[go: up one dir, main page]
Jump to content

Katarakt

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Katarakti në syrin e njeriut

Katarakt është kur thjerrëza e syrit bëhet e trubullt. Katarakti mund të shkaktoj shikim të dobët, që do të thotë se nuk mund të shohësh në distancë të largët, por mund të shohësh distancë të afërt. Nëse nuk rregullohet me operacion, disa lloje të kataraktit mund të shkaktojnë verbëri.

Simptomat mund të përfshijnë ngjyra të zbehta, vizion të trubullt, aureolë rreth dritës, telashe me drita të ndritshme, dhe vështirësi gjatë natës.[1] Kjo mund të rezultojë në vështirësi në drejtimin, leximin ose njohjen e fytyrave.[2] Vizioni i dobët i shkaktuar nga katarakte mund të rezultojë në një rritje të rrezikut të rënies dhe depresionit.[3]

Faktorët e rrezikut përfshijnë diabet, pirja e duhanit, ekspozimit në rrezet e diellit, dhe alkool. Parandalimi i kësaj është vendosja e syzeve të diellit dhe mos pirja e duhanit.[1] Kirurgjia është e nevojshme vetëm nëse kataraktet po shkaktojnë probleme dhe në përgjithësi rezultojnë në përmirësimin e cilësisë së jetës.[1][4] Kirurgjia e kataraktit nuk është në dispozicion në shumë vende, gjë që është veçanërisht e vërtetë për gratë, ata që jetojnë në zonat rurale dhe ata që nuk dinë të lexojnë.[5][6]

Rreth 20 milionë njerëz janë të verbër për shkak të kataraktit.[5] Verbëria nga kataraktet ndodh në rreth 10 deri në 40 për 100,000 fëmijë në botën në zhvillim, dhe 1 deri në 4 për 100,000 fëmijë në botën e zhvilluar.[7] Gjysma e popullsisë në SHBA kanë pasur katarakte që nga mosha 80 vjeçare.[1]

Shenjat dhe simptomat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një shembull i vizionit normal në të majtë kundrejt vizionit me katarakte në të djathtë

Shenjat dhe simptomat ndryshojnë në varësi të llojit të kataraktit, megjithëse ndodh mbivendosje e konsiderueshme. Njerëzit me katarakte bërthamore sklerotike ose brunescent shpesh vërejnë një ulje të vizionit. Ata me katarakte të pasme nënkapsulare zakonisht ankohen për shndritjen e syve si simptoma kryesore të tyre.

Ashpërsia e formimit të kataraktit, duke supozuar që nuk ka sëmundje të syrit tjetër, është i pranishëm, kryesisht gjykohet me anë të testit të mprehjes vizuale. Simptoma të tjera përfshijnë ndryshime të shpeshta të syzeve dhe halo me ngjyrë për shkak të hidratimit të lenteve.

Shkaqet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lente brenda syrit punon shumë si një lente kamera, duke fokusuar dritën mbi retinë për një vizion të qartë. Gjithashtu rregullon fokusin e syve, duke na lejuar t'i shohim gjërat qartë, si në afërsi ashtu edhe në largësi.

Lente është bërë kryesisht nga uji dhe proteina. Proteina është e rregulluar në një mënyrë të saktë që e mban lente të qartë dhe lejon dritën të kalojë nëpër të.

Por, ndërsa në moshë, disa prej proteinave mund të grumbullohen së bashku dhe të fillojnë të re një zonë të vogël të lentës. Kjo është një katarakte, dhe me kalimin e kohës, ajo mund të rritet më shumë dhe të mbështesë më shumë lenten, duke e bërë më të vështirë të shihet.

Askush nuk e di me siguri se pse lente e syrit ndryshon kur bëhemi më të vjetër, duke formuar katarakte. Por studiuesit në mbarë botën kanë identifikuar faktorë që mund të shkaktojnë katarakte ose janë të lidhura me zhvillimin e kataraktit. Përveç avancimit të moshës, faktorët e rrezikut të kataraktit përfshijnë:[8]

  • Rrezatimi ultravjollcë nga rrezet e diellit dhe burime të tjera
  • Diabeti
  • Tensioni i gjakut në mënyrë jo normale
  • Trashja
  • Pirja e duhanit
  • Përdorimi i zgjatur i barnave kortikosteroide
  • Ilaçe të statinës që përdoren për të ulur kolesterolin
  • Plagosje ose inflamacion i mëparshëm i syve
  • Kirurgji e mëparshme e syve
  • Terapi zëvendësuese hormonale
  • Konsumi i konsiderueshëm i alkoolit
  • Miopia e lartë
  • Historia e familjes

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kirurgjia katarakte ishte përshkruar së pari nga mjeku indian Sushruta.[9] Referimet ndaj kataraktave dhe trajtimi i tyre në Romën e lashtë gjenden gjithashtu në vitin 29 pas Krishtit në De Medicinae, veprën e enciklopedistit latin Aulus Korneli Celsius.[10] Ekziston edhe dëshmi arkeologjike e kirurgjisë së syve në epokën romake.[11]

Galen i Pergamonit, një mjek i shquar grek, kirurg dhe filozof, bëri një operacion të ngjashëm me kirurgji moderne të kataraktit. Duke përdorur një instrument në formë gjilpërë, Galen u përpoq të heqë syrin e prekur nga katarakti.[12]

Oftalmologu musliman Ammar El-Mevlisi, në zgjedhjen e tij të sëmundjeve të syve, shkruar rreth 1000, shkroi për shpikjen e tij të një shiringë dhe teknikën e nxjerrjes së kataraktit gjatë eksperimentimit me atë në një pacient.[13]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c d "Facts About Cataract". shtator 2009. Arkivuar nga origjinali më 24 maj 2015. Marrë më 24 maj 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Allen D, Vasavada A (2006). "Cataract and surgery for cataract". BMJ. 333 (7559): 128–32. doi:10.1136/bmj.333.7559.128. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Gimbel, HV; Dardzhikova, AA (janar 2011). "Consequences of waiting for cataract surgery". Current Opinion in Ophthalmology. 22 (1): 28–30. doi:10.1097/icu.0b013e328341425d. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Lamoureux, EL; Fenwick, E; Pesudovs, K; Tan, D (janar 2011). "The impact of cataract surgery on quality of life". Current Opinion in Ophthalmology. 22 (1): 19–27. doi:10.1097/icu.0b013e3283414284. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b "Priority eye diseases". Arkivuar nga origjinali më 24 maj 2015. Marrë më 24 maj 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Rao, GN; Khanna, R; Payal, A (janar 2011). "The global burden of cataract". Current Opinion in Ophthalmology. 22 (1): 4–9. doi:10.1097/icu.0b013e3283414fc8. PMID 21107260. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Pandey, Suresh K. (2005). Pediatric cataract surgery techniques, complications, and management. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. fq. 20. ISBN 9780781743075. Arkivuar nga origjinali më 2015-05-24. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "What Causes Cataract?". 20 gusht 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Goes, Frank Joseph (2013). The Eye in History (në anglisht). JP Medical Ltd. fq. 371. ISBN 9789350902745.
  10. ^ Aulus Cornelius Celsus, G. F. Collier (transl.) (1831). De Medicinae. OL 5225311W. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Elliott, Jane (9 shkurt 2008). "The Romans carried out cataract ops". BBC News. Arkivuar nga origjinali më 18 shkurt 2008. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "Galen: On Anatomical Procedures: the Later Books". Med Hist. 7 (1): 85–87. doi:10.1017/s002572730002799x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Finger, Stanley (1994). Origins of Neuroscience: A History of Explorations Into Brain Function. Oxford University Press. fq. 70. ISBN 0-19-514694-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhja e jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Katarakt&oldid=2632523"