Vlora

Ky artikull nuk citon asnjë burim, prandaj mund të mos jetë i saktë. Relevant discussion may be found on the talk page. Ju lutem ndihmoni në përmirësimin e këtij artikulli duke shtuar burime duke e bërë artikullin të besueshëm. Materialet e pacituara mund të nominohen dhe më pas të fshihen. (Learn how and when to remove this template message)

Vlora
Stema
Popullsia	188.922
{{{postal_code_type}}}	9401-9404
Faqja zyrtare	Bashkia e Vlorës

Vlora është një qyqek mutdetar në jugperëndim të Shqipërisë. Vlora është qyteti i dytë më i madh portual pas Durrësit, me një popullsi prej 188.922 banorë^[1] (1 janar 2020). Ndodhet në jugperëndim të Shqipërisë, në Detin Adriatik dhe është qendra e Bashkisë së Vlorës dhe Qarkut të Vlorës. Është qyteti ku është shpallur Deklarata e Pavarësisë shqiptare më 28 nëntor 1912. Themeluar në shekullin e VI p.e.s. me emrin Aulona dhe vazhdimisht i banuar për rreth 26 shekuj, Vlora është shtëpi për Portin e Vlorës dhe Universitetin e Vlorës si qyteti më i rëndësishëm ekonomik dhe kulturor i Shqipërisë jugperëndimore.

Qytet i lashtë dhe një nga portet kryesore te Shqipërisë. Ndodhet ne jugperëndim te vendit, buzë Adriatikut. Në lashtësi njihej me emrin Aulona. Gjurmët më të hershme i takojnë shek. VI p.e.s. Në shek. IV rrethohet me mure guri të latuar. ^{[nevojitet citimi]}

Duke qenë një nyje e rrugëve tokësore e detare, i njohur për verën, ullinjtë e kripën, u bë porti kryesor i Ilirisë pas rënies së Apolonisë e Orikumit. Në mesjetë fatet e qytetit lidhen me kështjellën e Kaninës. Më 1081 u pushtua nga normanët, më 1205 nga Venediku, pastaj kaloi në sundimin e Hohënshtaufëve gjermanë dhe më 1272 u përfshi në mbretërinë e Arbërisë.

Gjeografi arab Ibn Batuta e përmend në qindvjetin e Xtë si një ngulim të rëndësishëm. Gjatë dy luftërave të perandorit Aleksi I Komneni kundër Robert Guiskardit dhe Bohemondit, Vlora përmendet shpesh, ndërsa pas një përkatësie thuajse shtatëqindvjeçare bizantine, pushtohet nga normanët që e qeverisën vetëm katër vjet.^[2]

Sundimati i Vlorës dhe i qytetit, krahinës dhe kështjellës së Kaninës ishte pjesë e Perandorisë Bizantine, i nënshtrohej pushtetit të një sebastokratori, që sipas Eqrem bej Vlorës e kishte selinë në kalanë e Ploç-Sevasterit (pranë Kudhësit), por në vitin 1205 ra nën pushtetin e Despotatit të sapoformuar të Janinës.^[2] Më 1258 Vlora është ndër zotërimet që i kalojnë si pajë mbretit të Napolit, Manfredit të Hohenshtaufënve, pasi mori për grua Helenën e despotit Mihal II. Pasi vdiq Manfredi më 1266, kështjellari i Vlorës, Jacques de Baligny, nuk ia dorëzoi kështjellën Anzhuinëve në mars 1272 dhe për sa qe gjallë mori prej Karlit I Anzhu „castrum Canine, Caninian et Avelloman cum archondiis“. De Baligny ndejti vetëm për një vit pasi mori disa vende në krahinën e Beratit dhe Bazilikatës në Itali në këmbim të Kaninës dhe Vlorës.^[3] Nga viti 1315 deri në vitin 1320 u pushtua sërish prej bizantinëve dhe pushtetar i saj qe sevastokrator Dhimitër Ganza, të cilin e pasoi i biri, Nikolla. Më 1345 qyteti ra në sundimin serb, edhe vëllai i mbretit Aleksandër të Bullgarisë, Johan Azen Komneni, arriti të futej në Vlorë.^[2] Më 1357 Këshilli i Lartë i Senatit të Venedikut i lejonte qytetarët e vet të zgjidheshin për kryetarë e nëpunës (pro rectoribus et officialibus) në Vlorë dhe vende të tjera të despotatit (locus Avalone et alia loca despotatus).^[4] Më 1372 Johan Azen Komnenin e dëbojnë Balshajt dhe Muzakajt.^[2]

Kaloi në shek. XIV nën sundimin e Balshajve, por pas vdekjes së Balshës II më 1385 në betejën e Savrës, nuk mund ta mbanin më.^[5] Pas vdekjes së Balshës, vendin e pasoi e veja, Komita Muzaka-Komnena, e bija e despotit të Beratit dhe Vlorës.^[6] Ishte e dëgjuar për punimin e hekurit, të shpatave, të mëndafshit, për nxjerrjen e kripës etj.^{[nevojitet citimi]}

Shiko edhe: Sanxhaku i Vlorës

Nga viti 1481 deri në vitin 1538 sanxhaku i Vlorës është mbajtur për një „Serhad sançagi“ dhe autoriteti i tij më i lartë si një „serhad bej“ (serhad = turq. kufi). Sanxhakbeu ishte komandant i trupave turke të sanxhakut, sidomos të zonës bregdetare midis Durrësit e Prevezës; sepse atë kohë, administrata civile e përfaqsuar nga kadiu, kishte një peshë shumë më të vogël dhe Vlora ishte nën urdhrat e marinës (të Kapidan-i Derga-it). Kur Sulejmani i Madh, gjatë udhëtimit të tij në Shqipëri (1538), organizoi administratën civile, sanxhaku i Vlorës u vu nën varësinë e zyrës së vezirit të madh. Sanxhakbeu quhej tani përfaqsues i Sulltanit (mëkëmbës). Këtë post e kanë mbajtur dhe trashëguar thuajse pa ndërprerje (nga 1481 deri në 1828) jo vetëm „de jure“, por edhe „de facto“ nga Vlorajt.^[7]

Më 1531, kur sanxhakbej ish Kara Sinan Pashë Vlora, sipas Çelebiut Sulltan Sulejmani i Madh urdhëroi që të ndërtohej kalaja e Vlorës në mes të gjirit të Vlorës dhe atij të Dukatit, mbi një hundë ranore. Struktura e fortesës ka qenë oktagonale me muret „njëzet kut të lartë dhe dhjetë kut të trashë“ dhe plot me topa në çdo kënd.^[8] Më 1685 Vlora u sulmua nga ana e detit, me këtë rast, hebrenjtë e këtij qyteti u tërhoqën dhe zunë vend në Berat.^[9]

Zona në të cilën ishte e ndërtuar Kalaja e Skelës u deklarua Monument kulture në vitin 1963. Në vitin 1997, KKRT e qytetit Vlorë dha leje ndërtimi edhe për këtë zonë të qytetit. Në vitin 2000 gjatë punimeve për hedhjen e themeleve të një pallati shumëkatësh u zbuluan pjesë të themeleve të Kalasë së Skelës. Ndërtimi vazhdoi dhe nuk u krye asnjë studim i materialit arkeologjik të zbuluar.^[10] Një ndërtesë tjetër që shpreh lulëzimin kulturor është edhe Xhamia e Muradies 1542. Në shek. XVII-XVIII qyteti u bë përsëri një qendër e rëndësishme ekonomike-tregtare dhe port eksporti e importi. Ali Pasha e mori me 1812.^{[nevojitet citimi]}

Vlora ishte kryeqyteti i parë i Shqipërisë së pavarur. Me 28 nëntor 1912 këtu Kuvendi Kombëtar shpall Pavarësinë në Sarajet e Vlorajve dhe formoi qeverinë me Ismail Qemal Bej Vlorën në krye. Por në dhjetor 1914 u pushtua nga italianët. Më 1920 u krijua komiteti „Mbrojtja Kombëtare“, i cili organizoi forcat që morën pjesë ne Lufta e Vlorës dhe pushtuesit italiane të thyer u detyruan të pranojnë tërheqjen më 2 shtator 1920. Qyteti kishte 4.000 banore, ai vijoi të ishte vatër e lëvizjes atdhetare e demokratike. Me rastin e varrimit të Avni Rustemit më 30 prill 1924, u ngrit komiteti i cili organizoi kryengritjen e cila çoi në Revolucionin e qershorit 1924. Në nëntor u hap shkolla e mesme tregtare. U çlirua më 15 tetor 1944. Gjate periudhës komuniste qyteti u rrit në sipërfaqe dhe në numër duke arritur 72.000 banore në 1989.

Në 1997, Vlora ishte qendra e demonstratave popullore kundër firmave piramidale (Ponzi scheme), gjë që solli dhe rënien e qeverisë.^{[nevojitet citimi]}

Sot, Vlora është një qendër e rëndësishme turistike, kjo fal edhe mjedisit të këndshëm bregdetar.

Në zgjedhjet lokale në qershor të 2015 Dritan Leli u zgjodh ne postin e Kryetarit te Bashkisë. Ndërsa nga 2003-2015 Shpëtim Gjika ka qenë në këte rol. ^{[nevojitet citimi]}

Vlora është një qendër e rëndësishme tregtare dhe detare në Shipëri. E zhvilluar është industria e peshkimit. Vlora prodhon naftë, gaz natyror, bitum dhe kripë. E zhvilluar në qytet është industria e manifakturës tekstile si dhe ajo e ndërtimit.

Vitet e fundit ka pasur një zhvillim të madh turizmi,per shkak te bukurive natyrore duke u shoqëruar ky zhvillim me ndërtimin e shumë hoteleve, restoranteve, plazheve.

Vlora ndodhet rreth 135 km larg Tiranës, kryeqytetit të Shqipërisë, ndërkohë që vetëm 72 milje e ndajnë nga Italia. Drejt këtyre dy pikave udhëtojnë autobusë e mjete të shumta, që mundësojnë transportin e njerëzve.

Trena pasagjerësh të Hekurudhës së Shqipërisë udhëtojnë gjithashtu rregullisht për në qytetet e Durrësit dhe me tej për në Vlorë si dhe për në Pogradec dhe për në Shkodër. Gjendja e tanishme bën që hekurudhat praktikisht mos të përdoren pothuajse fare.

Vlorën e ndajnë vetëm 72 km nga Itala. Çdo ditë nisen tragete për në Brindisi, Otranto.

Në Vlorë ndodhet dhe aeroporti ushtarak, tashme jashtë përdorimi.

Klima e Vlorës është tipike mesdhetare me një dimër te lagësht e te ngrohte dhe me një vere te nxehte e cila arrin deri ne 40 g

Liste biznesesh ne qarkun e Vlorës do ti gjeni ne portalin vlonjat, Visit Vlora^{[lidhje e vdekur]}.

|metric_first=haha yes |single_line=yes |location = Vlore |Jan_REC_Hi_°C =22 |Feb_REC_Hi_°C =24 |Mar_REC_Hi_°C =27 |Apr_REC_Hi_°C =30 |May_REC_Hi_°C =36 |Jun_REC_Hi_°C =36 |Jul_REC_Hi_°C =39 |Aug_REC_Hi_°C =39 |Sep_REC_Hi_°C =34 |Oct_REC_Hi_°C =32 |Nov_REC_Hi_°C =28 |Dec_REC_Hi_°C =25 |Jan_Hi_°C = 13 |Feb_Hi_°C = 14 |Mar_Hi_°C = 16 |Apr_Hi_°C = 19 |May_Hi_°C = 23 |Jun_Hi_°C = 27 |Jul_Hi_°C = 30 |Aug_Hi_°C = 30 |Sep_Hi_°C = 27 |Oct_Hi_°C = 23 |Nov_Hi_°C = 19 |Dec_Hi_°C = 15 |Jan_Lo_°C = 6 |Feb_Lo_°C = 6 |Mar_Lo_°C = 8 |Apr_Lo_°C = 10 |May_Lo_°C = 14 |Jun_Lo_°C = 17 |Jul_Lo_°C = 19 |Aug_Lo_°C = 19 |Sep_Lo_°C = 16 |Oct_Lo_°C = 14 |Nov_Lo_°C = 11 |Dec_Lo_°C = 8 |Jan_REC_Lo_°C =-5 |Feb_REC_Lo_°C =-5 |Mar_REC_Lo_°C =-3 |Apr_REC_Lo_°C =0 |May_REC_Lo_°C =6 |Jun_REC_Lo_°C =11 |Jul_REC_Lo_°C =13 |Aug_REC_Lo_°C =14 |Sep_REC_Lo_°C =10 |Oct_REC_Lo_°C =6 |Nov_REC_Lo_°C =1 |Dec_REC_Lo_°C =-4 |Jan_Precip_mm = 120 |Feb_Precip_mm = 106 |Mar_Precip_mm = 92 |Apr_Precip_mm = 79 |May_Precip_mm = 54 |Jun_Precip_mm = 28 |Jul_Precip_mm = 9 |Aug_Precip_mm = 26 |Sep_Precip_mm = 32 |Oct_Precip_mm = 116 |Nov_Precip_mm = 192 |Dec_Precip_mm = 142 |source = http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003320 |accessdate = 2010-03-22 }}

si jeni mire ca po beni un mire jam po ju se mos jeni keq m thoni qe tju qetsoj hajde shnet

Shiko edhe: FK Flamurtari

Qytetaret e Vlorës pëlqejnë një llojshmëri sportesh. Me popullori midis tyre është futbolli. Vlora ka dy ekipe profesionale: KS Flamurtari dhe Vlora City FC. Flamurtari luan aktualisht në superligën ndërsa Vlora City ne kategorinë e dyte. Sporte te tjera qe luhen janë: volejboll, basketboll, hendboll, atletike,notim si dhe sportin e ciklizmit ku jan stervitur dhe po sterviten plot talente te rinj .Vlonjatet në realitet pëlqejnë sportet ekstreme.

• Skeda:Presidenti i Republikës i jep qytetit të Vlorës urdhrin Nderi i Kombit..jpg
• 
  Plazhi e Vlorës
• 
  Vlora
• 
  Qendra e qytetit

1. ^ http://www.instat.gov.al/media/6849/popullsia_me-_1_janar_2020.pdf
2. ^ ^{a b c d} Vlora, Eqrem bej; Von Godin, Marie Amelie von Godin (2010) [1956]. Kontribute në historinë e sundimit turk në Shqipëri: një Skicë Historike v. I. Tiranë: Shtëpia Botuese "55". fq. 47. ISBN 978-99943-56-83-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
3. ^ Shuflaj, Milan (2004) [1925]. Serbët dhe shqiptarët. Tiranë: Toena. fq. 48–49. ISBN 99927-1-854-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
4. ^ Shuflaj 2004, p. 57.
5. ^ Shuflaj 2004, p. 164.
6. ^ Gelchich, Giuseppe (2009) [1899]. Zeta dhe Dinastia e Balshajve. Tiranë: 55. fq. 147ref=harv. ISBN 9789994356539. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
7. ^ Vlora, Eqrem bej (2003). Kujtime 1885-1925. Tiranë: IDK. fq. 37–38. ISBN 99927-780-6-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
8. ^ Çelebi, Evlija (2000). Shqipëria para tre shekujsh. Përkthyer nga Salih Vuçitërni. Tiranë: Besa. fq. 71–72. OCLC 730022167. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
9. ^ Pulaha, Selami; Zamputti, Injac (1990). Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë IV (1675-1699). Tiranë: Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë: Instituti i Historisë. fq. 65. OCLC 164916955. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
10. ^ Kalaja e Skelës : Në gropën e zezë të pallateve. Datë 17.04.2006 www.shekulli.com.al

• Vlora City
• Visit Vlora, Albania
• Amantia
• Kalaja e Skelës
• Vlora e lashtë