Gerici modernizm
Gerici modernizm, ilk kez 1980'lerde Jeffrey Herf[1] tarafından Muhafazakâr Devrim hareketi ve Nazizm'in karakteristik özelliği olan "modern teknolojiye duyulan hayranlık ile aydınlanma ve liberal demokrasinin değer ve kurumlarının reddinin" sentezini tanımlamak için ortaya atılmış bir terimdir.[2]
Gerici modernizm ideolojisi, Almanya'yı Orta Avrupa gücü olarak gören Sonderweg görüşüyle yakından bağlantılıdır.
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]| Makale serilerinden |
 |
| Makale serilerinden |
 |
Herf'in bu terimi faşizmi tanımlamak için kullanması diğer akademisyenler tarafından da geniş yankı bulmuştur.[3] Herf bu terimi, Alman romancı Thomas Mann'ın iki dünya savaşı arası yıllarda "son derece teknolojik bir romantizm" olarak tanımladığı, dönemin entelektüel düşüncesindeki bir eğilimi ifade etmek için kullanmıştı. Herf bu terimi Ernst Jünger, Oswald Spengler, Carl Schmitt ve Hans Freyer gibi birçok kültürel figüre atıfta bulunmak için kullanmıştır.
Raphel Costra, faşizmin modernist bir hareket olduğunu, çünkü toplumu yeniden yaratmaya yönelik devrimci ve topyekûn projelere duyduğu arzunun ancak 20. yüzyılın başlarında, toplum ve kültürün modernist kültürel yenilenme meta-anlatılarıyla sarmalandığı bir dönemde ortaya çıkabileceğini savunmuştur. Faşizm, tarihçi Modris Eksteins'in sözleriyle, "insanlığı yeniden yaratma arzusuydu."[4] David Roberts, 2016 tarihli Fascist Interactions adlı kitabında, "faşizmin moderniteye karşı bir isyan değil, alternatif bir modernite arayışı olduğu artık yaygın olarak kabul edilmektedir" demektedir.[5]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci ve İkinci Dünya savaşlarının arasındaki dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Herf'in bu neolojizmi yaratmasından bu yana, bir yandan paternalist otoriterlik ve volk milliyetçiliğine yönelik paradoksal Avrupa coşkusunu, diğer yandan da totaliter rejimler altında yeni teknolojik ve siyasi kavramları tartışan tarihçiler arasında terim yaygınlık kazanmıştır.[6]
Gerici modernizm, iki savaş arası edebiyatında ve Büyük Britanya'nın daha geniş siyasi kültüründe bir tema olarak araştırılmıştır.[7] İki savaş arası dönemde Romanya,[8] Yunanistan,[9][9] İsveç[10] ve İspanya[11] gibi Avrupa ülkelerinin yanı sıra Japonya'daki faşizm bağlamında da incelenmiştir.[12] Diğer tarihçiler, terimin faşizmin yükselişte olduğu dönemde Avrupa felsefi, kültürel ve siyasi düşüncesinde etkili bir eğilimi tanımladığını kabul etmektedir.[13] Tarihçi Nicolas Guilhot, gerici modernizmin kapsamını genişleterek bu terimi Weimar Cumhuriyeti sanayisi, tıp (öjenik), kitle siyaseti ve sosyal mühendislik alanlarındaki eğilimlere uygulamıştır.[14] Gerici modernizm, "Yeni İnsan" kavramının yanı sıra Weimar kültürünün rasyonalizmi vurgulayan ve fütürizm ile yeni nesnelliği benimseyen sanat hareketlerinde de görülebilir. Birçok Weimar dönemi sanatçısı bu kavramı reddetmiştir. İlerleyen dönemlerde, düzene dönüş Alman kültüründe ve diğer Avrupa ülkelerinde baskın bir tema haline gelmiştir.
Günümüzde
[değiştir | kaynağı değiştir]Herf günümüzde bu terimi Ayetullahlar yönetimindeki İran hükûmetleri, Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak hükûmeti ve El Kaide gibi radikal İslamcı gruplarla benzerlik iddiasında bulunmak için kullanmaktadır.[2] Paul Berman da dahil olmak üzere diğer akademisyenler de Herf'in terimini radikal İslamcılığa uygulamışlardır.[15][16][17][18]
Kültür eleştirmeni Richard Barbrook, Kaliforniya İdeolojisi'ni benimseyen insanların, ekonomik büyüme ile sosyal tabakalaşmayı birleştiren bir tür gerici modernizmi benimsediklerini ileri sürmektedir.[19]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Thomas Rohkrämer gerici modernizm kavramını eleştirerek, "Aydınlanmayı reddedip aynı zamanda teknolojiyi kucaklamak garip ya da 'paradoksal' değil, on dokuzuncu ve yirminci yüzyıl Almanya'sında ve diğer birçok ülkede yaygın bir uygulamadır. Araçsal akıl ve teknoloji, birçoğu insani ya da aydınlanmacı olmayan sonsuz sayıda farklı amaç için kullanılabilir."[20] Bu görüşe bir destek de Roger Griffin'den gelmiştir: "Bir ideoloji ve hareket olarak faşizm, modernitenin ideal olarak alması gereken şekle dair liberal ve sosyalist vizyonlara radikal bir alternatif öneriyor olarak görülebilir. Hem tam anlamıyla liberalizmin hem de mantıksal doruk noktasını görecelilik, anomi, öznelcilik ve kesin anlam ve 'ebedi' değerlerin kaybı olarak gördüğü aşırı 'modernizmin' uzlaşmaz bir reddini temsil eder. Modern insanı, bilinçli bir şekilde manipüle edilmiş tarihsel, ulusal ve ırkçı mit aracılığıyla, son derece modern bir fenomen olan totaliter devlet içinde yeniden ilişkilendirme girişimidir."[21]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Reactionary Modernism: Some Ideological Origins of the Primacy of Politics in the Third Reich on JSTOR". 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
- ^ a b "The Totalitarian Present: Why the West Consistently Underplays the Power of Bad Ideas, Jeffrey Herf, The American Interest". 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
- ^ Mark Neocleous, Fascism, University of Minnesota Press, 1997, p. 60.
- ^ Costa, Raphael. From Dictatorship to Democracy in Twentieth-Century Portugal. Palgrave Macmillan, 2016, pp.34-35
- ^ Roberts, David D. Fascist interactions: proposals for a new approach to fascism and its era, 1919-1945. Berghahn Books, 2016, page 7.
- ^ Van Dyke, James A. (2010). "Introduction: Reactionary Modernism and the Problem of Nazi Art". Franz Radziwill and the Contradictions of German Art History, 1919-45. University of Michigan Press. s. 1. ISBN 9780472116287.
- ^ Zox-Weaver, Annalisa (2011). Women Modernists and Fascism. Cambridge University Press. ss. 7-8. ISBN 9781107008526.
- ^ Cotoi, Calin (2009). "Reactionary Modernism in Interwar Romania: Anton Golopentia and the Geopoliticization of Sociology". Tomasz Kamusella, Krzysztof Jaskułowski (Ed.). Nationalisms Today. Peter Lang. s. 125. ISBN 9783039118830.
- ^ a b Bien, Peter (1997). Greek Modernism and Beyond: Essays in Honor of Peter Bien. Rowman & Littlefield. ss. 96-100. ISBN 9780847685776.
- ^ Pietikäinen, Petteri (2007). Neurosis and Modernity: The Age of Nervousness in Sweden. BRILL. ss. 92. ISBN 9789004160750.
- ^ Geoffrey Jensen, Irrational Triumph: Cultural Despair, Military Nationalism, and the Ideological Origins of Franco's Spain (Reno: University of Nevada Press, 2001), 4.
- ^ Tansman, Alan (2009). The Culture of Japanese Fascism. Duke University Press. ss. 336-7. ISBN 9780822344681.
- ^ Critchley, Simon (2001). Continental Philosophy: A Very Short Introduction. Oxford University Press. ss. N.p. ISBN 9780192853592.
- ^ Guilhot, Nicolas (2011). The Invention of International Relations Theory: Realism, the Rockefeller Foundation, and the 1954 Conference on Theory. Columbia University Press. ss. 213-4. ISBN 9780231152679.
- ^ Power and the idealists, or, The passion of Joschka Fischer and its aftermath, Paul Berman, Soft Skull Press, 2005, p. 168.
- ^ Fascism, Mark Neocleous, University of Minnesota Press, 1997, p. 2.
- ^ New World Empire: Civil Islam, Terrorism, and the Making of Neoglobalism, William H. Thornton, Rowman & Littlefield, 2005, p. 74.
- ^ Radical Islam: Medieval Theology and Modern Politics, Emmanuel Sivan, Yale University Press, 1990, p. 81.
- ^ Barbrook, Richard (1999). "Cyber-Communism: How The Americans Are Superseding Capitalism In Cyberspace". 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ Rohkämer, Thomas, "Antimodernism, Reactionary Modernism and National Socialism. Technocratic Tendencies in Germany, 1890-1945" 28 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., accessed 28/12/2016, p. 49
- ^ Griffin, Roger, "Modernity under the New Order: The Fascist Project for Managing the Future" 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., published by Thamesman Publications, Oxford Brookes School of Business imprint, 1994, accessed 28/12/2016, p. 10-11