[go: up one dir, main page]
Jump to content

Bartolomeo Pineli

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Bartolomeo Pinelli
Busti përkujtimor i Bartolomeo Pinellit në Trastevere
Lindi
Roma
Vdiq
Roma
ShtetësiaItaliane

Bartolomeo Pinelli, (20 nëntor 1781 - 1 prill, 1835), ishte grafist, piktor dhe skulptor italian, ndërmjet krijimeve të të cilit përfshihet edhe punimi në akuarel i një kostumi shqiptar.

Artist grafik jashtëzakonisht prodhimtar, së fundi është vlerësuar se ka prodhuar rreth katër mijë gravura dhe dhjetë mijë vizatime[1]. Në stampat e tij ka ilustruar kostumet e popujve italikë, kryeveprat e mëdha të letërsisë: Eneidën e Virgjilit, Komedinë Hyjnore të Dante Alighierit, Jeruzalemin e çliruar të Torquato Tasso-s, Orlando furioso të Ariostos, Don Kishotin e Mançës të Miguel de Cervantesit, i Promessi sposi, të Manzonit dhe subjeke të historisë romake, greke, napoleonike etj. Tema përgjithësisht më e shpeshtë është Roma, banorët e saj, monumentet, qyteti antik dhe ai bashkëkohor.[2] Ndër nxënësit e tij më të njohur ka qenë edhe portretisti i njohur gorician Giuseppe Tominz. Vepra e tij ilustruese zotëron, veç vlerës artistike, një domethënie të rëndësishme dokumentuese për etnografinë e Romës, të Italisë dhe të Zvicrës[3].

Biografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Perëndesha Roma dhe Napoleoni i II, mbreti i Romës, Museo napoleonico di Roma

Lindi në Romë më 20 nëntor 1781, nga Giovanni Battista dhe Francesca Gianfarani, në një ndërtesë të lagjes së Trastevere-s që tashmë nuk ekziston më, por në vend të saj gjejmë një përmendore dhe një bust prej bronxi në nder të tij.

I ati i tij ishte një modelues statujash përkushtimore që e futi në artin e modelimit të qeramikës.[4] Gjithësesi aftësitë e tij në fushën figurative do të shpaloseshin mbi të gjitha nëpërmjet teknikave të gravurës, të vizatimit dhe të pikturës. Në fillim u formua në Accademia di Belle Arti të Bolonjës, qytet ku familja ishte trasferuar në 1792 dhe më pas në Accademia di San Luca në Romë, ku ishte kthyer në 1799. Po në 1799 filloi bashkëpunimin me Franz Kaisermann, për të cilin pikturoi figurat për panoramat e tij në akuarel, të cilat pasqyronin stilin e Kaiserman-it. Ndërsa i nisi studimet e tij, të kurorëzuara më pas (1807) në Albumin me tridhjetë e gjashtë akuarele me skena dhe kostume të Romës dhe Lacios.

Për sa i përket pamjes të tij fizike dhe mënyrave të tija të të sjellurit, një bashkëkohës i tij shkroi:

Afresk në Villa Villoresi të Sesto Fiorentino

Bartolomeo Pinelli kishte trup mesatar, me fizionomi dhe pamje plot gjallëri; kishte flok të dendur që me kaçurrela të gjata i konturonin fytyrën dhe zbrisnin të përdredhura përpara [...]; tiparet e fytyrës i kishte të theksuara, por të rregullta dhe nuk mbajti tjetër veç një palë mustaqesh të vogla siç duke edhe në bustin e tij që qe vendosur në Pincio. Me zakone të çuditshme, e pëlqente me të tepërt shakanë. Vishej në mënyrë mospërfillëse si populli i thjesht dhe shihej gjithmonë të shëtiste nëpër Romë i shoqëruar nga dy mastinë të mëdhenjë (grup rracor qenësh me madhësi të madhe) dhe i pajisur me një shkop që te mollëza kishte një figurë prej bronxi. Inatosej kollaj edhe pse zakonisht ishte i qeshur dhe hokatar; qe skeptik (dmth. ateist) si shumë gjeni të kohës së tij dhe qe patriot në mënyrën e tij, dmth. i dashuruar me Romën antike, te e cila konceptoi të gjithë përzemërsinë

— David Silvagni, La corte e la società romana nei secoli XVII e XIX, Roma, Forzani & C. Tipografi del Senato, 1881-4, voll. 3, vol. III, fq. 395
Lojtarë të morra-s
Përmbledhja e Kostumeve të Mbretërisë së Napolit
Xhandaret papale ne kerkim te banditeve, ne nje ferme romane ne fillim te shek. XIX

Seria e tij e parë e gravurave me titull Përmbledhje e pesëdhjetë kostumeve piktoreske të gdhendur në akuaforte i përket vitit 1809. Me gjasa këtij viti i përket edhe martesa e tij me Mariangela Gatti-n, e realizuar me rite republikane dhe nga e cila lindën një vajzë, ndoshta e vdekur në moshë të re dhe për të cilën nuk njihet as emri, dhe djali, Achille Pinelli. Në 1816 realizoi ilustrimet për Historia e Romës dhe në 1821 ilustrimet për Historinë greke.[5]

Tradita artistike e lartësimit të klasës së ulët i gjen rrënjët e saj në kohën e artistit barok Salvatore Rosa. Në këtë frymë ai prodhoi një seri stampash të titulluar La Storia del Brigante Decapitito (Historia e banditit kokëprerë), rreth një banditi të cilit, ndërsa flinte, i pret kokën gruaja e tij si hakmarrje për vrasjen e të birit të saj. Kjo vepër e veçantë ilustron vëmendjen e madhe të Pinellit mbi rrëfenjat popullore dhe admirimin e idealizuar që qe zhvilluar midis fisnikërisë dhe njerëzve të kultivuar për kulturën banditeske. Pinelli sugjeronte se banditët ose briganti në kërkesën e tyre për pavarësi nga ligjet e imponuara nga drejtuesit absolutë, ishin trashëgues të dëshirës për liri të Romës së lashtë republikane. Për Pinellin, nacionalizmi italian duhet të formohej rreth një rikthimi te vlerat e Romakëve të lashtë.[6] Një shembull parodoksal porositësve për pikturimin e banditëve janë dy piktura të zotëruara nga dukesha e Devonshire.[7] Midis viteve 1822 dhe 1823 realizoi pesëdhjetë e dy tablo për Il Meo Patacca-n, një poemë satirike.

Më 25 gusht 1834, për shkak të indiferencës së tij ndaj normave të pashkës, mori me përbuzje ndalimin e marrdhënieve me kishën (një instancë më e butë se shkishërimi edhe pse e ngjashme). Vdiq i varfër më 1 prill 1835, duke lënë të pa mbaruar ilustrimin e Maggio romanesco të Giovanni Camillo Peresio-s.

Përveç repertorit të imazheve dedikuar kostumeve romane, realizoi libra të shumtë, si ciklet e frymëzuara nga Iliada, Odisea, Eneida dhe mitologjia greko-romake. Vepra që paraqesin gjurmët të forta të neoklasicizmit.

Pak ditë më pas Giuseppe Gioachino Belli shkroi sonetin La morte der zor Meo.

Veprat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ballina e përmbledhjes së 15 Kostumeve të Zvicës

Oreste Raggi, në libërthin e tij të shkruar në 1835, po atë vit që artisti vdiq, përmend përveç vizatimeve dhe akuareleve të shumta, rreth 40 përmbledhje me stampa, të publikuara në Romë me mbi dhjetë botues të ndryshëm.

Midis tyre:

Burra dhe gra ne kostumet e Sonnino-s duke pire jashte nje pijetoreje
  • Përmbledhja e Kostumeve të Romës (Raccolta di Costumi di Roma) (1809) - 50 gravura në fleta bakri.
  • Një tjetër përmbledhje me Kostume të Romës (?) - 50 gravura në fleta bakri.
  • Karnavalja e Romës (?) - "vetëm një gravura në fletë bakri".
  • Përmbledhja e Pesëdhjetë kostumeve të rrethinave të Romës, duke përfshirë edhe akte të ndryshme banditizmi[8]
  • Historia e Romës - 101 stampa.
  • Historia e perandorëve, duke filluar nga Oktavi - 101 stampa.
  • Dante, Ferri, Purgatori dhe Parajsa - 145 stampa.
  • Costumi della Campagna Romana (1823) - 50 gravura në fleta bakri.
  • Torquato Tasso - Jeruzalemi i Çliruar - 72 stampa.
  • Ludovico Ariosto - Orlando Furioso - 100 stampa.
  • Eneida e Virgjilit - 50 gravura në fleta bakri.
  • Përmbledhja e kostumeve antike.
  • Historia Greke – 100 gravura në fleta bakri.
  • Kostume të Mbretërisë së Napolit - 50 gravura në fleta bakri - (1828)
  • Meo Patacca - 50 gravura në fleta bakri.
  • Përmbledhja e pesëmbëdhjetë kostumeve më interesante të Zvicrës (1813) - 16 gravura në fleta bakri.

Muzetë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Enea dhe zoti Tiberin

Lista e muzeve dhe enteve që shfaqin veprat e artistit:

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Giovanni Colonna, Introduzione: Pinelli e la storia Romana, te B. Pinelli, Istoria Romana incisa all'acquaforte da Bartolomeo Pinelli Romano l'anno 1818, e 1819, faksimile në shkallë të reduktuar me kujdes dhe me parathënien e G. Colonna, Roma, "L'Erma" di Bretschneider, 2006, fq. 7 [1].
  2. ^ E. Deane te The Collector paraqet një seri gravurash të vendeve përreth Romës.
  3. ^ "Rëndësia e Bartolomeo Pinellit (Romë 1781-1835) si ilustrues i kostumeve popullore, që nga viti 1809 për më shumë se njëzet vjet, është objektivisht e rëndësishme edhe në aspektin etnografik, për masën e madhe të gravurave të prodhuara dhe për dokumentimin specifik dhe të përpiktë të veshjeve dhe objekteve të përdorimit" te "Lares", 2003, v. 69, num. 1-2, fq. 318.
  4. ^ Auber E. e përmend të atin si një portier.
  5. ^ Auber, Eugene. An Important Artistic Discovery, The Art Journal, Volume 56. Londër: The Art Union. fq. 284. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Crask, Matthew. Art in Europe 1700–1830. fq. 112–114. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Deane, Ethel (1907). The Collector, containing articles and illustrations, reprinted from the Queen Newspaper..., Volume 3. Londër: Horace Cox. fq. 299. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ The Penny Magazine for the Diffussion of Knowledge. Londër: Charles Knight and company. 1842. fq. 20. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Bibliografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Giuseppe Ceccarius (Ceccarelli). La fine di Bartolomeo Pinelli (da documenti inediti). Roma, Soc. Nuova Antologia, 1928.
  • Maurizio Fagiolo dhe Maurizio Marini (nën kujdesin e). Bartolomeo Pinelli (1781-1835) e il suo tempo. Katalogu i mostrës së zhvilluar në Romë në 1983. Roma, Rondanini, 1983.
  • Mariani, Valerio. Bartolomeo Pinelli. Roma, Olympus, 1948.
  • Pacini, Renato. Bartolomeo Pinelli e la Roma del tempo suo. Milano, fratelli Treves, 1935.
  • Raggi, Oreste. Cenni intorno alla vita e alle opere di Bartolomeo Pinelli. Roma, Tipografia Salvucci, 1835.
  • Rossetti, Bartolomeo. La Roma di Bartolomeo Pinelli: una città e il suo popolo attraverso feste, misteri, ambienti e personaggi caratteristici nelle più belle incisioni del pittor de Trastevere. Roma, Newton Compton, 1981.
  • Trastulli, Paolo Emilio. Bartolomeo Pinelli, in La campagna romana da Hackert a Balla, katalogu i mostrës së zhvilluar në Romë në 2001-2002, nën kujdesin e Pier Andrea De Rosa dhe Paolo Emilio Trastulli, Roma, De Luca, 2001, fq. 274 e në vazhdim.

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Bartolomeo_Pineli&oldid=2622809"