Ahsan Manzili

Ahsan Manzili
আহসান মঞ্জিল
Pamje jugore e ndërtesës
Emra alternativ	Rang Mahal
Informacion i përgjithshëm
Tipi	kompleks pallator
Stili arkitektural	Arkitektura Indo-Saraçene
Vendndodhja	Kumartoli, Dhaka, Bangladesh
Koordinatat	23°42′30.95″N 90°24′21.81″E / 23.7085972°N 90.4060583°E / 23.7085972; 90.4060583
Lartësia	28 m
Ndërtimi filloi	1859
Përfundimi	1872
Renovimi	1989-1992
Pronar	Godinë e Muzeut Kombëtar të Bangladeshit
Lartësia	28 m
Projektimi dhe ndërtimi
Main contractor	Martin and Company
Renovating team
Quantity surveyor	Drejtoria e Punëve Publike dhe Arkitekturës
Awards and prizes	Medalja e Artë nga "Architect's Regional Council of Asia"

Ahsan Manzili është një pallat i vendosur në lagjen Kumartoli të Dhakës në Bangladesh. Më parë ishte rezidenca e Navabit të Dhakës dhe është përcaktuar si Vend i Trashëgimisë së Dhakës së Vjetër. Tani shërben si godinë e Muzeut Kombëtar të Bangladeshit.^[1] kompleks pallator i ndërtuar në shekullin e XIX në Arkitekturën Indo-Saraçene, ka luajtur një rol të rëndësishëm në historinë e Bangladeshit.

Gjatë Periudhës Mogule, në këtë vend ndodhej shtëpia me kopështin e Sheikh Enajetullahut, zamindari (pronar tokash) i Xhamalpur Parganas. Sheikh Enajetullahu ishte një person shumë i pazakont. Ai bleu një zonë shumë të madhe në Kumartuli dhe e përfshiu atë në shtëpinë e tij me kopësht. Aty ndërtoi një pallat të bukur që e emërtoi "Rang Mahal" (pallati i kënaqësisë). Për tu dëfryer, ai mbante vajza të bukura të mbledhura nga vende të ndryshme, duke duke i veshur ato me veshje dhe stoli të mahnitshme.^[2]

Ka një rrëfenjë se, navabi i Dhakës (përfaqësuesi i perandorit mogul) në atë kohë ishte i tërhequr nga një nga vajzat e bukura. Ai e ftoi Sheikh Enajetullahun në një festë, një natë. Dhe organizoi një komplot duke e vrarë atë kur po kthehej në shtëpi. Vajza që u bë shkak kreu gjithashtu vetvrasje nga dhimbja dhe ankthi. Ai u varros në këndin verilindor të kopështit të pallatit por varrit i tij u shkatërrua në fillim të shekullit të XX.

Biri i tij, Sheikh Matiullahu, me gjasa në periudhën e navabit Alibardi Khan rreth vitit 1740, ia shiti pronën tregëtarëve francezë. Përkrahë pallatit ata kishin ngritur një qendër tregëtare, që pas blerjes së këtij kompleksi u bë më e pasur. Në atë kohë, tregëtarët francezë mund të bënin biznes aty pa paguar ndonjë taksë me dekret të perandorit Aurangazeb. Në këtë mënyrë, francezët u bënë shumë të pasur duke konkuruar me britanikët dhe tregëtarë të tjerë evropianë. Ata bënë një pallat të madh dhe gërmuan një pellg për ujë të ëmbël në terrenin e sapo-blerë. Pellgu, që u quajt "Les Jalla" në atë kohë, ekziston ende në kompleksin e Ahsan Manzilit.^[2]

Në luftën Anglo-Franceze, francezët u mundën dhe të gjitha pronat e tyre u morën nga anglezët. Më 22 qershor 1757, francezët e lanë qendrën tregëtare me një flotë prej 35 varkash nga stacioni lumor i Burigangës përballë Kumartulit. Në 1785, francezët e transferuan pronën te një tregëtar tjetër francez, por e rimorën atë në 1801. Sipas Marrëveshjes së Parisit në 1814, francezët kërkuan të gjitha pronat e tyre të lëna në Dhaka, dhe në 1827 prona u khye prapë te francezët.^[2] Por si pasojë e fuqisë në rritje angleze, franzezët u detyruan ta linin nënkontinentin. Ata vendosën ti shisnin pronat e tyre në Dhaka. Kështu në 1830, qendra tregëtare e Kumartulit u ble nga zamindari i Dhakës Khvaxha Alimullah.^[1]

Alimullahu e ktheu në rezidencën e tij, duke kryer rindërtimet dhe rinovimet e nevojshme. Në atë kohë, në kompleks u shtua një stallë dhe një xhami familjare. Pasi djali i tij i madh ishte thellësisht i devotshëm dhe i pa interesuar në biznes dhe gjërat e kësaj bote, në 1846 ai caktoi Abdul Ghanin, djalin e tij të dytë nga gruaja e dytë, menaxherin e pronave familjare. Pas vdekjes së tij, i biri, Abdul Ghani e emërtoi pronën Ahsan Manzil sipas djalit të tij, Ahsanullah. Rreth një dekadë më vonë, ai kontraktoi "Martin and Company", një firmë ndërtimi dhe inxhinierike evropiane, për të bërë një master plan për rezidencën e tyre me Ahsan Manzilin si fokusin kryesor. Pallati u ndërtua gjatë viteve 1859–1872.^[1] Në anën lindore të ndërtesës së vjetër, ai bëri një ndërtesë të re me një dizajn të ndryshëm, gjithashtu i bëri rikonstruksione të shumta ndërtesës së vjetër. Ndërtesa e vjetër e blerë nga tregëtarët francezë u shndërrua në Andar Mahal (pallati i zonjave). Ndërsa ndërtesa e re u quajt "Rang Mahal".^[2][3][4]

Më 7 prill 1888, një tornado shkatërrues goditi Dhakën ashtu si dhe tërmeti i 12 qershorit 1897 duke shkaktuar dëme të mëdha. Ahsan Manzili, veçanërisht ndërtesa e Andar Mahalit, u dëmtua shumë, sa që përkohësisht u braktis. Një inxhinier anglez nga Kalkuta u ftua aty për ta shqyrtuar pallatin.^[4] Ai dha mendimin se përveç "Rang Mahalit", që kërkonte vetëm riparime, të gjitha ndërtesat e tjera duhet të rindërtoheshin. Kështu Ahsanullahu e vuri plotësisht në vëmendje rikonstruksionin e rezidencës. Ai rindërtoi Andar Mahalin dhe riparoi Rang Mahalin duke përdorur tulla të cilësisë së mirë që u sollën nga zona e Raniganxhit. Rang Mahalit iu shtua kupola e tanishme e mrekullueshme.^[1] Çfarë kishte qenë më parë qendra tregëtare franceze u rindërtua si një ndërtesë dy-katëshe e ngjashme me Rang Mahalin, me të cilin katet e para lidheshin me një urë druri. Të gjitha ndërtesat gjatë asaj kohe, morën një dizajn të ri, nën mbikëqyrjen e inxhinierit vendor, Gobindra Çandra Roi.^[2]

Ahsan Manzili është dëshmitar i shumë ngjarjeve historike të Bangladeshit. Navabët e Dhakës i drejtonin nga këtu çështjet e tyre gjyqësore të pançajatit (këshilli i fshatit) çdo ditë. Ahsan Manzilin e vizituan ose ndenjën në të shumë dinjitarë të Indisë Britanike, si nënmbretërit, guvernatorët dhe zv. guvernatorët që vizituan Dhakën. Në 1875, nënmbreti Lord Thomas Northbrook mori pjesë në një program mbrëmjeje te Ahsan Manzili, kur ai erdhi në Dhaka për të përuruar sistemin e furnizimit me ujë, të ndërtuar nga navabi Abdul Ghani. Në 1888, edhe Lord Dufferin e pranoi mikpritjen e ofruar në Ahsan Manzil. Lord George Nathaniel Curzon, që u bë nënmbreti ose Guvernatori i Përgjithshëm i Indisë Britanike në 1899, erdhi në Dhaka për fituar mbështetje për Ndarjen e propozuar të Bengalit. Edhe në 1904 Lord Curzon, gjatë vizitës në Bengalin Lindor, qëndroi në këtë pallat si i ftuar i navab Salimullah Bahadurit.^[2]

Pothuajse të gjitha veprimtaritë politike të navabit vërtiteshin përreth këtij pallati. Ahsan Manzili ishte djepi i "All India Muslim League". Në 1906, të ftuar nga navabi Salimullah, u mbledhën udhëheqësit myslimanë nga i gjithë nënkontinenti për Sesionin e 20-të të "All India Mohammedan Educational Conference". Mbledhja u zhvillua në Durbar Hall-in e Ahsan Manzilit, nga 27 dhjetori deri në 29 dhjetor 1906. Kurse më 30 dhjetor, këtu u formua "All India Muslim League", partia që më vonë do të krijonte Pakistanin, kur Britania të largohej nga nënkontinenti në 1947. Kjo mbledhje ishte një ngjarje që pati ndikime kruciale në historinë politike të të gjithë Indisë.

Pas vdekjes së Ahsanullahut në 1901, familja e humbi ndikimin dhe prestigjin sidomos nga mosmarrëveshjet e brendshme. Edhe shkëlqimi i rezidencës filloi të venitej, ndërsa familja u dobësua shumë financiarisht për tu kujdesur për një pronë kaq të madhe. "Dhaka Nawab State" u mor me aktin e "East Bengal Estate Acquisition" në 1952. Navabi Habibullah e zhvendosi rezidencën e tij te "Paribag Green House" menjëherë pas marrjes së tokave. Pallati ishte në prag të kolapsit pasi pasardhësit i dhanë dhomat me qera pa konsideruar dinjitetin. Shumë pasardhës të varfër të familjes së navabit, ashtu edhe nevojtarë vendas, zaptuan mjedise të kompleksit deri në vitet 1970. Ata i shkaktuan shumë dëme kompleksit duke e ndryshuar pa dallim konfigurimin. Kompleksi i pallatit për një përiudhë u katandis në një barakishte të pistë.^[4]

Duke parë rëndësinë historike dhe arkitektonike të Ahsan Manzilit, Qeveria e Bangladeshit mori nismën për ta mbrojtur atë. Në 1985, nëpërmjet një njoftimi në gazetë ajo e bleu Ahsan Manzilin dhe mjedisin i tij rrethues, duke filluar ta rikonstruktonte atë, për të ruajtur strukturat e mbetura. Nën mbikëqyrjen e Drejtorinë e Punëve Publike dhe Arkitekturës, ruajtja historike e Ahsan Manzilit dhe mjedisit të tij u përfundua në vitin 1989. Një pjesë e anës veriore të pronës iu dha Korporatës Qytetëse të Dhakës ndërsa gjysma e Andar Mahalit dhe zona rezidenciale navabe mbetën siç ishin. Për muzeun u përdor më pak se 5 acres (2.0 ha).^[5] Më 20 shtator 1992 Ahsan Manzili i çeli dyert e tij si Muzeu Kombëtar i Bangladeshit.

Në të njëjtin vit, "Architect's Regional Council of Asia" e nderoi projektin e restaurimit me medalje të artë. Motivacioni i çmimit shkruan: "Nga virtualisht një rrënojë, Ahsan Manzili u restaurua dhe rikonstruktua në madhështinë e tij të mëparshme ….Restaurimi është gjithashtu një shembull i një programi me buxhet të vogël dhe tregon sa shumë mund të arrihet në Azi kur një bashkësi beson në vlerën dhe meritën e ruajtjes së arkitekturës së shkëlqyer për përfitimin e ekonomisë, kulturës dhe banorëve të tyre. Ai vendos një shembull të vlefshëm për tu ndjekur".^[4] Tashmë, Ahsan Manzili është një muze popullor dhe një tërheqje e rëndësishme turistike në Dhakën e Vjetër.

Ahsan Manzili është një nga monumentet arkitekturorë më të rafinuar të Arkitekturës Indo-Evropiane të Bangladeshit. Portali me tre harqe i kompleksit, façata tempullore e kryesuar nga një pediment, kapitelet e kolonave greko-romake, shtyllat dhe dritaret e harkuara, janë kryesisht shprehje e arkitekturës evropiane. Megjithatë ai ka të përzier edhe disa motive dekorative indiane, si verandat e tërhequra të modelit mogul për një klimë tropikale.^[4]

Kompleksi është i ndarë në anën lindore, të përbërë nga Rang Mahali, dhe anën perëndimore, të përbërë nga Andar Mahali. Dy krahët simetrikë anësorë shtrihen në një gjerësi prej 55.8 metres (183 ft). Pallati dy-katësh është ndërtuar mbi një platformë të ngritur 1 metre (3.3 ft) dhe ka përmasa 125.4 metres (411 ft) me 28.75 metres (94.3 ft). Kupola, me një dizajn kompleks, ndodhet në qendër të Rang Mahalit. Dhoma poshtë saj është katrore por që me punim me tulla përreth këndeve të çatisë janë shtuar trompa këndore për ti dhënë asaj një formë tetëkëndore. Në këtë mënyrë forma tetëkëndore duket si tamburi i kupolës. Dhe në fund kupola pjerrësohet gradualisht nga tetë këndet e 'tamburit' duke mar formën e gonxhes së zambakut (Kumud Kali). Maja e kupolës që nga toka është 27.13 metres (89.0 ft) e lartë.^[1]

Ka portikë afërsisht 5.2 metres (17 ft) të lartë në anët veriore dhe jugore të pallatit. Ndërtesa shtrihet me një pamje breglumore, e cila nëpërmjet kopështit ballor prej portikut jugor zbret me një palë shkallë të gjera. Dikur në kopështin përballë shkallëve ishte një shatërvan i shkatërruar, që është rindërtuar. Verandat e gjera të veriut dhe jugut të të dy kateve qëndrojnë mbi arkada gjysmë-rrethore. Dyshemeja është e shtruar me mermer.^[1] Përgjatë anëve veriore dhe jugore të ndërtesës ka veranda me tarraca të hapura. Lartësia nga dyshemja në tavan është afërsisht 5.2 metres (17 ft) në katin përdhes dhe 5.8 metres (19 ft) në të parin.

Së brendshmi, pallati është i ndarë në dy gjysma simetrike në të dy krahët e kupolës. Hapësira e brendshme përbëhet nga katër kthina përgjatë aksit lindje-perëndim dhe pesë kthina përgjatë aksit veri-jug. Në katin e dytë, "Darbar Hall-i" dhe salla e kërcimit (xholshaghar dhe naçghar) janë përkrahë rotondës, përkatësisht në lindje dhe perëndim. Këto dhoma paraqesin zbukurime elegante në dru të kupolës artificiale të tavanit, me dizajne gjeometrike. Dy dhoma të mëdha (mehmankhana) për zbavitjen e të ftuarëve. Ka një sallë ngrënieje me hapësirë të gjerë në katin e parë, drejtpërdrejt poshtë "Darbar Hall-it". Dyshemetë e sallës së ngrënies dhe "Darbar Hall-it" janë dekoruar me pllaka kineze të ngjyrosura më të bardhë, të gjelbër dhe të verdhë. Mbrapa rotundës ndodhet një palë shkallë monumentale prej druri, me hekurin e farkëtuar të balustradës që paraqet motive me gjethe hardhie. Gjatë ditëve të lavdishme të navabëve pranë shkallëve mbahej një libër vizitorësh i veshur me ar. Vizitorët e shquar të pallatit do të shënonin vëzhgimet e tyre.^[1] Dyert janë vendosur brenda harqeve gjysmë-rrethore. Dyert e brendshme kishin qelqe shumë-ngjyrëshe dhe të jashtmet ishin prej druri me dizajne. Çatinë e këtyre dhomave e mbajnë trarë prej druri. Dyert me qemerë janë zbukuruar me qelqe dhe gurë të ngjyrosur. Muret e pallatit janë 76 centimetres (2.49 ft) të trashë.^[4]

Rang Mahali ka një dhomë ndenjjeje, një dhomë loje me letra, një bibliotekë, një dhomë ceremoniale dhe dy dhoma të ftuarish. Andar Mahali ka një sallë kërcimi, një magazinë, një sallë mbledhjeje, një dhomë thesari, një sallë ngrënieje, një sallë muzike dhe disa dhoma ndenjeje. Dhoma e famshme e blinduar e thesarit, ku depozitoheshin gjërat e çmuara të navabëve, ishte në mes të pesë dhomave, e vendosur në gjysmën perëndimore të katit përdhes. Verandat e gjera jugore në të dy katet dhe parapetet në krye ofrojnë një pamje delikate që është në harmoni me Rang Mahalin. Në ndërtimin e çatisë janë përdorur trarë prej hekuri.^[1]

• Arkitektura e Dhakës
• Arkitektura Indo-Saraçene
• Ruplal House
• Curzon Hall

• Muntasir Mamun (2008). Ahsan Majil (red.). Dhaka: Smriti Bismritir Nagari (në bengalisht). Vëll. 1. Anyna Publishers.
• Syed Muhammed Taifoor (1956). Glimpses of old Dhaka. A Short Historical Narration of East Bengal and Aassam, ëith Special Treatment of Dhaka (në anglisht) (bot. i 2-të i rishikuar dhe zgjeruar). S.M. Perwez. OCLC 504392656.

• official websit of Ahsan Manzil museum
• "Ahsan Manzil Restoration". ArchNet.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 shkurt 2006. Marrë më 31 maj 2024.

• Wikimedia Commons has media related to Ahsan Manzil.