| dbo:abstract
|
- Półgrosz (półgroszek, lit. half-grosz) was a silver and later copper coin worth ½ of grosz and 9 denars, minted in Poland, Lithuania and Silesia. Polish silver półgrosz weighing 1-1,7g was minted mainly from c.1367 to 1526 and occasionally from 1580 to 1792, from 1765 coin was minted in copper. Lithuanian silver półgrosz weighing c.1,3g was minted in 1495–1566. (en)
- Półgrosz – srebrna moneta bita w Polsce, na Litwie i na Śląsku od XIV do XVI w. (równa ½ grosza), wprowadzona przez Władysława Jagiełłę w wyniku cyklu reform z lat 1393–1398. Początki półgrosza związane są z wenecką monetą mezzanino powstałą w pierwszej połowie XIV w. do handlu z Zachodem. Wymyślono ją tak, aby przez odpowiednią wielkość, nie mogła być zagrożona obrzynaniem. Na ziemiach polskich duża popularność kwartnika śląskiego świadczyła o istotnym zapotrzebowaniu na ten gatunek pieniądza, który przypadkowo był bardzo bliski metrologicznie połowie grosza. Zaskakująca kariera półgrosza na ziemiach polskich doprowadziła do tego, że od reformy Władysława II Jagiełły, do wielkiej reformy Zygmunta I Starego, półgrosz stanowił podstawę systemu monetarnego, pełniąc funkcję jednostki „grubej”. Chociaż nazwę półgrosza używa się czasami nieprawidłowo w odniesieniu do kwartników Kazimierza III Wielkiego, to pierwszą w dziejach polskich emisję przeprowadzono w okresie panowania Władysława II Jagiełły – pojawiły się wtedy półgrosze:
* kwartniki duże koronne w 1394 r. oraz
* kwartniki ruskie w 1404 r. Następnych emisji półgroszy dokonywano za czasów:
* Kazimierza Jagiellończyka (1456–1492),
* Jana Olbrachta (1492–1501),
* Aleksandra Jagiellończyka (1502–1506). W 1526 r. w wyniku reformy monetarnej Zygmunt I Stary oparł obrót pieniądza na groszu, walcząc w ten sposób przede wszystkim z napływającym na terytorium swojego państwa półgroszem świdnickim oraz licznymi fałszerstwami. Po reformie półgrosz miał masę 1,03 grama srebra próby 375. Od tego momentu półgrosze pojawiały się głównie na Litwie, gdzie nadal stanowiły podstawowy gatunek monety. Ostatnia duża emisja miała miejsce za Zygmunta II Augusta (1,25 grama srebra próby 375). Za Stefana Batorego produkcję uruchamiano tylko sporadycznie (0,95 grama srebra próby 359). W tym czasie nastąpiła deprecjacja półgrosza pod względem wartości do rzędu drobnych. Po 1580 r. zrezygnowano z emisji półgroszy na rzecz szeląga. Po blisko 200 latach przerwy półgrosz powrócił w czasie reformy monetarnej z 1766 r., w początkowym okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego – w postaci miedzianej o masie 1,95 grama – pełniąc wyłącznie funkcje zdawkowe. Ostatnią emisją półgrosza na ziemiach polskich, również w formie miedzianej, były zaborcze monety z lat 1796–1797 wybite przez Prusaków dla Prus Południowych, identyczne metrologicznie z emisjami z czasów stanisławowskich. W 1810 r. Księstwo Warszawskie zaordynowało półgroszówki, ale do ich emisji ostatecznie nigdy nie doszło. (pl)
- (також півгріш; пол. półki, нім. pölchen) — в І-й половині 14 ст. чеська, потім і польська срібна монета вартістю 1/2 гроша. Карбувались з 1398 року. Також це — нова назва квартника, тому їх спочатку називали лат. quartenses medii grossi, потім лат. medii grossi, лат. mediantes. В 15, на початку 16 ст. були найбільш поширеною монетою Польщі. Карбувались срібні п. з перервами до початку 17 ст. вагою 1,58-0,96 г (500-ї-375-ї проб). В 1766 році було відновлено карбування мідних півгрошів. Останніми польськими П. є випущені в 1796-97 роках для польських земель в складі Прусії. В 1399–1414 роках у Львові карбувались так звані «львівські півгроші» після припинення випуску квартників. Початкова проба — 562 (вища краківських), потім знизилась до 437-ї. У ВКЛ в 1492–1566 роках карбувались рівгроші вартістю 5 денаріїв, співвідношення до польських — 4:5. «Пєнтак» – термін, який упродовж 2-ї половини 16–17 ст. вживався в письмових джерелах українських земель у складі Великого князівства Литовського для позначення литовського півгроша. Тоді 1 литовський півгріш = 5 денаріям (литовським пенязям). (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Półgrosz (półgroszek, lit. half-grosz) was a silver and later copper coin worth ½ of grosz and 9 denars, minted in Poland, Lithuania and Silesia. Polish silver półgrosz weighing 1-1,7g was minted mainly from c.1367 to 1526 and occasionally from 1580 to 1792, from 1765 coin was minted in copper. Lithuanian silver półgrosz weighing c.1,3g was minted in 1495–1566. (en)
- Półgrosz – srebrna moneta bita w Polsce, na Litwie i na Śląsku od XIV do XVI w. (równa ½ grosza), wprowadzona przez Władysława Jagiełłę w wyniku cyklu reform z lat 1393–1398. Początki półgrosza związane są z wenecką monetą mezzanino powstałą w pierwszej połowie XIV w. do handlu z Zachodem. Wymyślono ją tak, aby przez odpowiednią wielkość, nie mogła być zagrożona obrzynaniem. Na ziemiach polskich duża popularność kwartnika śląskiego świadczyła o istotnym zapotrzebowaniu na ten gatunek pieniądza, który przypadkowo był bardzo bliski metrologicznie połowie grosza. (pl)
- (також півгріш; пол. półki, нім. pölchen) — в І-й половині 14 ст. чеська, потім і польська срібна монета вартістю 1/2 гроша. Карбувались з 1398 року. Також це — нова назва квартника, тому їх спочатку називали лат. quartenses medii grossi, потім лат. medii grossi, лат. mediantes. В 15, на початку 16 ст. були найбільш поширеною монетою Польщі. Карбувались срібні п. з перервами до початку 17 ст. вагою 1,58-0,96 г (500-ї-375-ї проб). В 1766 році було відновлено карбування мідних півгрошів. Останніми польськими П. є випущені в 1796-97 роках для польських земель в складі Прусії. (uk)
|