Urho Kekkonen

Urho Kaleva Kekkonen (3. čohčâmáánu 1900 Pielavesi, Suomâ stuorrâfurstâkodde – 31. porgemáánu 1986 Helsig, Suomâ) lâi syemmilâš politikkár. Sun tooimâi Suomâ täsivääldi 8. presidentin iivij 1956–1982. Sun lii kuhesáigásumos president Suomâ historjást.

Urho Kekkonen šoodâi čohčâmáánu 3. peeivi 1900 Pielavesist. Suu eeči Juho Kekkonen lâi reŋgâ já meccipargee, kiäst šoodâi meccipargohovdâ, já suu enni Emilia Pylvänäinen lâi tálulii nieidâ. Urho lâi perruu puárásumos pärni.^[1] Eeji pargo keežild peerâ varrij ennuv: sij assii vistig Kuopiost, talle Lapinlahtist já Iisalmist. Ive 1911 peerâ varrij Kajanân.^[2] Kekkonen valmâštui Kaajaan luvâttuvâst ive 1919. Luvâttuv maŋa sun čođâlditij viärjukenigâsvuođâ Helsigist já luvâškuođij vuoigâdvuođâtiettuu Helsig ollâopâttuvâst. Sun valmâštui kandidaatin ive 1926. Siämmáá ive Kekkonen naajâi Sylvi Uinoin, já sunnuu kaandâkyevtis Matti já Taneli šoodáin kyehti ive maŋeláá. Kekkonen valmâštui vuoigâdvuođâ tuáhtárin ive 1936.^[1]

Kekkonen lâi movtigis valastâllee ubâ elimis. Jo nuorâ almajin Kajanist sun lijkkui almosvalastâlmân, čuoigâmân já jyelgipáálun. Rävisolmožin suu tehálumoseh šlaajah lijjii alodâhnjuškim já kaččâm. Ive 1923 sun vuoitij alodâhnjuškim suomâmiäštárvuođâ.^[3] Meid presidentin Kekkonen lâi tobdos tast, ete sun čuoigâi, kuálástij já miäcástij ennuv.^[4]

Kekkonen seervâi Viljâleijeiliiton ive 1933. Suomâ ovdâskoodán sun väljejui vuossâmuu keerdi ive 1936. Sust šoodâi tállán Kyösti Kallio haldâttâs vuoigâdvuođâminister (1936-1937) já talle sisašijminister A. K. Cajander haldâttâsân (1937–1939). Tälvisuáđi ääigi Kekkonen ij lamaš haldâttâsâst, mut ive 1944 sun väljejui J. K. Paasikivi haldâttâs vuoigâdvuođâministerin. Kekkonen lâi Viljâleijeilito presidentiävtukkâs ive 1950. Paasikivi vuoitij vaaljâid já nomâttij Kekkonen uáiviministerin. Ohtsis Kekkonen lâi uáiviministerin viiđâ haldâttâsâst.^[1]

Kekkonen väljejui Suomâ täsivääldi presidentin vuossâmuu keerdi ive 1956, ko sun vuoitij vyesti-iävtukkâs K. A. Fagerholm kuovttijn jienáin. Sun šoodâi forgâ tobdosin tast, maht sun maatij hoittáđ Suomâ já Sovjetlito koskâsijd koskâvuođâid. Ton áánsust Kekkonen luhostui čokkiđ vääldi olssis. Ive 1962 vaaljâin suu vyesti-iävtukkâs Olavi Honka luovâi iävtukkâsvuođâst já Kekkonen väljejui uđđâsist presidentin. Kekkonen vuoitij meid ive 1968 presidentvaaljâid, já ovdâskode ive 1973 asâttem spiekâstâhlaavâ áánsust Kekkonen joođhij presidentin ive 1978 räi. Ive 1978 vaaljâi ääigi Kekkonen lâi jo puáris já sust lijjii tiervâsvuotâčuolmah. Sun kuittâg vuoitij vaaljâid já tooimâi presidentin vala ive 1982 räi. Kekkonen jaamij päihistis Tamminiemist, Helsigist porgemáánu 31. peeivi 1986.^[1]