Reino Häyhänen

Reino Häyhänen (14 Mayıs 1920 - 1961) köken olarak Ingeria Finlandiyalısı olan Sovyetler Birliği doğumlu Birleşik Devletlere iltica eden albay rütbesinde KGB ajanı.^[1]

Saint Petersburg yakınlarında köylü bir ailede doğmuştur. Mütevazı geçmişinin üzerine saygın bir öğrenci ve 1939 yılında lisede öğretmenlik belgesine eşdeğer belge elde etmiştir. Eylül 1939'da Häyhänen Lipitzi Köyünde bulunan ilk okula atanmıştır. Ancak Komünistlerin gizli polisi NKVD tarafından askere alınmıştır. Fincesi öğrenmeye başladıktan sonra bu dili iyice öğrenmiş bu yüzden NKVD ile çevirmenlik yapmak ve Kış Savaşı devam ederken ele geçen dokümanları tercüme etmek ve tutsak edilen Finlandiya askerlerinin sorgulamak için anlaştı. Häyhänen savaşın bitmesinden sonra, Finlandiya'da bulunan Sovyet emekçileriyle muhbirlerini ve haber kaynaklarını geliştirmek için güvelinirlik ve bağlılık anlaşması imzaladı. Häyhänen'in ilk görevi aydınlar üzerinde sovyet karşıtı olan unsurları belirlemekti.^[1]

Häyhänen Finlandiya üzerindeki istihbarat konularında hatırı sayılır bir uzmanlığa geldi ve bu onun Sovyet Komünist Partisine üye olmasına vesile oldu. 2. Dünya Savaşını takiben, NKGB'nin Segozerski bölge temsilciliğinden sorumlu kıdemli dedektif rütbesine yükseldi ve Padani köyünde bulunan merkez ile birlikte yerel halk üzerinde muhalif unsurların tespit edilmesi görevini üstlendi.^[1]

1948 yazında Häyhänen karısı Akilina Pavolva ile tanışacağı yer olan Moskova'ya KGB tarafından çağrıldı. Sovyet istihbaratı Häyhänen ile ailesiyle tüm ilişkisini keseceği, ingilizce öğreneceği, dokümanların fotoğraflandırılması ve mesajların kodlanması ile kodların çözülmesi alanlarında özel eğitimler alacağı yeni bir anlaşma yaptı.^[1]

KGB eğitimleri devam ederken, Häyhänen Estonya'nın Valga kentinde tamirci olarak çalışıyordu. Sonra 1949 yazında Finlandiya Porkkala'da Amerika doğumlu bir işçi olan Nicolai Mäki olarak sovyet deniz üssüne girdi.^[1] Daha sonraları Amerika'da konuşlandırılacaktır.

Häyhänen Moskova’ya temelli olarak dönmesi için emir aldı ve geri dönüş yolunda Paris’te Amerikan elçiliğine ilticada bulundu. Häyhänen Paris’teyken Amerikan Elçiliğine telefon etti ve görüşme yapmak amacıyla elçiliğe gitti. Onlara Sovyet İstihbarat elemanı olduğunu, beş yıldan beri Amerika’da operasyonel faaliyetlerde bulunduğunu ve şu an yardıma ihtiyacı olduğunu söyledi. Beş yıl Amerika’da görev yaptıktan sonra Moskova’ya dönme emri verilince Amerika’ya iltica etmek istedi.^[1]

Häyhänen’in iltica etmesi FBI tarafından Haziran 1953 yılında başlatılan Oyuk 50 cent vakasını (Hallow Nickel Case) çözülmesini sağlamıştır. FBI, oyuk 50 cent vakasında paranın içinde bulunan numaraların sırrı çözülememiş ve paranın nereden geldiği hakkında hiçbir bilgi bulamamıştır. Häyhänen’in yardımı sayesinde, FBI para ile KGB ajanları Mikhail Nikolaevich Svirin (resmi Birleşmiş Milletler çalışanı) ve Vilyam Genrikhovich Fisher (Rudolf Ivanovich Abel) arasındaki bağlantıyı çözmüştür.

Paranın içinde bulunan şifreli mesaj, Häyhänen’e Moskova’dan gelen Amerika’ya hoşgeldin mesajı ve görevi için hazırlanma talimatı veren kişisel bir mesajdı. Ayrıca Häyhänen FBI’a şifreyi çözmeler, New York'ta bulunan iki ana bağlantısının tespit edilmesi (Svirin ve Fisher) ve çok gerçekçi yapılmış 50 Cent Fin parasının sırrını çözmeleri için gereken bilgiyi vermiştir.^[1]

Svirin ve Fisher’a (Kod ismi “Mark”) ek olarak, Häyhänen FBI'a eskiden Ottawa’da bulunan Sovyet konsolosluğunda çalışan Vitali G. Pavlov ve Moskova’da bulunan Amerikan elçiliği garajda daha önceden çalışan Roy Rhodes (Kod ismi “Quebec”) hakkında bilgiler verdi. Häyhänen ve Fisher'ın Amerika'da bulunmasının ana amacı Amerika'nın atom ve denizaltı programları hakkında bilgi toplamaktı.^[2][3]

Reino Häyhänen 1961 yılında Pensilvanya otoyolunda geçirdiği otomobil kazasında hayatını kaybetti. Phillip J. Bigger tarafından yazılan Negotiator: The Life And Career of James B. Donovan isimli kitapta onun gizemi anlatılmıştır.

• Vilyam Genrikhovich Fisher
• Doğu Bloku'ndan Batı'ya iltica eden kişiler listesi