Düşbere
| Düşbere | |
|---|---|
 | |
| Alternatif isim | Çuçvara, çüçüre, çüçbere, düşbere, şişbarak, şuşbarak, tatarbari, tushbera, tushpara |
| Bölgesi | Batı Asya, Orta Asya |
| Tipi | Etli hamur |
| Servis şekli | Sıcak veya soğuk |
| Ana malzemeler | Hamur, kıyma, soğan, ot, tuz, karabiber |
Düşbere, Orta Asya, Güney Kafkasya ve Orta Doğu'da popüler olan bir tür etli hamur yemeğidir. Kare şekilde kesilmiş hamur içerisine konan kıyma ve çeşni karışımıyla doldurulur.[1] İslami beslenme kurallarına uygun olarak, kıyma genellikle domuz etinden olmaz.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Düş, "kaynatmak" anlamına gelirken bere, Eski Farsça'da "bit" için kullanılan bir terimdir.[1] Bu sözcük 10. yüzyıldan önce yaygın olarak kullanılmış ve yerini modern Farsçada "kuzu kulağı" anlamına gelen gosh e-barreh sözcüğüne bırakmıştır; Azerice (düşbərə, dushbara), Başkurtça (сөсбәрә, süsbərə) Kazakça (тұшпара) Kırgızca (чүчпара, chuchpara), Tacikçe (тушбера, tushbera), Özbekçe (chuchvara) ve Uygurca (چۆچۈرە, chöchürä).[1] Arapça şişbarak (شيشبرك) veya şuşbarak (شُشْبَرَك) sözcüklerinin İslam öncesi dönemlerde düşbereden türediği düşünülmektedir.[1][2]
Sözcüğün etimolojisine ilişkin bir başka teori de sözcüğün Türk dillerindeki düşbərə sözcüğünden geldiğidir. Toş ve daş kelimeleri "dolmak" ve "dökülmek", berek ise "yemek" (hamurdan yapılan yemekler) anlamına gelir. Bu, düşbərə'nin su kaynarken ve tencereden dökülürken eklenmesi gerektiği gerçeğini ima eder.[3]
Bölgesel türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk dünyası ve İran mutfağı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu yemek Azerbaycan, İran, Tacik, Özbek, Uygur ve diğer Orta Asya mutfaklarında bulunur.[1]
Orta Asya'da tüketiken chuchvara veya tushbera hamuru un, yumurta, su ve tuz ile yapılır. İnce bir tabaka halinde açılır ve kare olarak kesilir. Doğranmış soğan, karabiber, tuz ve kekikle tatlandırılmış kıyma, her bir karenin ortasına yerleştirilir ve hamurun köşeleri sıkıştırılarak katlanır. Hamurlar yüzeye çıkana kadar et suyunda kaynatılır. Chuchvara, çorba içinde veya tek başına, sirke veya ince kıyılmış yeşillik, domates ve acı biber bazlı sos ile servis edilebilir. Chuchvara'yı servis etmenin bir diğer popüler yolu da üzerine syuzma (süzülmüş katık) veya smetana (ekşi krema) eklemektir.
Azerbaycan'da kıymalar daha küçük ve hamur daha kalındır. Düşbərə tipik olarak hamur (buğday unu, yumurta, su), kemiksiz koyun eti, soğan, sirke, kuru nane, biber ve tuzdan yapılır. Su veya et suyu ile haşlanır. İsteğe bağlı olarak koyun eti yerine sığır veya tavuk eti de kullanılabilir.[3] Et suyu, koyun kemiklerinden yapılır ve kıyma, soğan ve çeşitli baharatlarla harmanlanır. Hamur daha sonra yuvarlanır, küçük kareler halinde kesilir ve kıyma ile doldurulur. Kareler üçgen şeklinde sıkıştırılır ve kenarları birbirine yapıştırılarak kabuk şeklinde figürler oluşturulur. Hamur kaynayan tuzlu suyun içine atılır ve yüzeye çıkana dek pişirilir.[3] Düşbərə üzerine kuru nane serpilerek servis edilir. Rendelenmiş sarımsak ile karıştırılmış sirke de eklenebilir veya ayrı olarak servis edilebilir.[3] Bir kaşığa genellikle 5-8 düşbərə sığar; ancak Abşeron'un kırsal kesimlerinde bir kaşığa 20 kadar düşbərə sığabilecek kadar küçük yapılır.[3]
Arap mutfağı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şişbarak Irak, Ürdün, Lübnan, Filistin, Suriye, Hicaz ve Suudi Arabistan'ın kuzey bölgesinde hazırlanmaktadır.[4] Kıyma ve baharatlarla doldurulduktan sonra yoğurtta pişirilen ince hamurlar, sosuyla birlikte sıcak olarak servis edilir.[5] Yüzyıllardır Arap mutfağının bir parçası olan şuşbarak tarifi, 15. yüzyılda Şam'da basılan Kitab al-tibakha adlı Arapça yemek kitabında da yer almaktadır.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Davidson, Alan (2014). Jaine, Tom (Ed.). The Oxford companion to food. 3. ed. / ed. by Tom Jaine. Oxford: Oxford Univ. Press. s. 434. ISBN 978-0-19-967733-7.
- ^ a b Uvezian, Sonia (2001). Recipes and Remembrances from an Eastern Mediterranean Kitchen: A Culinary Journey Through Syria, Lebanon, and Jordan (İngilizce). Siamanto Press. s. 261. ISBN 978-0-9709716-8-5.
- ^ a b c d e Azerbaycan Mutfagi. Ministry of Culture and Tourism Republic of Azerbaijan. 2014. s. 93. ISBN 978-9952-486-00-1. 24 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024.
- ^ 1001 foods to die for. Kansas City, Mo: Andrews McMeel. 2007. s. 215. ISBN 978-0-7407-7043-2. OCLC 154800158.
- ^ Basan, Ghillie (2006). Middle Eastern Kitchen (İngilizce). Hippocrene Books. s. 42. ISBN 978-0-7818-1190-3. 24 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024.