Pastırma
Pastırma, Türk mutfağında çiğ etin çeşitli baharatlar ve tuzla kurutulması ile yapılan bir yiyecektir.
Günümüzde Kayseri pastırma üretim kenti olarak bilinir. Pastırma eski bir Türk yiyeceğidir. Pastırmayı ilk yapanların Orta Asya'da Hunlar olduğu bilinmektedir. Nitekim, Weber–Baldamus dünya tarihi kitabında, Antakyalı Ammianus'un 353-378 yılları arasındaki olayları anlattığı eserinde, Hunların bu husustaki adetlerinden şu şekilde bahsettiği bilinmektedir: “Hunlar yemek tanımazlar, yaban bitkilerinin kökleri ile atın sırtında, baldırları arasında ezdikleri yarı pişmiş eti yerler.” Hâlbuki Macar müzelerinde bulunan Hunlara ait iki cepli at eyerleri, kurumuş etlerin bu çantalara sokulduğunu ve atın baldırına, vücuduna değmediğini göstermektedir.[1]
Orta Asya'dan batıya akın eden Hun süvarilerinin eyerlerinin çantalara dolduran kuru et konservesi, Anadolu'ya gelerek yerleşen Oğuzlarda pastırmacılığın bulunması ve yüzyıllardır zamanımıza kadar yaşayıp gelmesi, bir gün Orta Asya bozkırlarında yaşayan Türkleri sonbaharda kışa hazırlık olarak tuzlu, kuru ve dumanlı et konserveleri yapmaları, bu yiyeceğin Orta Asya'dan geldiğini göstermektedir. Kayseri'de pastırmacılık bir şekilde Orta Asya'dan gelen Türklerle başlamış ve zamanla gelişmiştir. Ünlü Gezgin Evliya Çelebi 17. yüzyılda Kayseri'den şu şekilde sözetmektedir: “Makulat ve imalata has beyaz ekmeği, lavaşa yufkası, katmerli böreği, lahm-ı kadit namı ile şöhret bulan kimyonlu sığır pastırması ve nilskli et sucuğu bir tarafta yoktur” (Evliya Çelebi, 1970). Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi‘ndeki bu bilgilerden de anlaşıldığı kadarıyla, Kayseri'de 17. yüzyılda pastırma imalatı vardı. Pastırma, Türkler vasıtasıyla Rumeli'ye, Balkanlar'a ve çevresine götürülmüştür. Bu tarihsel yolculuk boyunca Oğuzlarla birlikte göç eden pastırma, Anadolu'nun ortasındaki Kayseri'yi kendine yurt edinmiş; sonra da ünü dört bir yana yayılmıştır.
Osmanlı mutfağındaki pastırma çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Mükemmel ve Mufassal Aş Ustası yemek kitabında Kayseri pastırması, Rumeli pastırması, Çerkes pastırması ve tavuk pastırması çeşitlerinin tarifi verilmiştir.[2]
Yörelere göre çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kastamonu pastırması
[değiştir | kaynağı değiştir]Kastamonu pastırması, Coğrafi İşaret Tescil Belgesi verilerek tescillendi.[3] Yılda yaklaşık 200 ton pastırma üreten Kastamonu'da çemen, Taşköprü'nün çiftçi köylerinde yerel olarak üretilen sarımsaktan yapılıyor.[4]
Afyon pastırması
[değiştir | kaynağı değiştir]Afyon pastırması Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[2][5]
Kayseri pastırması
[değiştir | kaynağı değiştir]Kayseri pastırması Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[6][7]
Ankara Erkeç pastırması
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankara Erkeç pastırması Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8][9]
Sivas pastırması
[değiştir | kaynağı değiştir]Sivas merkeze bağlı Kızılca köyü pastırması meşhurdur. Erzurum'da yaşayan Ermeni kökenli pastırma ustası Şalak Usta Kızılca köylü Süleyman Usta'ya pastırma yapımını öğretmiştir. Süleyman Usta da pastırma yapımını diğer köylülerine öğretmiştir.[10] Sivas Pastırması 30.05.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]
Diyarbakır şırdanlı bastırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Diyarbakır Şırdanlı Bastırma 04.10.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[12]
Erzurum pastırması
[değiştir | kaynağı değiştir]Erzurum pastırması 10.01.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[13]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Pastırma
-
Henüz dilimlenmemiş pastırmalar.
-
Kesilmiş, satılmaya hazır pastırma dilimleri.
-
Pastırmalı yumurta, Türk kahvaltısında yaygın bir tarif.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Georg Weber, Alfred Baldamus (1923): Lehr- und Handbuch der Weltgeschichte, II. cilt. (Almanca).
- ^ a b https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37935[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.sabah.com.tr/kastamonu/2020/07/20/cumhurbaskani-erdoganin-ovdugu-kastamonu-pastirmasi-cografi-isaret-aldi [yalın URL]
- ^ https://m.youtube.com/watch?v=e4QuMZOAwv4&feature=youtube.com [yalın URL]
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/73.pd[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37898[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38257[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/906ff713-1af6-4218-b173-bbb19a33c2a9.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Gastronomi Turizmi Kapsamında Sivas Yöresel Yemeklerinin Mikro ve Makro Besin Öğelerinin İncelenmesi". ŞEKER, İ.T. HASTAOĞLU, E. (2020). Gastronomi Turizmi Kapsamında Sivas Yöresel Yemeklerinin Mikro ve Makro Besin Öğelerinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (4), 1879-1894. 17 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2022.
- ^ "Sivas Pastırması". Türk Patent ve Marka Kurumu. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ "Diyarbakır Şırdanlı Bastırma". Türk Patent ve Marka Kurumu. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022.
- ^ "Erzurum Pastırması". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2023.
 | Türk mutfağı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |