2022
2022 (MMXXII) lâi normaalihe, mon älgim- já nuuhâmpeivin lii gregoriaanlâš kalender mield lávurdâh. Tot lii 2020-lovo kuálmád ihe.
Tábáhtusah
[mute | mute käldee]Kuovâmáánu
[mute | mute käldee]- kuovâmáánu 4.–20. peeivij – Peking olympialiih uárnejuvvojii.
- kuovâmáánu 5. peeivi – Quynh Tran finnij Runeberg-palhâšume kirjestis Skugga och svalka.[1]
Vyesimáánu
[mute | mute käldee]- vyesimáánu 9. peeivi – Bongbong Marcos väljejui Filippiinij presidentin.
- vyesimáánu 10. peeivi – Katalin Novák algâttij Uŋgar president virgeest.
- vyesimáánu 10.–14. peivij – Euroviisuh uárnejuvvojii Torinost, Italiast.
- vyesimáánu 10. peeivi – Ive 2022 Euroviisuh-lávlumkišto vuossâmuš semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 12. peeivi – Euroviisuh-lávlumkišto nubbe semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 14. peeivi – Ive 2022 Euroviisuh-lávlumkišto fiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 15. peeivi – Hassan Sheikh Mohamud algâttij Somalia president virgeest.[2]
- vyesimáánu 16. peeivi – Élisabeth Borne väljejui Ranska uáiviministerin.
- vyesimáánu 18. peeivi – Suomâ já Ruotâ kuođđii Nato-jeessânucâmuš.
- vyesimáánu 23. peeivi – Anthony Albanese väljejui Australia uáiviministerin.
- vyesimáánu 25. peeivi – Robert Golob väljejui Slovenia uáiviministerin.[3]
Kesimáánu
[mute | mute käldee]- kesimáánu 1. peeivi – Robert Golob algâttij Slovenia uáiviminister virgeest.
Syeinimáánu
[mute | mute käldee]
- syeinimáánu 21. peeivi – Draupadi Murmu väljejui India presidentin.
- syeinimáánu 25. peeivi – Draupadi Murmu algâttij India president virgeest.
Roovvâdmáánu
[mute | mute käldee]- roovvâdmáánu 3. peeivi – Svante Pääbo vuoitij Nobel-fysiologia- teikkâ talhâstieđâpalhâšume.[4]
- roovvâdmáánu 4. peeivi – Alain Aspect, John Clauser já Anton Zeilinger vuoittii Nobel-fyysiikpalhâšume.[5]
- roovvâdmáánu 5. peeivi – Carolyn Bertozzi, Morton Meldal já Barry Sharpless vuoittii Nobel-kemiapalhâšume.[6]
- roovvâdmáánu 6. peeivi – Annie Ernaux vuoitij Nobel-kirjálâšvuotâpalhâšume.[7]
- roovvâdmáánu 7. peeivi – Ales Bjaljatski, Memorial já Center for Civil Liberties vuoittii Nobel-ráávhupalhâšume.[8]
- roovvâdmáánu 15. peeivi – Leif Lindeman vuoitij Syksyn sävel -lávlumkišto.
- roovvâdmáánu 18. peeivi – Ulf Kristersson väljejui Ruotâ uáiviministerin.
- roovvâdmáánu 22. peeivi – Giorgia Meloni algâttij Italia uáiviminister virgeest.[9]
- roovvâdmáánu 24. peeivi – Rishi Sunak väljejui Ovtâstum kunâgâskode uáiviministerin.[10]
- roovvâdmáánu 25. peeivi – Australialâš Martin Green finnij Millennium-teknologiapalhâšume.
- roovvâdmáánu 30. peeivi – Luiz Inácio Lula da Silva vuoitij Brasilia presidentvaaljâid.
Skammâmáánu
[mute | mute käldee]- skammâmáánu 1. peeivi – Tanska sosialdemokraateh vuoittii aalmugtiggevaaljâid.
- skammâmáánu 13. peeivi – Nataša Pirc Musar väljejui Slovenia presidentin.
- skammâmáánu 30. peeivi – Syemmilâš kirječällee Iida Rauma finnij čaabâkirjálâšvuođâ Finlandia-palhâšume kirjestis Hävitys.[11]
Juovlâmáánu
[mute | mute käldee]- juovlâmáánu 7. peeivi – Dina Boluarte algâttij Peru president virgeest.[12]
- juovlâmáánu 25. peeivi – Rautjärvi kirkko puolij kunnân.[13]
Nobel-palhâšumeh
[mute | mute käldee]
- Fyysiik – Alain Aspect, John Clauser já Anton Zeilinger[5]
- Kemia – Carolyn Bertozzi, Morton Meldal já Barry Sharpless[6]
- Kirjálâšvuotâ – Annie Ernaux[7]
- Ráávhu – Ales Bjaljatski, Memorial já Center for Civil Liberties[8]
- Talhâstieđâ – Svante Pääbo[4]
Čuákánkiäsuh jieškote-uvlágán suorgijn
[mute | mute käldee]Šoddâmeh
[mute | mute käldee]Jämimeh
[mute | mute käldee]- uđđâivemáánu 9. peeivi – Nils Henrik Måsø, sämmilâš toimâtteijee já politikkár (š. 1952)[14]
- kuovâmáánu 8. peeivi – Luc Montagnier, ive 2008 Nobel-talhâstieđâpalhâšume finnim ranskalâš virolog já AIDS-totkee (š. 1932)[15][16]
- kuovâmáánu 22. peeivi – Seija Sivertsen, nuorttâlâš máttáátteijee, jurgâleijee já lávloo (š. 1955)[17]
- njuhčâmáánu 23. peeivi – Madeleine Albright, ovtâstumstaatâlâš diplomaat já Ovtâstum staatâi 64. olgominister iivij 1997–2000 (š. 1937)
- cuáŋuimáánu 5. peeivi – Sidney Altman, ive 1989 Nobel-kemiapalhâšume finnim kanadalâš-ovtâstumstaatâlâš molekyylbiolog (š. 1939)[18]
- vyesimáánu 13. peeivi – Ben Roy Mottelson, ive 1975 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim ovtâstumstaatâlâš-tanskalâš váimusfysikkár (š. 1926)[19]
- syeinimáánu 3. peeivi – Robert Curl, ive 1996 Nobel-kemiapalhâšume finnim ovtâstumstaatâlâš kemist (š. 1933)[20]
- porgemáánu 10. peeivi – Vesa-Matti Loiri, syemmilâš čaittâleijee, komikkár, lávloo já musikkár (š. 1945)[21]
- porgemáánu 30. peeivi – Mihail Gorbatšov, ive 1990 Nobel-ráávhupalhâšume finnim sovjetlittolâš-ryeššilâš politikkár já staatâalmai (š. 1931)[22]
- čohčâmáánu 8. peeivi – Kunâgâtâr Elizabeth II, Ovtâstum kunâgâskode 40. haldâšeijee (š. 1926)
- čohčâmáánu 28. peeivi – Coolio, ovtâstumstaatâlâš ráppájeijee (š. 1963)[21]
- roovvâdmáánu 11. peeivi – Angela Lansbury, brittilâš-ameriklâš čaittâleijee (š. 1925)
- roovvâdmáánu 14. peeivi – Robbie Coltrane, skotlandlâš čaittâleijee, komikkár já čällee (š. 1950)
- skammâmáánu 5. peeivi – Tyrone Downie, jamaikalâš urgur, pianist já kuoskâttâsčuojâtteijee (š. 1956)[23]
- skammâmáánu 7. peeivi – Tor Øyvind Syvertsen, taažâ kitarist (š. 1962)
- skammâmáánu 8. peeivi – Dan McCafferty, skotlandlâš lávloo (š. 1946)[24]
- skammâmáánu 9. peeivi – Gal Costa, brasilialâš lávloo (š. 1945)[25]
- skammâmáánu 9. peeivi – Mattis Hætta, tavesämmilâš jyeigee já čaittâleijee (š. 1959)[26]
- skammâmáánu 11. peeivi – Keith Levene, brittilâš musikkár já šuoŋârähtee (š. 1957)[27]
- skammâmáánu 11. peeivi – Sven-Bertil Taube, ruátálâš lávloo já čaittâleijee (š. 1934)[28]
- skammâmáánu 24. peeivi – Börje Salming, sämmilâš jieŋâskiärruspellee (š. 1951)[29]
- juovlâmáánu 10. peeivi – Kihnu Virve, eestilâš aalmuglávloo já laavlârähtee (š. 1928)[30]
- juovlâmáánu 22. peeivi – Mary Mikalsen Trollvik, sämmilâš politikkár já sämitiggeaairâs Taažâst (š. 1935)[31][32]
- juovlâmáánu 27. peeivi – Timo Grönlund, syemmilâš miälloo já olympialij valastâllee (š. 1954)[33]
- juovlâmáánu 29. peeivi – Pelé, brasilialâš čiehčâmpáálu spellee (š. 1940)[34]
- juovlâmáánu 29. peeivi – Shabana Rehman, taažâ stand up -komikkár já čaaitâlmčällee (š. 1976)[35]
- juovlâmáánu 29. peeivi – Vivienne Westwood, brittilâš muotisundáttellee já finnodâholmooš (š. 1941)
- juovlâmáánu 30. peeivi – Barbara Walters, ovtâstumstaatâlâš toimâtteijee (š. 1929)[36]
- juovlâmáánu 31. peeivi – Aniter Pointer, ovtâstumstaatâlâš lávloo já laavlârähtee ("The Pointer Sisters") (š. 1948)[37]
- juovlâmáánu 31. peeivi – Benedictus XVI, paavi iivij 2005–2013 (š. 1927)
Kalender
[mute | mute käldee]Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást 2022.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Majander, Antti: Vietnamilaissyntyinen, Pietarsaaressa kasvanut ja Malmössä asuva Quynh Tran voitti Runeberg-palkinnon Helsingin Sanomat. 5.2.2022. Čujottum 5.2.2022. (suomâkielân)
- ↑ Ali, Mohamud: Somalia's new president elected by 327 people BBC News. 15.5.2022. Čujottum 16.5.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Robert Golob elected prime minister Slovenia Times. 25.5.2022. Čujottum 24.12.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 4,0 4,1 The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022 nobelprize.org. 3.10.2022. Čujottum 3.10.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 5,0 5,1 The Nobel Prize in Physics 2022 nobelprize.org. 5.10.2022. Čujottum 4.10.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 6,0 6,1 The Nobel Prize in Chemistry 2022 nobelprize.org. 5.10.2022. Čujottum 5.10.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 7,0 7,1 The Nobel Prize in Literature 2022 nobelprize.org. 6.10.2022. Čujottum 6.10.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 8,0 8,1 The Nobel Peace Prize 2022 nobelprize.org. Čujottum 7.10.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Giorgia Meloni ha giurato da presidente del Consiglio. Agenzia Giornalistica Italia, 22.10.2022. Artikkâl nettiversio Čujottum 27.10.2022. (italiakielân)
- ↑ Elgot, Jessica, Walker, Peter já Mason, Rowena: New Tory leader Rishi Sunak says party facing ‘existential threat’ The Guardian. 24.10.2022. Čujottum 25.10.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Kaunokirjallisuuden Finlandia-palkinnon voittanut Iida Rauma: "Lasten kokema väkivalta ei ole mikään pikkujuttu" Yle Uutiset. 30.11.2022. Čujottum 1.12.2022. (suomâkielân)
- ↑ Dina Boluarte jura como presidenta de la república ante el Congreso gob.pe. 7.12.2022. Čujottum 21.12.2022. (espanjakielân)
- ↑ Vatka, Miia já Nyman, Riikka: Rautjärven kirkko on tuhoutunut – syttyi kesken saarnan Iltalehti. 25.12.2022. Čujottum 25.12.2022. (suomâkielân)
- ↑ Larsen, Dan Robert: Journalista Nils Henrik Måsø lea jápmán 12.1.2022. NRK Sápmi. Čujottum 14.1.2022. (tavesämikielân)
- ↑ Luc Montagnier Facts. The Nobel Prize. Čujottum 17.8.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Service Checknews: Le professeur Luc Montagnier est mort Libération. Čujottum 10.7.2022. (ranskakielân)
- ↑ Snowchange Cooperative: Seija Sivertsen, Knowledgeable Speaker of One of the World’s Most Endangered Languages Goes Home snowchange.org. 23.2.2022. Čujottum 19.4.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Sidney Altman nobelprize.org. Čujottum 18.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Ben R. Mottelson nobelprize.org. Čujottum 17.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Robert F. Curl Jr. nobelprize.org. Čujottum 26.12.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 21,0 21,1 Riihinen, Eleonoora: Nämä arvostetut taiteen ja viihteen tekijät kuolivat vuoden 2022 aikana Helsingin Sanomat. 31.12.2022. Čujottum 31.12.2022. (suomâkielân)
- ↑ Mikhail Gorbachev nobelprize.org. Čujottum 24.10.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Jobson, "Native Wayne": Bob Marley Keyboardist Tyrone Downie Remembered by Musicians Who Knew Him Variety. 9.11.2022. Čujottum 18.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Sweeting, Adam: Dan McCafferty obituary The Guardian. 13.11.2022. Čujottum 14.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Horton, Adrian: Gal Costa, influential Brazilian singer, dies aged 77 The Guardian. 9.11.2022. Čujottum 13.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Jernsletten, Kristin: Mattis Hætta snl.no. 11.11.2022. Čujottum 13.11.2022. (tárukielân)
- ↑ Keith Levene: The Clash guitarist and founding member dies aged 65 BBC News. 13.11.2022. Čujottum 13.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Mallat, Sara: Tunnettu ruotsalaislaulaja ja -näyttelijä Sven-Bertil Taube on kuollut Iltalehti. 12.11.2022. Čujottum 13.11.2022. (suomâkielân)
- ↑ Beakkán sápmelaš jiekŋaskearru spealli Börje Salming lea jápmán NRK Sápmi. 25.11.2022. Čujottum 26.12.2022. (tavesämikielân)
- ↑ Suri rahvalaulik Kihnu Virve Err. 10.12.2022. Čujottum 26.12.2022. (eestikielân)
- ↑ Mary Mikalsen Trollvik lea jápmán NRK Sápmi. 25.12.2022. Čujottum 30.12.2022. (tavesämikielân)
- ↑ Vuosttaš várrepresideanta hávdáduvvo otne NRK Sápmi. 6.1.2023. Čujottum 6.1.2023. (tavesämikielân)
- ↑ Kivioja, Olli: Liikenneonnettomuudessa Pälkäneellä kuollut oli Suomea neljissä olympialaisissa edustanut meloja Timo Grönlund Helsingin Sanomat. 31.12.2022. Čujottum 1.1.2023. (suomâkielân)
- ↑ Uusitupa, Ismo: Kuolleet | Pelé saavutti urallaan lähes kaiken ja juuri siksi yksi asia harmitti vain häntä itseään Helsingin Sanomat. 29.12.2022. Čujottum 29.12.2022. (suomâkielân)
- ↑ Alnes, Espen já Khorami, Aida: Shabana Rehman er død NRK. 29.12.2022. Čujottum 30.12.2022. (tárukielân)
- ↑ Dagan, Carmel: Barbara Walters, Pioneering Journalist and Queen of Celebrity Interviews, Dies at 93 Variety. 30.12.2022. Čujottum 1.1.2023. (suomâkielân)
- ↑ Burnside, Tina; Salahieh, Nouran: Anita Pointer of The Pointer Sisters dies at age 74 CNN. 1.1.2023. Čujottum 1.1.2023. (eŋgâlâskielân)