[go: up one dir, main page]
Пређи на садржај

Don Đovani (opera)

С Википедије, слободне енциклопедије

Don Đovani
Opera: V. A. Mocart
Portrait Frančeska Dandrada[1]
u glavnoj ulozi 1912. godine
LibretoLorenzo Da Ponte[2][3][4]
JezikItalijanski
Premijera
29. oktobar 1787 (1787-10-29)
Stavovsko pozorište, Prag

Don Điovani (K.527; potpuni naziv: Il dissoluto punito, ossia il Don Giovanni, doslovno "Kažnjeni razvratnik, ili Don Điovani") je opera u dva čina sa muzikom Volfganga Amadeusa Mocarta[5][6][7] i libretom Lorenza da Pontea. Premijerno je izvedena u praškom Državnom pozorištu, 29. oktobra 1787.[8] Don Điovani se smatra jednom od najvećih opera svih vremena[9] i pokazala se plodnom temom za komentar sama po sebi; kritičarka Fiona Madoks opisala ju je kao jedno od Mozartovih „tri remek-dela s libretima Da Ponta”.[10]

Don Đovani, Volfgang Amadeus Mocart, Opera SNP-a, Novi Sad, 2007/2008; Natalija Voronkina (sopran), Saša Štulić (tenor), Jelena Končar (mecosopran). Fotografija je deo foto zbirke Srpskog narodnog pozorišta.

Don Điovani se naširoko smatra jednim od najvećih muzičkih dela ikad komponovanim, a od opera zasnovanih na legendi o Don Huanu Don Điovani se smatra da je bez premca. Da Ponteov libreto je, poput mnogih iz tog vremena, opisan kao dramma giocoso: „giocoso” značeći razigran, komičan, i „dramma” označavajući operski tekst (skraćenica od „dramma per musica”). Mocart ga je u svoj katalog uneo kao „opera bufa”.[11]

Kao deo standardnog operskog repertorara, Don Điovani je tokom pet sezona 2011/12 do 2015/16 bila deveta na Operabase[12][13][14] spisku najviše izvođenih opera širom sveta.[15] Takođe se pokazala kao plodna tema za pisce i filozofe. Danski filozof Seren Kirkegor je napisao dug esej u svojoj knjizi Enten/Eller (Ili/ili) u kojoj tvrdi da je Mocartov Don Điovani najsavršenija opera ikad napisana. Finale, u kojem Don Điovanni odbija da se pokaje, je postao zadivljujuća filozofska i artistička tema za mnoge pisce uključujući Džordža Bernarda Šoa, koji u delu Čovek i superčovek parodira operu (sa eksplicitnim spominjanjem Mocartovih nota za finalnu scenu između Komendatorea i Don Điovanija). Filmska adaptacija opere se pojavila pod naslovom Don Điovani 1979. i režirana je od strane Džozefa Losija. Neki od velikih Don Điovanija na opernim pozornicama su bili basevi Ecio Pinca, Čezare Siepi i Norman Teigl, te baritoni Ditrih Fišer-Kiskau i Tomas Hapson.

Poznate arije

[уреди | уреди извор]
  • Notte e giorno faticar - Leporelo u prvom činu, scena I
  • Là ci darem la mano - Don Điovani & Zerlina u činu {I}-, scena II
  • Ah! chi mi dice mai - Dona Elvira u činu I, scena II
  • Madamina, il catalogo è questo - Leporelo u činu I, scena II
  • Ah, fuggi il traditor - Dona Elvira u činu I, scena III
  • Ho capito, signor, si - Maseto u činu I, scena III
  • Fin ch'han dal vino - Don Điovani u činu I, scena V
  • Batti, batti, o bel Masetto - Zerlina u činu I, scena V
  • Dalla sua pace - Don Otavio u činu I, scena IV
  • Don Ottavio...Or sai chi l'onore - Dona Ana u činu I, scena IV
  • Deh, vieni alla finestra - Don Điovani u činu II, scena I
  • Meta di voi qua vadano - Don Điovani u činu II, scena I
  • Vedrai, carino - Zerlina u činu II, scena I
  • Ah, pieta! Signori miei! - Leporelo u činu II, scena II
  • Il mio tesoro - Don Otavio u činu II, scena II
  • In quali...Mi tradi quell'alma ingrata - Donn Elvira u činu II, scena III
  • Don Giovanni, a cena teco m'invitasti - Don Điovani, Leporello & Commendatore u činu II, scena IV
  • Troppo mi...Non mi dir - Dona Ana u činu II, scena V
  • Don Đovani, Volfgang Amadeus Mocart, Izvođenje Opere SNP-a, Novi Sad, sezona 2007/08. Fotografije su deo foto zbirke Srpskog narodnog pozorišta.

Kompozicija i premijera

[уреди | уреди извор]
Posedni teatar u Pragu,[16] mesto svetske premijere Don Đovanija 1787. Pozorište je otvoreno četiri godine ranije kao Narodno pozorište Komital Nostic (Gräflich Nostitzsches Nationaltheater).

Opera je naručena nakon uspeha Mocartovog putovanja u Prag u januaru i februaru 1787. godine.[17] Tema je možda izabrana zato što je podžanr Don Žuan opere nastao u tom gradu.[18] Libreto Lorenca Da Ponta zasnovan je na Đovaniju Bertatiju za operu Don Đovani Tenorio, koja je premijerno izvedena u Veneciji početkom 1787. U dva aspekta kopirao je Bertatija: uvodeći ubistvo Komendatora i izbegavajući pominjanje Sevilje (za Bertatija je radnja bila u Vileni, Španija; Da Ponte jednostavno piše „grad u Španiji“).[19]

Opera je trebalo da bude premijerno izvedena 14. oktobra 1787. za posetu nadvojvotkinje Marije Terezije od Austrije, ali nije bila gotova na vreme i zamenjena je Figarovom ženidbom.[20] Mocart je zabeležio njen završetak, konačno, 28. oktobra, noć pre premijere (29. oktobra).[17]

Opera je naišla na oduševljenje, kao što je često važilo za Mocartovo delo u Pragu. Prager Oberpostamtzeitung je izvestio: „Poznavaoci i muzičari kažu da Prag nikada nije čuo nešto slično“, i „opera... je izuzetno teška za izvođenje“.[21] Bečki Provincialnachrichten je izvestio: „Her Mocart je lično dirigovao i radosno i veselo dočekan brojnom publikom.“[22]

Revizija za Beč

[уреди | уреди извор]

Mocart je takođe nadgledao bečku premijeru dela, koja je održana 7. maja 1788. Za ovu predstavu napisao je dve nove arije sa odgovarajućim recitativima – Don Otaviovu ariju „Dalla sua pace“ (K. 540a, komponovana 24. aprila za tenor Frančesko Morela), Elvirina arija „In quali eccessi ... Mi tradì quell'alma ingrata“ (K. 540c, komponovana 30. aprila za sopran Katerinu Kavalieri)[23] – i duet Leporela i Cerline „Per queste tue manine“ (K. 540b, sastavljeno 28. aprila). Takođe je napravio neke rezove u Finalu kako bi ga učinio kraćim i oštrijim, od kojih je najvažniji deo gde Ana i Otavio, Elvira, Cerlina i Mazeto, Leporelo otkrivaju svoje planove za budućnost („Or che tutti, o mio tesoro"). Da bi se „Ah, certo è l'ombra che l'incontrò” („To mora da je bio duh koji je srela”) direktno povezao sa moralom priče „Questo è il fin di chi fa mal” („Ovo je kraj koji zadesi zlikovce"), Mocart je komponovao drugačiju verziju „Resti dunque quel birbon fra Proserpina e Pluton!” („Da bi bednik mogao da ostane dole sa Proserpinom i Plutonom!“). Ovi rezovi se veoma retko izvode u pozorištima ili na snimanjima.[24]

Reference

[уреди | уреди извор]
  1. ^ Forbes, Elizabeth (2008). "D'Andrade (De Andrade), Francisco in Laura Williams Macy (ed). The Grove Book of Opera Singers, p. 109. Oxford University Press
  2. ^ Smith, Howard Jay (2022). The Man Who Brought Opera to America, American Heritage Magazine, Vol. 67, Issue 3
  3. ^ Music View, Did Casanova Lend a Helping Hand?, The New York Times, Donald Henahan, Nov. 10, 1985
  4. ^ A Dictionary of Music and Musicians/Ponte, Lorenzo da, George Grove Ponte, Lorenzo da by Victor de Pontigny
  5. ^ „Wolfgang Amadeus Mozart | Composer | Blue Plaques”. English Heritage. Приступљено 25. 9. 2020. 
  6. ^ Meerdter, Joe (2009). „Mozart Biography”. midiworld.com. Приступљено 20. 12. 2014. 
  7. ^ Palmer, Willard (2006). W. A. Mozart: An Introduction to His Keyboard Works. Alfred Music Publishing. стр. 4. ISBN 978-0-7390-3875-8. 
  8. ^ The theatre is referred to as the Teatro di Praga in the libretto for the 1787 premiere (Deutsch 1965, 302–03); for the current name of the theatre see "The Estates Theatre" Архивирано на сајту Wayback Machine (27. септембар 2011) at the Prague National Theatre website.
  9. ^ „The 20 Greatest Operas of All Time”. Classical Music. 
  10. ^ Maddocks, Fiona (19. 8. 2011). „Top 50 Operas”. The Guardian. 
  11. ^ John Stone, "Mozart's Opinions and Outlook: Opera" in "The Mozart Compendium" ed. HC Robbins Landon, Thames and Hudson, London 1990.
  12. ^ Edward Schneider (29 July 2001), "Singing and Their Suppers", The New York Times. Приступљено 13 May 2011.
  13. ^ Higgins, Charlotte (23. 05. 2003). „Operabase.com”. The Guardian. London. Приступљено 20. 11. 2013. 
  14. ^ Shapiro, Yehuda (2012), „Rarity Value”, Opera magazine, св. 63 бр. 6, стр. 671 
  15. ^ „Opera Statistics”. Operabase. Приступљено 28. 11. 2016. ; the count is of productions (performance runs)
  16. ^ „Don Giovanni at the Estates Theatre”. 
  17. ^ а б The background of the production is summarized in Freeman 2021, стр. 131–168.
  18. ^ The first eighteenth-century Don Juan opera produced in Europe was La pravità castigata (Prague, 1730), and the second one was Il convitato di pietra (Prague, 1776).
  19. ^ See Freeman 2021, стр. 263, for a discussion of Da Ponte's vague specification, including a theory about why it is so vague that is based on suspiciously archaic cultural references incompatible with the modern city of Seville as it existed in Da Ponte's day.
  20. ^ Mozart's letter sent to Gottfried von Jacquin, dated 15 October
  21. ^ Deutsch 1965, стр. 303.
  22. ^ Deutsch 1965, стр. 304.
  23. ^ „OperaGlass at Opera.Stanford.Edu”. 
  24. ^ Wolfgang Plath and Wolfgang Rehm, Neue Mozart-Ausgabe, Serie II, Werkgruppe 5, Band 17, Don Giovanni (Kassel, 1968)

Literatura

[уреди | уреди извор]
  • Abert, Hermann (2007). Cliff Eisen, ур. W. A. Mozart. Превод: Stewart Spencer. Yale University Press. ISBN 978-0300072235. 
  • Allanbrook, W. J. (1983). Rhythmic Gesture in Mozart: Le nozze di Figaro and Don Giovanni Chicago. (reviewed in Platoff, John. "Untitled." The Journal of Musicology, Vol . 4, No. 4 (1986). pp. 535–38).
  • Baker, Even A. (1993): Alfred Roller's Production Of Mozart's Don Giovanni – A Break in the Scenic Traditions of the Vienna Court Opera. New York University.
  • Casaglia, Gherardo (2005). "Don Giovanni, 29 October 1787". L'Almanacco di Gherardo Casaglia (језик: италијански).
  • Deutsch, Otto Erich (1965). Mozart: A Documentary Biography. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0233-1. .
  • Freeman, Daniel E. (2013). Mozart in Prague. Minneapolis: Bearclaw. ISBN 978-0-9794223-1-7. .
  • Goehr, Lydia; Herwitz, Daniel A. (2006). The Don Giovanni Moment: Essays on the Legacy of an Opera. Columbia Press University, New York.
  • Gounod, Charles, Mozart's Don Giovanni: A Commentary, transl. by Windeyer Clark and J. P. Hutchinson from the third French edition of Le Don Juan de Mozart, London, R. Cocks, 1895, Repr. Da Capo Press, New York, 1970.
  • Kaminsky, Peter (1996). How to Do things with Words and Music: Towards an Analysis of Selected ensembles in Mozart's Don Giovanni. Theory and Practice
  • Kierkegaard, Søren, Either/Or, ed. by Victor Eremita, abridged, translated, and with an introduction and notes, by Alastair Hannay, Penguin, London, 1992.
  • Melitz, Leo (1921): The Opera Goer's Complete Guide
  • McClatchy, J. D. (2010). Seven Mozart Librettos. New York: W.W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-06609-8. 
  • Noske, F. R. "Don Giovanni: Musical Affinities and Dramatic Structure." SMH, xii (1970), 167–203; repr. in Theatre Research viii (1973), 60–74 and in Noske, 1977, 39–75
  • Ponte, Lorenzo Da. Mozart's Don Giovanni. Dover Publications, New York, 1985. (reviewed in G.S. "Untitled." Music & Letters Vol 19. No. 2 (April 1938). pp. 216–18)
  • Sternfeld, F. W. (октобар 1984). „Reviews of Books”. Music & Letters. 65 (4): 377—78. doi:10.1093/ml/65.4.377. 
  • Schünemann, Georg and Soldan, Kurt (translated by Stanley Appelbaum) Don Giovanni: Complete orchestral and vocal score Dover 1974
  • Tyson, Alan. "Some Features of the Autograph Score of Don Giovanni", Israel Studies in Musicology (1990), 7–26

Spoljašnje veze

[уреди | уреди извор]
Don Đovani на Викимедијиној остави.
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Don_Đovani_(opera)&oldid=28519720”