Edmund Allenby

Edmund Henry Hynman Allenby
Doğum	23 Nisan 1861(1861-04-23) Brackenhurst, Nottinghamshire, İngiltere
Ölüm	14 Mayıs 1936 (75 yaşında) Londra, İngiltere
Bağlılığı	Birleşik Krallık
Branşı	Britanya Ordusu
Hizmet yılları	1880-1925
Rütbesi	Mareşal
Çatışma/savaşları	II. Boer Savaşı I. Dünya Savaşı

Edmund Henry Hynman Allenby, Birinci Vikont (d. 23 Nisan 1861 - ö. 14 Mayıs 1936), Britanyalı mareşal. I. Dünya Savaşı'nda Filistin ve Suriye'deki Britanya harekâtını yönetti. 9 Aralık 1917'de Kudüs'ü zapt ederek "Kudüs Fatihi" unvanını aldı. 19-21 Eylül 1918'de iki Osmanlı ordusunun tamamen yok edilmesiyle sonuçlanan Megiddo Muharebesi'nde uyguladığı süratli piyade ve süvari taktikleri, II. Dünya Savaşı'nda Almanların geliştirdiği Yıldırım Savaşı (Blitzkrieg) yönteminin öncüsü olarak kabul edilir.

Sandhurst'deki Kraliyet Askeri Okulu'nda eğitim gördü. 1882'de Inniskilling Dragoons adlı süvari birliğine katılarak Bechuanaland (1884-1885) ve Zululand'de (1888) savaştı. 1889-1902 arasında II. Boer Savaşı'na katıldı. I. Dünya Savaşı'nda bir süvari tümenini Fransa'ya götürdü ve orada 3. Ordu komutanlığına getirildi. (Ekim 1915). Nisan 1917'de, Arras'daki savaşlarda büyük yararlılık gösterdi.

29 Haziran 1917'de Mısır Seferi Kuvvetleri (Egyptian Expeditionary Force) komutanlığına atandı. Süvari ve hareketli birliklerin kalıplaşmış savaş taktiklerinde yaptığı değişiklikler şaşkınlık uyandırdı. 1917 Ekim ayı sonunda başlattığı taarruzla Birüssebi ve Gazze'yi ele geçirdi. Gazze'deki karargâhından Cemal Paşa yönetimindeki Osmanlı kuvvetlerine karşı genel taarruz başlattı. 9 Aralık'ta düşen Kudüs'e, 11 Aralık günü kentin dini kimliğine saygı ifadesi olarak yaya girdi ve Filistin yönetimini kurdu. Uzun bir aradan ve 15 Eylül 1918'de Bakü Muharebesi (1918) sonucunda Azerbaycan Osmanlı hakimiyetine girdikten bir gün sonra 16 Eylül 1918'de yeniden saldırıya geçen Allenby, 19 Eylül'de Megiddo'da Mareşal Liman von Sanders komutasında üç ordudan oluşan Osmanlı Yıldırım Ordular Grubu'nu tamamen imha edip, Nablus Hezimetine uğratarak büyük bir zafer kazandı. 1 Ekim'de Şam, 16 Ekim'de Humus ve 25 Ekim'de Halep İngilizlerin eline geçti. 8 Ekim'de ateşkes talep eden Türk tarafının isteği kabul edilerek, 30 Ekim'de Mondros Mütarekesi imzalandı.

Ekim 1919'da vikont unvanını aldı. 1919-1925 arasında Mısır yüksek komiseri olarak görev yapan Allenby, siyasi karışıklık içinde ülkeye yön vermeyi başardı. Böylece Mısır'ın 1922'de bağımsız bir devlet olarak tanınmasında etkili oldu.

Allenby atından indi ve subaylarıyla birlikte Yafa Kapısı'ndan yürüyerek şehre girdi. Alman İmparatoru II. Wilhelm'in 1898'de Kudüs'e at sırtında girişinin yerel vatandaşlar tarafından pek hoş karşılanmayan bu küstahlığına kasıtlı bir tezat oluşturuyordu. Bunu, Kudüs'ün Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam için önemli olan Kutsal Şehir statüsüne saygı duyduğu için yaptı. Kudüs halkı, Allenby'nin yaya olarak girişini alçakgönüllülüğünün bir işareti olarak gördü.^[1] Daha sonra Allenby resmi raporunda şunları söyledi:

...birkaç personelim, Fransız ve İtalyan müfrezelerinin komutanları, siyasi misyon başkanları ve Fransa, İtalya ve Amerika'nın Askeri Ataşeleri ile birlikte 11 Aralık öğlen resmi olarak şehre girdim. Alay ayaktaydı ve Yafa kapısında İngiltere, İskoçya, İrlanda, Galler, Avustralya, Yeni Zelanda, Hindistan, Fransa ve İtalya'yı temsil eden muhafızlar tarafından karşılandım. Halk beni iyi karşıladı..."^[2]

“[Kudüs vatandaşları] ilk başta Osmanlıların gitmesine sevindikleri ve İngilizlerle iyi bir ilişki kurmak istedikleri için sıcak karşıladılar. İngilizlerin kalmasını istemedikleri için de temkinliydiler.”

1914'te Müttefiklere karşı bir cihat ilan eden Osmanlıların Pan-İslam propagandasını dikkate alan Allenby, bizzat cesaretini kırmıştı. Haçlı imajını kullanmak, basın görevlilerinin basın açıklamalarında haçlı ve haçlı terimlerini kullanmasını yasakladı ve her zaman İslam ile değil, sadece Osmanlı İmparatorluğu ile savaşmakta ısrar etmek için elinden geleni yaptı. Allenby, "Kudüs'ün önemi stratejik öneminde yatıyor, bu askeri harekatta dini bir dürtü yoktu" dedi.^[3]

Mayıs 1918'de Allenby, Kudüs'te Haim Weizmann ve Kudüs Hahambaşısı ile bir araya geldi.^[4]

Allenby, Kudüs'teki Hristiyan, Yahudi ve Müslüman topluluk liderlerini kabul etti ve üç inancın da dini yerlerine saygı gösterilmesini sağlamak için onlarla birlikte çalıştı. Allenby, Kudüs'ün Müslüman nüfusuna ulaşmanın en iyi yolunun bu olduğunu düşünerek İslami dini yerleri korumak için Hint Müslüman askerlerini gönderdi.

Allenby 31 Temmuz 1919'da mareşal oldu^[5] ve 7 Ekim'de Suffolk'da Allenby Vikontu'nu kurdu.^[6]

1919'da Mısır Özel Yüksek Komiseri olarak atanması, ülkenin İngiliz yönetimine karşı gösterilerle kesintiye uğramasıyla geldi. 1914'ten beri sıkıyönetim altındaydı ve Saad Zağlul da dahil olmak üzere birçok Mısırlı lider Malta'ya sürgün edilmişti.^[7]

Bu sürgünler, Kahire'nin izole olduğu ülke çapında ayaklanmalara yol açmıştı. Allenby'nin ilk yanıtı uzlaştırıcıydı. Sömürge Dairesi'ni Zağlul ve Vefd'den gelen heyetinin Fransa'ya gitmesine izin vermeye ikna etti. Niyetleri Mısır davasını Paris Barış Konferansı'na sunmaktı, ancak resmi olarak tanınmadılar ve başarısızlıkla Mısır'a döndüler.^[8]

1921'in başlarında, Zağlul adına daha fazla isyan ve gösteri yapıldı. Bu kez Allenby, Zaghlul ve diğer beş liderin Seyşeller'e sınır dışı edilmesini emretti. On altı isyancı idam edildi. Ertesi yıl Allenby, uygulanmasında ısrar ederek Londra'ya gitti. Sıkıyönetim'in sona ermesini, bir Mısır Anayasasının hazırlanmasını ve Zaglul'un geri dönmesini içeriyorlardı. İlerleme kaydedildi: Mısır'a sınırlı bir öz yönetim hakkı verildi ve Ekim 1922'de bir anayasa taslağı yayınlandı ve Ocak 1924'te Zaghlul hükûmetinin kurulmasına yol açtı. Ertesi Kasım, Mısır ve Sudan'daki İngiliz kuvvetlerinin komutanı Sir Lee Stack, Kahire'de öldürüldü. Allenby'nin yanıtı acımasızdı ve Mısır Hükûmeti tarafından ödenecek 500.000 sterlinlik küçük düşürücü bir para cezası içeriyordu. Mayıs 1925'te Allenby istifa etti ve İngiltere'ye döndü.^[6][9]

Allenby, 12 Eylül 1925'te Cinque Ports Kalesi Kraliyet Mühendisleri Fahri Albayı olarak atandı^[10] ve Deal Kalesi'nin başkomseri oldu.^[11]

Murray ve Allenby, 1931'de Aldershot'ta Filistin seferi hakkında konferanslar vermek üzere davet edildiler. Önceden mektuplaşan Murray, Batı Cephesini (1917 sonbaharında) Filistin'e asker nakletmenin riske atmaya değip değmediğini sordu. Allenby bu sorudan kaçındı, ancak 1917'de ve 1918 baharında Müttefiklerin savaşı kazanma ihtimalinin çok uzak olduğu yorumunu yaptı. Rusya çekiliyordu, ancak Amerikalılar henüz güçlü değildi. Fransa ve İtalya zayıfladı ve belki de Almanya'nın Belçika'dan veya Alsace-Lorraine'den veya Avusturya-Macaristan'ın Trentino'dan vazgeçmesiyle barış yapmaya ikna edilebilirdi. Bu koşullar altında, Almanya'nın Doğu Avrupa ve Balkanlar'ın kontrolünde kalması muhtemeldi ve İngiltere'nin Almanya'nın Hindistan yolunu kapatmak için Orta Doğu'da bir miktar toprak ele geçirmesi mantıklıydı. Allenby'nin görüşleri, o sırada Savaş Kabinesi'nin görüşlerini yansıtıyordu.^[12]

Allenby, somon balığının Tay'dakiler kadar büyük olup olmadığını görmek için 74 yaşında son kez balığa çıkmak için Patagonya'ya gitti.^[13]

14 Mayıs 1936'da Londra, Kensington'daki evinde 75 yaşında iken aniden beyin anevrizmasından öldü. Cesedi yakıldı ve külleri Westminster Abbey'e gömüldü.^[6]

• Tel Aviv kentinin ana caddesi Allenby Street adını taşır.
• İsrail ile Ürdün arasında Şeria Nehri üzerindeki geçiş noktasının adı da Allenby Köprüsü'dür.

Wikimedia Commons'ta Edmund Allenby ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Bir Britanyalı asker ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.