[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

WikiLeaks

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
WikiLeaks
SahipThe Sunshine Press
OluşturanJulian Assange
URLwikileaks.org[1][2]
SloganWe open governments.
Ticari?Hayır
Site türüBelge arşivi
Kullanılabilir dil(ler)Çok dilli
Başlama tarihi4 Ekim 2006 (18 yıl önce) (2006-10-04)
Geçerli durumEtkin

Wikileaks, anonim kaynaklara dayanarak hassas belgeler yayınlayan ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. 2006-2016 arasındaki 10 yıllık süreçte 10 milyon belge yayınladığı[3] belirtilen organizasyonun kurucusu ve yöneticisi Avustralyalı internet aktivisti Julian Assange’dır.[4] Kristinn Hrafnsson, 2018 yılından beri sorumlu editörlüğünü yürütmektedir[5]

Organizasyon başlangıçta, Afganistan’daki savaş harcamaları,[6] Kenya’da yolsuzluk soruşturmaları,[7][8] Guantanamo Körfezi’ndeki Amerikan hapishanelerinin operasyon bilgilerini[9][10] yayınlamıştır. 2012’de “Suriye Dosyaları” ismiyle iki milyondan fazla e-postayı ifşa etmiştir.[11][12]

2016’daki Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri sırasında Democratic National Committee (DNC) ve Hillary Clinton’un kampanya yöneticisi John Podesta’nın çeşitli belge ve e-postalarını yayınlayarak[13] kampanyaya verdiği zarar tartışma konusu olmuştur.[14]

Yayınladığı sosyal güvenlik ve kredi kartı numaraları ve sağlık bilgileriyle[15][16] vatandaşların mahremiyetine özen göstermemenin yanı sıra Panama Belgeleri karşısında aldığı tutum[17] ve Rusya ile ilgili tartışmalı konulardaki pasif yaklaşımı, Wikileaks’in başlıca eleştirilme sebepleri olmuştur.[18]

Yönetimi ve tarihçesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikileaks editör şefi Julian Assange

WikiLeaks'in Çinli muhaliflerin yanı sıra ABD, Tayvan, Avrupa, Avustralya ve Güney Afrikalı gazeteciler, matematikçiler ve şirket teknologları tarafından kurulduğu belirtilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Avustralyalı gazeteci ve internet aktivisti Julian Assange, organizasyonun görünen yüzüdür.

Site 4 Ekim 2006 tarihinde yayına girmiş olup kayıtlı olduğu ülke ABD'dir.[19] Sitenin ziyaret edilme oranının en yüksek olduğu ülke 29 Kasım 2010 itibarı ile İsveç'tir. İsveç'i İtalya ve Hollanda izlemektedir.[20]

Sızıntılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Assange destekçisi

Kuruluşundan bir yıl sonra organizasyonun ve wikileaks.org'un veritabanında 1,2 milyondan fazla doküman bulunmaktadır. "İpotek Cinayeti" videosu en kayda değer belgelerin başında gelir.[kaynak belirtilmeli] WikiLeaks yayınladığı raporlarla çok sayıda yeni medya ödülü kazanmıştır.[kaynak belirtilmeli]

WikiLeaks 26 Temmuz 2010'da Amerikan ordusunun 2004-2009 yılları arasında Afganistan Savaşı'nda tutmuş olduğu 92.000 belgeyi[21] The Guardian, The New York Times ve Der Spiegel gazeteleriyle birlikte açıklamıştır. Bireysel olayları da kapsayan günlükler, sivil kayıplar hakkında ayrıntılı bilgiler içermektedir. Belgeleri sızdıran er Bradley Manning görev yaptığı Kuveyt'teki Camp Arfijan üssünde tutuklanmıştır.[22]

ABD diplomatik belge sızıntısı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Amerika Birleşik Devletleri diplomatik belge sızıntısı

WikiLeaks'in 29 Kasım 2010'da yayınladığı diplomatik belgeler dünya çapında ses getirmiştir. Yayımlanacağı söylenen 251.287 belgenin yaklaşık 2000 tanesi yayımlanmıştır.

Suudi Arabistan belge sızıntısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikileaks, 19 Haziran 2015 tarihinde The Saudi Cables kod adıyla, "çok gizli" olarak tasnif edilmiş 500.000 Suudi Arabistan dokümanı paylaşmaya başlamıştır.[23][24]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "WikiLeaks.org is dead; long live WikiLeaks.ch". National Business Review. 4 Aralık 2010. 6 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2010. 
  2. ^ "Twitter / WikiLeaks: Cablegate". Twitter. 10 Aralık 2010. 10 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2010. 
  3. ^ "WikiLeaks Ten Year Anniversary". 30 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  4. ^ "What is WikiLeaks". 23 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  5. ^ "WikiLeaks names one-time spokesman as editor-in-chief". 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  6. ^ "Wikileaks Releases Secret Report on Military Equipment". 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  7. ^ "The Kenyan roots of Julian Assange's WikiLeaks — Quartz Africa". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  8. ^ "The looting of Kenya | Special reports | Guardian Unlimited". 31 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  9. ^ "Sensitive Guantanamo Bay Manual Leaked Through Wiki Site". 10 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014. 
  10. ^ "The Associated Press: US: Leaked Gitmo Manual Out of Date". 18 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2007. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  13. ^ https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2016/11/01/why-its-entirely-predictable-that-hillary-clintons-emails-are-back-in-the-news/?noredirect=on&utm_term=.cb254c78f3f2 [yalın URL]
  14. ^ "How Much Did WikiLeaks Hurt Hillary Clinton? | FiveThirtyEight". 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  15. ^ "Why Wikileaks Is Losing Its Friends - Bloomberg". 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  16. ^ https://www.washingtonpost.com/news/the-switch/wp/2016/07/28/a-twitter-spat-breaks-out-between-snowden-and-wikileaks/?utm_term=.825c2ceb9ec2 [yalın URL]
  17. ^ "How Russia Often Benefits When Julian Assange Reveals the West’s Secrets - The New York Times". 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  18. ^ "Putin dismisses Panama Papers as an attempt to destabilise Russia | News | The Guardian". 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  19. ^ "WhoIs Search Results". 22 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2010. 
  20. ^ "wikileaks.org Traffic Statistics". Alexa. 4 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2016. 
  21. ^ "Hotfile.com: One click file hosting: 200402009diarywar.html.7z". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011. 
  22. ^ İlgili haber 1 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 8 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  23. ^ "The Saudi Cables". 20 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2015. 
  24. ^ "WikiLeaks begins releasing over 500,000 top secret Saudi document". 20 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=WikiLeaks&oldid=34000852" sayfasından alınmıştır