Aleksandr Litvinenko

Aleksandr Litvinenko
Aleksandr Litvinenko
	Aleksandr Litvinenko (2002)
	Casusluk faaliyeti
Bağlılık	Sovyetler Birliği; Rusya
Hizmet	KGB; FSB
	Kişisel bilgiler
Doğum	30 Ağustos veya 4 Aralık 1962; Voronej, Rusya SFSC, SSCB
Ölüm	23 Kasım 2006 (43 yaşında); Bloomsbury, Londra, İngiltere
Ölüm ; nedeni	Radyasyon zehirlenmesi (cinayet)
Mezarı	Highgate Mezarlığı, Londra, İngiltere
Milliyet	Rus (1962-2006); İngiliz (2006)
Din	İslam

Aleksandr Valteroviç Litvinenko (Rusça Александр Вальтерович Литвиненко, Aleksandr Val'teroviç Litvinyenko; 30 Ağustos veya 4 Aralık 1962, Voronej - 23 Kasım 2006, Londra), Rusya yönetimine muhalif görüşleri ile tanınan KGB ve takipçisi FSB'de görev yapmış eski istihbaratçı. Ölümüne dek Rusya'da kanun kaçağı olarak aranmıştır.

İngiltere'ye sığınması

Londra'ya sığınan Rus iş adamı Boris Berezovskiy'e olan yakınlığı ile bilinen Litvinenko, 2000 yılında hakkında açılan üç soruşturma sonrasında zorunlu ikamet altında bulunduğu sırada, sahte pasaport ile önce Türkiye'ye kaçmış daha sonra da İngiltere'ye sığınmıştı.^[2] Kaçışı ile hakkında açılan soruşturma sayısı dörde yükselen Litvinenko, Mayıs 2001 tarihinden ölümüne dek siyasi sığınmacı statüsü ile İngiltere'de yaşamış, 2006 yılında İngiliz vatandaşlığına geçmişti.

Litvinenko yazdığı bir kitapta Rusya'da 1999 yılında toplam 300 kişinin ölümü ile sonuçlanan apartman bombalanması olayı ve diğer birçok saldırının Rusya Gizli Servisi FSB tarafından örgütlendiğini yazmıştı. Bu olayların halkta korku yaratarak devletin halk üzerindeki kontrolünü artırmak amacıyla yapıldığını ileri sürmüştü.

Zehirlenmesi ve ölümü

Rusya'nın Çeçenistan'da işlediği insanlık suçlarını ortaya çıkaran ve ülkedeki en önemli Putin muhalifi gazeteci olan Anna Politkovskaya 7 Ekim 2006'da evinin asansöründe vurularak öldürülmüştü.^[3] Litvinenko, Politkovskaya'yı vuranı ve vurduranı ortaya çıkarmak için avukat Stanislav Markelov ile araştırmalara başladı. KGB'den eski arkadaşları ellerinde bu olayla ilgisi olabilecek kişilerin bir listesi olduğunu ve buluşup bu listeyi kendisine vermek istediklerini söylediler. 1 Kasım 2006'da Londra'da bir barda buluşma gerçekleşti. Buluşma için verilen tarih özellikle seçilmişti. O gün Londra'da Arsenal ve CSKA Moskova takımları UEFA Şampiyonlar Ligi maçı oynayacaktı ve maç için gelen Ruslar'ın arasında gelen ajanlar dikkat çekmeyecekti. Buluşmaya Litvinenko'nun KGB'den eski arkadaşları Andrei Lugovoy ve Dmitry Kovtun'un yanı sıra Vyacheslav Sokolenko da katıldı.^[4]

Litvinenko görüşme sonrası gittiği evinde rahatsızlandı ve hastaneye kaldırıldı. Hastanede uzun süre neyle zehirlendiği belirlenemese de sonunda sadece Rusya'da üretilen polonyum-210 isimli radyoaktif bir maddeden zehirlendiği ve vücudunda bu maddenin ölümcül dozunun 10 katı oranında bulunduğu açıklandı. Zehir önce bardaki görüşmede Litvinenko'nun içeceğine, daha sonra otelde devam eden görüşmede de çayına eklenmişti.^[4]

Olaydan sonra Litvinenko'nun patronu Boris Berezovskiy'nin destekleriyle büyük bir medya kampanyası başladı. Gazeteciler hastanedeki Litvinenko'yla görüştüler ve resmini çektiler. Litvinenko bu görüşmede zehirlenmesinden Putin'i suçladı.^[5] Litvinenko'nun açıklamaları ve çekilen resminin yayınlanması tüm dünyada yankı uyandırdı. Oluşan kamuoyu baskısı sonrası Rusya devlet başkanlığı Litvinenko'nun zehirlenmesiyle bir ilgilerinin olmadığını açıkladı.

Zehirlenmesinden 22 gün sonra 23 Kasım 2006 tarihinde Londra'da tedavi gördüğü hastanede radyasyon zehirlenmesi sonucu öldü.

Ölümü sonrası

Ayrılıkçı Çeçen web sitelerine göre Litvinenko İslam dinine yakınlık duymaktaydı. Babası tarafından ölümünden birkaç gün önce yapılan açıklamada Litvinenko'nun İslam dinini kabul ettiği ifade edilmiştir. Litvinenko İslami kural ve geleneklere göre toprağa verilmiştir.^[1]

Ölümünden sonra İngiltere, Rusya'dan Litvinenko'yu öldürdüğünü düşündüğü eski KGB ajanı Andrei Lugovoy'un iadesini istedi. Ancak Rusya bunun anayasalarına aykırı olduğunu ancak İngiltere'nin göndereceği bir heyetin Lugovoy'u Rusya'da sorgulayabileceği cevabını verdi. Ayrıca Lugovoy 2007 yılında bir basın toplantısı düzenleyerek Litvinenko'nun ölümüyle bir ilgisi olmadığını, Litvinenko'nun İngiliz istihbarat servisi MI6 için çalıştığını ve ölümünün bununla ilgili olabileceğini açıkladı. Lugovoy İngiliz polisi tarafından bir numaralı cinayet sanığı olarak aranmakta ancak Rusya iade taleplerini reddetmektedir.

2007 yılında Rus yönetmen Andrei Nekrasov tarafından İsyan: Litvinenko Davası (Rebellion: The Litvinenko Case) adıyla bir belgeseli çekildi.^[6]

2008 yılında ise Litvinenko'nun eşi Maria Litvinenko ve arkadaşı Alex Goldfrab tarafından Litvinenko Bir Muhalifin Ölümü adıyla bir kitap yayınlandı. Kitap Litvinenko'nun ölmeden önce dile getirdiği FSB ve Putin'e yönelik suçlamalarını desteklemekteydi.^[7]

Ölümünün baş şüphelilerinden olan Dmitri Kovtun, 4 Haziran 2022 tarihinde koronavirüs nedeniyle öldü.^[8]

Kaynakça

^ ^a ^b Litvinenko ölüm yatağında Müslüman oldu 6 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynak: SPIEGEL Online; 4.12.2006
^ "Rusça BBC - 15 Mayıs 2001". 5 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2006.
^ "Putin muhalifi gazeteciye infaz". gazetevatan.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b "Rus ajan Litvinenko'yu kim öldürdü?". gazetevatan.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Zehirlenerek ölen ajan Putin'i suçladı". haber.mynet.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "NTV BELGESEL KUŞAĞI". sabah.com.tr. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011.
^ "Litvinenko Bir Muhalifin Ölümü". kitapyurdu.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011.
^ "Dmitry Kovtun, Accused Killer of Russian Dissident, Dies at 56". NewYork Times. 10 Haziran 2022. 9 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2022.

Dış bağlantılar

BBC raporu ingilizce 19 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Alman Spiegel dergisi almanca 2 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[spiegel-1] Litvinenko ölüm yatağında Müslüman oldu 6 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynak: SPIEGEL Online; 4.12.2006

[2] "Rusça BBC - 15 Mayıs 2001". 5 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2006.

[3] "Putin muhalifi gazeteciye infaz". gazetevatan.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[kaynak1-4] "Rus ajan Litvinenko'yu kim öldürdü?". gazetevatan.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[kaynak2-5] "Zehirlenerek ölen ajan Putin'i suçladı". haber.mynet.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[6] "NTV BELGESEL KUŞAĞI". sabah.com.tr. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011.

[7] "Litvinenko Bir Muhalifin Ölümü". kitapyurdu.com. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2011.

[8] "Dmitry Kovtun, Accused Killer of Russian Dissident, Dies at 56". NewYork Times. 10 Haziran 2022. 9 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]