Sherlock Holmes

Sherlock Holmes është një detektiv fiktiv privat i krijuar nga autori britanik Arthur Conan Doyle. Duke iu referuar vetes si një "detektiv këshillues" në tregime, Holmes është i njohur për aftësitë e tij me vëzhgim, zbritje, shkencë mjekoligjore dhe arsyetim logjik që kufizohet në fantastik, të cilin ai e përdorë kur heton çështjet për një larmi klientësh, përfshirë Scotland Yard.

Paraqitja e tij e parë ishte në A Study in Scarlet, duke e bërë perzonashin më të popullarizuar me serinë e parë të tregimeve të shkurtra në The Strand Magazine, duke filluar me "Një Skandal në Bohemi" në vitin 1891; tregime shtesë u shfaqën nga atëherë deri në vitin 1927, përfundimisht gjithsej katër romane dhe 56 tregime të shkurtra. Të gjitha përveç njërit u vendosën mes viteve 1880 dhe 1914. Shumica janë rrëfyer nga personazhi i mikut dhe biografit të Holmes, Dr. John H. Watson, i cili zakonisht shoqëron Holmes gjatë hetimeve të tij dhe shpesh ndan lagje me të në adresën e 221B Baker Street, Londër, ku fillojnë shumë nga tregimet.

Personazhi i Sherlock Holmes u adoptua në shumë filma, seriale, filma vizatimor, video lojëra dhe media tjerë.

C. Auguste Dupin i Edgar Allan Poe në përgjithësi njihet si detektivi i parë fiktiv dhe shërbeu si prototip për shumë personazhe të mëvonshëm, përfshirë Holmes.^[1] Conan Doyle dikur shkroi: "Secila [nga tregimet e detektivëve të Poe] është një rrënjë nga e cila është zhvilluar një letërsi e tërë ... Ku ishte tregimi i detektivit derisa Poe të merrte frymën e jetës në të?"^[2] Në mënyrë të ngjashme, tregimet e Monsieru Lecoq të Émile Gaboriau ishin jashtëzakonisht të njohura në kohën kur Conan Doyle filloi të shkruante Holmes, dhe fjalimi dhe sjellja e Holmes ndonjëherë pason atë të Lecoq.^[3] Holmes dhe Watson diskutojnë Dupin dhe Lecoq afër fillimit të A Study in Scarlet.^[4]

Conan Doyle tha vazhdimisht se Holmes ishte frymëzuar nga figura e jetës reale të Joseph Bell, një kirurg në Royal Infirmary of Edinburgh, të cilin Conan Doyle e takoi në vitin 1877 dhe kishte punuar si nëpunës. Ashtu si Holmes, Bell u njoh për nxjerrjen e konkluzioneve të gjera nga vëzhgime minutash.^[5] Sidoqoftë, ai më vonë i shkruajti Conan Doyle: "Ju jeni vetë Sherlock Holmes dhe mirë e dini atë".^[6] Sir Henry Littlejohn, kryetar i Jurisprudencës Mjekësore në Shkollën Mjekësore të Edinburgut, përmendet gjithashtu si një frymëzim për Holmes. Littlejohn, i cili ishte gjithashtu krirug policie dhe zyrtar i Mjekësisë së Shëndetit në Edinburgh, i dha Conan Doyle një lidhje midis hetimit mjekësor dhe zbulimit të krimit.^[7]

Frymëzime të tjera të mundshme janë propozuar, megjithëse nuk u pranuan kurrë nga Doyle, të tilla si Maximilien Heller, nga autori francez Henry Cauvain. Në këtë roman të vitit 1871 (gjashtëmbëdhjetë vjet para shfaqjes së parë të Sherlock Holmes), Henry Cauvain imagjinoi një detektiv të dijshëm, depresiv, anti-shoqëror, duhanpirës, që vepronte në Paris.^[8][9][10] Nuk dihet nëse Conan Doyle e lexoi romanin, por ai ishte i rrjedhshëm në frëngjisht.^[11] Në mënyrë të ngjashme, Michael Harrison sugjeroi që një "detektiv këshillues" i vetë-stiluar gjerman i quajtur Walter Scherer mund të ketë qenë modeli për Holmes.^[12]

Detajet e jetës së Sherlock Holmes në tregimet e Conan Doyle janë të pakta dhe shpesh të paqarta. Sidoqoftë, përmendet për jetën e tij të hershme dhe familjen e zgjeruar pikturojnë një panoramë biografike të lirshme të detektivit.

Një deklaratë e moshës së Holmes në "His Last Bow" vendos vitin e tij të lindjes më 1854; tregimi, i vendosur në gusht të vitit 1914, e përshkruan atë si gjashtëdhjetë vjeçar.^[13] Prindërit e tij nuk përmenden, megjithëse Holmes përmend se "paraardhësit e tij" ishin "pronarë të vendit". Në "Aventura e Interpretuesit Grek", ai pretendon se gjyshja e tij ishte motra e artistit francez Vernet, pa sqaruar nëse ky ishte Claude Joseph, Carle, ose Horace Vernet. Vëllai i Holmes, Mycroft, shtatë vjet më i moshuar, është një zyrtar qeveritar. Mycroft ka një pozicion unik të shërbimit civil si një lloj baze të dhënash njerëzore për të gjitha aspektet e politikës qeveritare. Sherlock e përshkruan vëllain e tij si më inteligjentin e të dyve, por vëren se Mycroft i mungon ndonjë interes për hetime fizike, duke preferuar të kalojë kohën e tij në Klubin Diogenes.^[14][15]

Holmes thotë se ai së pari zhvilloi metodat e tij të zbritjes si student; rastet e tij të hershme, të cilat ai ndoqi si amator, vinin nga studentë të universitetit.^[16] Një takim me babanë e një shoku të klasës e çuan atë të përvetësojë detektimin si profesion.^[17]

Në përrallën e parë të Holmes, A Study in Scarlet, vështirësitë financiare i bëjnë Holmes dhe Dr. Watson të ndajnë dhoma së bashku në 221B Baker Street, Londër.^[18] Vendbanimin e tyre e mban pronarja e tyre, Zonja Hudson.^[19] Holmes punon si detektiv për njëzet e tre vjet, me Watson që e ndihmoi atë për shtatëmbëdhjetë nga ato vite.^[20] Shumica e tregimeve janë narrativa kornizë të shkruar nga këndvështrimi i Watson, si përmbledhje e rasteve më interesante të detektivit. Holmes shpesh i quan të dhënat e Watson-it për rastet e Holmes-it të bujshme dhe populiste, duke sugjeruar që ato nuk arrijnë të raportojnë me saktësi dhe objektivitet "shkencën" e zanatit të tij:

Zbulimi është, ose duhet të jetë, një shkencë ekzakte dhe duhet të trajtohet në të njëjtën mënyrë të ftohtë dhe pa emocione. Ju jeni përpjekur ta ngjyrosni atë [Një Studim në Scarlet] me romantizëm, i cili prodhon pothuajse të njëjtin efekt sikur të kishit punuar një histori dashurie ose një ikje në propozimin e pestë të Euklidit. ... Disa fakte duhet të shtypen, ose, të paktën, duhet të respektohet një ndjenjë e drejtë proporcioni në trajtimin e tyre. E vetmja pikë në këtë rast që meritonte përmendje ishte arsyetimi kurioz analitik nga efektet në shkaqe, me të cilin arrita ta zbërtheja atë.^[21]

Megjithatë, kur Holmes regjistroi vetë një rast, ai u detyrua të pranonte se mund ta kuptonte më lehtë nevojën për ta shkruar atë në një mënyrë që do t'i pëlqente publikut dhe jo qëllimin e tij për t'u përqëndruar në aftësitë e tij teknike.^[22]

Miqësia e Holmes me Watson është marrëdhënia e tij më domethënëse. Kur Watson plagoset nga një plumb, megjithëse plaga rezulton të jetë "mjaft sipërfaqësore", Watson preket nga reagimi i Holmes:

Ia vlente një plagë; ia vlente shumë plagë; të njohësh thellësinë e besnikërisë dhe dashurisë që qëndron pas asaj maske të ftohtë. Sytë e qartë e të fortë u zbehën për një moment dhe buzët e forta po dridheshin. Për herë të vetme dhe të vetme, pashë një paraqitje të shkurtër të një zemre të madhe, si dhe të një truri të shkëlqyer. Të gjitha vitet e mia të shërbimit të përulur por me mendje të vetme kulmuan në atë moment zbulese.^[23]

Pasi konfirmoi vlerësimin e Watson për plagën, Holmes ia bën të qartë kundërshtarit të tyre se burri nuk do të kishte dalë i gjallë nga dhoma nëse do ta kishte vrarë vërtet Watson.^[23]

Conan Doyle vrau Holmes në një betejë të fundit me organizatorin kriminelë Profesor James Moriarty^[24] në "The Final Problem" (botuar më 1893, por vendosur më 1891), si Conan Doyle mendoi se "energjitë e mia letrare nuk duhet të drejtohen shumë në një kanal".^[25] Legjenda thotë se londinezët ishin aq të shqetësuar kur dëgjuan lajmet për vdekjen e Holmes saqë mbanin rrathë të zinj në zi, megjithëse nuk ka asnjë burim të njohur bashkëkohor për këtë; referenca më e hershme e njohur për ngjarje të tilla vjen nga viti 1949.^[26] Sidoqoftë, reagimi i regjistruar i publikut ndaj vdekjes së Holmes ishte ndryshe nga gjithçka që ishte parë më parë për ngjarje imagjinare.^[27]

Pasi i rezistoi presionit publik për tetë vjet, Conan Doyle shkruajti The Hound of the Baskervilles (serializuar më 1901–2012, me një vendosmëri të nënkuptuar para vdekjes së Holmes). Në vitin 1903, Conan Doyle shkroi "The Adventure of the Empty House"; vendosur më 1894, Holmes rishfaqet, duke i shpjeguar Watson, i cili ishte i mahnitur, se ai kishte falsifikuar vdekjen e tij për të mashtruar armiqtë e tij.^[28] Pas "The Adventure of the Empty House", Conan Doyle do të shkruante në mënyrë sporadike histori të reja të Holmes deri në vitin 1927.

Në His Last Bow, lexuesit i thuhet se Holmes është tërhequr në një fermë të vogël në Sussex Downs dhe ka marrë bletarinë si profesionin e tij kryesor.^[29] Lëvizja nuk datohet saktësisht, por mund të supozohet se është jo më vonë se viti 1904 (pasi përmendet në mënyrë retrospektive në "The Adventure of the Second Stain", botuar për herë të parë atë vit).^[30] Historia paraqet Holmes dhe Watson që dalin nga pensioni për të ndihmuar përpjekjet e luftës britanike. Vetëm një aventurë tjetër, "The Adventure of the Lion's Mane", zhvillohet gjatë daljes në pension të detektivit.^[31]

Watson e përshkruan Holmesin si "bohem" në zakonet dhe mënyrën e tij të jetesës.^[32] Thuhet se ka një dashuri "si mace" për pastërtinë personale,^[33] në të njëjtën kohë Holmes është një person i çuditshëm pa marrë parasysh standardet bashkëkohore të rregullimit apo rregullit të mirë. Watson e përshkruan atë si

në zakonet e tij personale, një nga njerëzit më të çrregullt që ka çuar ndonjëherë një bashkëbanues në shpërqendrim. [Ai] mban purot e tij në kazanin e qymyrit, duhanin e tij në fundin e gishtit të një pantoflash persiane dhe korrespondencën e tij të papërgjigjur të fiksuar nga një thikë krik në qendër të këmishës së tij prej druri. ... Ai kishte tmerrin e shkatërrimit të dokumenteve... Kështu, muaj pas muaji letrat e tij u grumbulluan, derisa çdo cep i dhomës u grumbullua me tufa dorëshkrimesh, të cilat në asnjë mënyrë nuk do të digjeshin dhe që nuk mund të liheshin mënjanë. ruajnë nga pronari i tyre.^[34]

Ndërsa Holmes mund të jetë i papasionuar dhe i ftohtë, gjatë një hetimi ai është i animuar dhe emocionues. Ai ka një dhunti për spektakël, shpesh duke i mbajtur të fshehura metodat dhe provat e tij deri në momentin e fundit të mundshëm për t'u bërë përshtypje vëzhguesve.^[35] Shoqëruesi i tij e pranon gatishmërinë e detektivit për të përkulur të vërtetën (ose për të thyer ligjin) në emër të një klienti – duke gënjyer policinë, duke fshehur provat ose duke thyer shtëpitë – kur ai e ndien të justifikueshme moralisht.^[36]

Përveç asaj të Watson, Holmes shmang shoqërinë e rastësishme. Në "The Gloria Scott", ai i thotë doktorit se gjatë dy viteve në kolegj ai bëri vetëm një mik: "Unë kurrë nuk kam qenë një shok shumë i shoqërueshëm, Watson... Unë kurrë nuk jam përzier shumë me burrat e vitit tim."^[37] Detektivi shkon pa ushqim në momentet e aktivitetit intensiv intelektual, duke besuar se "afatet bëhen të rafinuara kur i vdisni nga uria."^[38][39] Ndonjëherë, Holmes pushon me muzikë, ose duke luajtur violinë^[40] ose duke shijuar veprat e kompozitorëve si Wagner[63] dhe Pablo de Sarasate.Wagner^[41] dhe Pablo de Sarasate.^[42]

Holmes herë pas here përdor droga që shkaktojnë varësi, veçanërisht në mungesë të rasteve stimuluese.^[43] Herë përdorte morfinë e herë kokainë, këtë të fundit e injekton në një tretësirë prej shtatë për qind; të dyja drogat ishin të ligjshme në Anglinë e shekullit të 19-të.^[44][45][46] Si mjek, Watson nuk e miraton fuqimisht zakonin e kokainës së mikut të tij, duke e përshkruar atë si vesin e vetëm të detektivit dhe i shqetësuar për efektin e tij në shëndetin mendor dhe intelektin e Holmes.^[47][48] Në "The Adventure of the Missing Three-Quarter", Watson thotë se megjithëse ai e ka "zhveshur" Holmes nga droga, detektivi mbetet një i varur, zakoni i të cilit nuk është "i vdekur, por thjesht duke fjetur".[71]

Watson dhe Holmes përdorin të dy tobako, duhan, puro dhe llullë. Edhe pse kronisti i tij nuk e konsideron duhanpirjen e Holmes një ves në vetvete, Watson - një mjek - e kritikon detektivin për krijimin e një "atmosfere helmuese" në lagjet e tyre të mbyllura.^[49][50]

Holmes dihet se i ngarkon klientët për shpenzimet e tij dhe kërkon çdo shpërblim të ofruar për zgjidhjen e një problemi, si në "The Adventure of the Speckled Band", "The Red-Headed League", dhe "The Adventure of the Beryl Coronet". Detektivi shprehet në një moment se "Akuzat e mia profesionale janë në një shkallë fikse. Unë nuk i ndryshoj ato, përveçse kur i kthej ato fare". Në këtë kontekst, një klient po ofron të dyfishojë tarifën e tij dhe nënkuptohet se klientët e pasur zakonisht paguajnë Holmes më shumë se norma e tij standarde.^[51] Në "The Adventure of the Priory School", Holmes fiton një tarifë prej £6,000 fee^[52] (në një kohë kur shpenzimet vjetore për një profesionist të ri në rritje ishin rreth £500).^[53] Megjithatë, Watson vëren se Holmes do të refuzonte të ndihmonte edhe të pasurit dhe të fuqishmit nëse rastet e tyre nuk do t'i interesonin atij.^[54]

Tregimet e Sherlock Holmes ishin shumë të njohura si përshtatje për skenën, dhe më vonë në film dhe televizion. Rekordet Botërore Guinness e ka renditur Holmes si personazhin letrar më të portretizuar në histori të filmit dhe televizionit, me më shumë se 75 aktorë që luajnë rolin në mbi 250 prodhime.^[55]