Upopulisti

Upopulisti (kwa Kiingereza: populism) Wataalamu wengi wanasema ni moja ya matatizo ya siasa za karne ya 21. Wanasiasa wengi wanatumia lugha ya kipopulisti katika demokrasia wamewatia hofu wanaounga mkono demokrasia. Kuongezeka kwa upopulisti kunatokea katika mataifa mbalimbali - Amerika Kusini, Marekani, na Ulaya. Wataalamu wachache wanachunguza upopulisti barani Afrika; hata hivyo, upopulisti umekuwepo katika siasa za Afrika tangu uhuru kutoka kwa ukoloni. Katika Afrika Mashariki, tunaweza kupata mifano ya wanasiasa wa hivi karibuni wanaotumia lugha ya upopulisti na kukuza sera zisizo za kidemokrasia (Mudde and Rivera Kaltwasser).

Katika sayansi ya siasa, upopulisti ni wazo kwamba jamii imegawanyika katika vikundi viwili vinavyokinzana: watu safi na mafisadi. Viongozi wa kipopulisti hutumia wazo hili la migogoro ya makundi ili kupata umaarufu na kuhalalisha sera wanazotaka kuanzisha. Kwa sababu wanadai kutatua mzozo na kuleta haki katika jamii, mara nyingi wanadai kuwa wanawakilisha matakwa ya watu; kwa hivyo wanapaswa kuchukua udhibiti kamili wa jamii. Lugha ya kisiasa ni sehemu muhimu sana ya itikadi ya upopulisti. Ili kuongeza uungwaji mkono wa sera zao na kufikia umuhimu, wanasiasa wa upopulisti hufanya mapambano ya kisiasa au kijamii kuwa muhimu katika kampeni zao. Sera wanazotaka kuanzisha ni kuhusu kujaribu kutafuta suluhisho la mapambano haya (Mudde and Rivera Kaltwasser).

Ni muhimu kutofautisha kati ya aina tofauti za upopulisti. Wataalamu wameona aina mbili tofauti za upopulisti: Upopulisti jumuishi (inclusionary) dhidi ya Upopulisti Usiojumuishi (exclusionary). Upopulisti jumuishi unapatikana zaidi Amerika Kusini na Afrika; wakati Upopulisti Usiojumuishi upo zaidi Ulaya nan chi nyingine za Kimagharibu. Wanasiasa wa populism jumuishi wanalenga kutoa rasilimali kwa maskini na vikundi vinavyobaguliwa. Wanadai kwamba walio wengi katika jamii hawana utajiri au madaraka, kutokana na miundo ya ukandamizaji iliyoanzishwa na wasomi mafisadi. Kwa hivyo, wanasiasa hawa wanatetea programu za kijamii zinazolenga kubadilisha mifumo iliyopo na kuwawezesha wafanyakazi. Kwa mfano, Hugo Chavez wa Venezuela alizindua misheni kadhaa za kijamii (missiones sociales) ambazo zililenga kutoa huduma ya afya nafuu, elimu ya msingi ya bure, usambazaji wa chakula cha ruzuku, na huduma za utoaji wa nyumba. Programu hizi ziliwakilisha wazi sera jumuishi, kwani zilijitahidi kupita taasisi ambazo kimsingi hazipatani huko Venezuela. Hakika, kuingizwa kwa kimwili kwa maskini kunahusiana sana na lugha ya Chavez ya kupinga ubeberu na kukataa ubepari wa Marekani. Hatua hizi zinaonyesha historia ya ukoloni ya Amerika Kusini na umaskini ulioenea, na kufanya populism jumuishi kuwa alama ya nchi zinazoendelea (Mudde and Rivera Kaltwasser).

Kwa upande mwingine wa wigo wa kisiasa, upopulisti ya ubaguzi inajikita zaidi Ulaya na Marekani, ambapo rasilimali zinasambazwa kwa usawa zaidi. Katika nchi hizi, vikundi visivyojiweza kwa kawaida vinaweza kutegemea hali nzuri ya ustawi ili kuepuka umasikini. Kwa hivyo, wanasiasa wa upopulisti ubaguzi wanaunga mkono kuendelea na hali ilivyo kwa idadi ya watu kwa ujumla, lakini wanatafuta kuwatenga wageni, ambao kwa kawaida huonwa kama wahamiaji, kutokana na manufaa ya kijamii yanayotolewa. Wanasiasa wa upopulisti ubaguzi wanaonyesha "mchezo wa jumla sifuri," (zero-sum game) ambapo ama raia waliozaliwa nchini au wahamiaji wanaweza kufikia mafanikio ya kiuchumi. Kwa hivyo, taifa linapaswa kuweka maslahi ya raia waliozaliwa nchini juu ya wengine na kuhifadhi uadilifu wa taifa kwa kuvitenga vikundi vya wahamiaji (Mudde and Rivera Kaltwasser).

Katika nchi za Afrika Mashariki, populism jumuishi ndio mfumo wa kawaida kutokana na viwango vya juu vya ukosefu wa usawa wa utajiri. Katika miaka ya hivi karibuni, wanasiasa mbalimbali wa upopulisti wamekuwa wakitumia lugha ya upopulisti inayoonyesha kutokuwa na imani na taasisi za kidemokrasia. Kwa mfano, mwaka 2015 John Pombe Magufuli alichukua urais nchini Tanzania. Alichukua haraka mtindo wa uongozi wa kiimla, na anadai kuwakilisha mapenzi ya watu ili kuhalalisha vitendo hivi. Katika kilele chake, Magufuli alipata 84% ya kura za wananchi. Kama mwanasiasa, aliyewashawishi watu kwa ufanisi; kwa kuwa dhidi ya utawala na dhidi ya uingiliwaji wa kigeni, alionyesha alitaka kuondoa hali ambayo watu hawakuipenda (Kiwuwa).

• Mudde C, Rovira Kaltwasser C. Exclusionary vs. Inclusionary Populism: Comparing Contemporary Europe and Latin America. Government and Opposition. 2013;48(2):147-174. doi:10.1017/gov.2012.11
• Kiwuwa, Emmanuel D. "Tanzania's Magufuli: Bold and Efficient, With A Dangerous Penchant for Populism." The Conversation, 13 Apr. 2021. Accessed 14 Oct. 2024.
• "H.E. Dr. Magufuli." SADC, 25 Mar. 2021, www.sadc.int/latest-news/sadc-leaders-bid-farewell-late-dr-john-pombe-joseph-magufuli-5th-president-united

Makala hii kuhusu mambo ya siasa bado ni mbegu. Unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuongezea habari. o m h