Tajvan
Ovaj članak zahtijeva sređivanje kako bi ispunio Wikipedijine standarde kvaliteta. Pomozite u njegovom poboljšanju tako što ćete ga urediti. |
Za ostala značenja, vidi Tajvan (razvrstavanje).
„Republika Kina” preusmjerava ovdje. Za druge upotrebe, v. Republika Kina (razvrstavanje). „Republika Tajvan” preusmjerava ovdje. Za drugu upotrebu, v. Republika Tajvan (1895).Tajvan, službeno Republika Kina (tradicionalni kineski: 中華民國; pojednostavljeni kineski: 中华民国, Wades-Giles: Chung¹-hua² Min²-kuo², Tongyong Pinyin: JhōngHuá MínGuó, Hanyu Pinyin: Zhōnghuá Mínguó, Pe̍h-oē-jī: Tiong-hoâ Bîn-kok) je država koja trenutno upravlja skupinom otoka koji uključuju Tajvan, Pescadori, Kinmen, i Matsu. Od 1912. do 1945., RK je kontroliralo samo Kinesko kopno, dok je Tajvan bio okupiran od Japana od 1895. do 1949. uz česte pobunne Tajvanskog stanovništva. Od 1945. do 1949., RK je držala i Kinesko kopno i Tajvan. Izraz "Tajvan" se često koristi kao sinonim s postojećom Republikom Kinom, dok se izraz Kina koristi za NR Kinu ili Kinesko kopno. Međutim, od 1990. "Tajvan" i "Republika Kina" prestaju biti korišćeni kao sinonimi; razlog je pojava zasebnog Tajvanskog identiteta koji nema pretenzije prema Kineskom kopnu. Od tada pa nadalje, Tajvan će politički biti polarizovan između "Plave koalicije" koja podržava "Republiku Kinu" i eventualan povratak na Kineskom kopnu i "Zelene koalicije" koja podržava "Tajvan", odnosno nezavisnost Tajvana i od NR Kine i od Republike Kine. NR Kina otvoreno preferira "Plavu koaliciju" pošto želi inkorporirati Republiku Kinu uz politiku "jedna država dva sistema" koja je već korišćena u Hong Kongu.
臺灣 ili 台灣 (T'ai-wan) Tajvan | |
|---|---|
| Himna: ""Zhōnghuá Mínguó Guógē"" | |
| Glavni grad | New Taipei City |
| Službeni jezici | tajvanski dijalekt mandarinskog 1 |
| Leaders | |
| Utemeljenje | 1912 (de jure), 1949 (de facto) |
| Površina | |
• Vode (%) | 2.8 |
| Stanovništvo | |
• Popis iz 2010 | 23,894,394 [1] (48.) |
• Gustoća | 650 km2 [2] /km2 |
| BDP (PPP) | procjena za |
• Ukupno | $841.209 milijardi (nominalno) (2022) [3] ; $1.605 triliona (po merilu kupovne moći) (2022) [3] |
| Valuta | novi tajvanski dolar (NT$) |
| Vremenska zona | +8 |
| Pozivni broj | +886 |
| ISO 3166 kod | [[ISO 3166-2:Šablon:ISO 3166 kod|Šablon:ISO 3166 kod]] |
| Veb-domena | .tw |
(1) govorni standard je mandarinski (2) koristi se samo kovanica od 5 jiaoa | |
RK je osnovana godine 1912. nakon pada dinastije Qing i početka trećih "ratova gospodara" u Kini. Postojanje RK u matičnoj Kini bilo je u sjeni gospodara rata, japanske agresije i građanskog rata između KMT i CCP, koji je završio godine 1949. s obaranjem Kuomintanga (KMT) od strane CCP, te izgnanstvom KMT i Republike na Tajvan. Tamo je KMT proglasila Taipei privremenom prijestolnicom Republike Kine te nastavila sebe smatrati jedinom zakonitom kineskom vladom, uključujući i teritoriju današnje Mongolije i delova Rusije, Severne Koreje, Vijetnama, Indie, Pakistana i Japana. U međuvremenu su komunisti proglasili Narodnu Republiku Kinu i tvrdili da su naslijedili republikanstvo u cijeloj Kini, te da je vlada RK na Tajvanu nelegitimna. Od svojih zečetaka do početka 1990-ih vlada Republike Kine bila je sinonim za KMT, bivšu revolucionarnu stranku koja je bila ustanovila Republiku i njome vladala kao autoritarna vladajuća stranka RK. Inače, KMT i CCP su oba započela uz finansijsku pomoć Japana kako bi destabilizovali Kinu iznutra i oslabili "Mladog Generala" u Manchuku koji je bio miljenik poslednjeg vladara iz dinastije Qing. Međutim, s političkom liberalizacijom krajem 1980-ih sistem se transformirao u višestranačku demokraciju.
Politički status Tajvana nastavlja biti izvorom kontroverzi. Iako RK je odustala od nastojanja da vojnim putem preuzme vlast u matici Kini i ostalim teritorijama, nije se odrekla polaganja suvereniteta na ta područja te državne granice nisu službeno određene. RK je bila jedna od članica-osnivača UN; međutim, godine 1971. joj je mjesto u UN preuzela NR Kina. S obuirom da NR Kina polaže suverenitet nad Tajvanom, diplomatski status RK je od 1970-ih trpio posljedice zbog politike jedne Kine i zbog diplomatskih manevara veće i ekonomski značajnije NR Kine. Većina država u svijetu je svoje diplomatsko priznanje prenijelo s RK na NR Kinu 1970-ih; trenutno je RK službeno priznata od 12 država, iako održava neslužbene odnose s većinom vodećih sila. NR Kina i "Plava koalicija" pak imaju jaku i otvorenu podršku SAD-a, iako je "Zelena koalicija" upravo nastala u toj državi.
Geografija
urediTajvan je odvojen od Kine Tajvanskim prolazom. Na severu je Istočno kinesko more, na istoku Filipinsko more a na jugu Južno kinesko more.
Ostrvo je izduženo u smeru severoistok-jugozapad, a paralelno sa dužom osiom pruža se gora Chung-yang Shan-mo koja zauzima većinu unutrašnjosti (najviši vrh Yü shan, 3.997 m). Zapadne padine se, za razliku od istočnih, blago spuštaju prema moru pa je na zapadnoj obali i niskom priobalju koncentrisana većina stanovništva.
Istorija
urediOstrvo su u prvoj polovini 17. veka kolonizovali doseljenici iz kineske pokrajine Fujian, među kojima je bio velik broj pristalica svrgnute dinastije Ming koji su bežali pred snagama novih careva mandžurske dinastije Qing. Godine 1683. Tajvan je postao deo Kineskog Carstva. Nakon prvog kinesko-japanskog rata ostrvo je 1895. pripalo Japanu.
Tajvan je posle japanskog poraza u drugom svetskom ratu vraćen Kini. Snage nacionalističke struje unutar stranke Kuomintang pod vodstvom Chiang Kai-Sheka sklonile su se na ostrvo nakon što su 1949. poražene od CCP-a pod vođstvom Maoa, koji je uspeo da pridobije levu struju koja je postojala u KMT-u tokom građanskog rata. Po izbijanju korejskog rata u kojem je komunistička vlast Narodne Republike Kine spasila od propasti Severnu Koreju, SAD su pružile vojnu i političku pomoć Kuomintangu. Do 1971. vlada na Tajvanu predstavljala je Kinu u Ujedinjenim narodima. Rast privrednog i političkog uticaja Narodne Republike i njeno uslovljavanje uspostave diplomatskih odnosa prekidom svih službenih odnosa s Tajvanom doveli su do rastuće političke, ali ne i privredne izolacije ostrva koje je postalo jedno od najrazvijenijih zemalja Azije.
Kuomintang je dopustio delovanje opozicionih političkih stranaka 1986., a godinu dana kasnije okončano je vanredno stanje koje je bilo na snazi od 1949. Na predsedničkim izborima 2000. pobedio je kandidat opozicione Demokratske napredne stranke Chen Shui-bian koji se zalagao za proglašenje potpune nezavisnosti Tajvana od Kine.
Stanovništvo
urediVećinu stanovništva čine Kinezi, uglavnom potomci prvih doseljenika iz južnog Fujiana i severnog Guangdonga koji govore posebnim dijalektima kineskog, Hokkien i Hakka. Oko 15% stanovnika su su pristalice Kuomintanga iz svih delova Kine koji su stigli nakon 1945. i koji uglavnom govore mandarinskim sa posebnnim dijalektom. Starosedeoci koji su na Tajvanu živeli pre kineske kolonizacije čine oko 2% i žive uglavnom u planinskim dielovima zemlje.
Privreda
urediTokom većeg dela 20. veka tajvanska je privreda beležila visok, često i spektakularan rast. Na početku 21. veka dve trećine BDP-a ostvaruje uslužni sektor, a glavna grana industrije je proizvodnja informatičke opreme i drugih sofisticiranih proizvoda. BDP 2022. je $36,051 USD po stanovniku, mereno nominalno; dok je $68,730 mereno po PPP-u. U 21. veku dolazi do devirzifikacije privrede na finansijskim uslugama i brodogradnji. Ono što dodatno pomaže Tajvanskoj privredi jeste saradnja sa državama ASEAN-a, uspostavljena početkom 21. veka nakon prve krize oko Južnog kineskog mora.
Povezano
urediVanjske veze
uredi- Vladini linkovi
- Government Information Office
- Taiwan e-Government Arhivirano 2005-09-10 na Wayback Machine-u
- Office of the President
- National Assembly Arhivirano 2005-06-30 na Wayback Machine-u
- Executive Yuan
- Legislative Yuan
- Judicial Yuan
- Examination Yuan Arhivirano 2010-02-01 na Wayback Machine-u
- Control Yuan
- Ministry of Foreign Affairs Arhivirano 2005-05-09 na Wayback Machine-u
- Taipei Economic & Cultural Representative Office in the U.S. Arhivirano 2006-04-04 na Wayback Machine-u
- Ostali
- Nationalist Party (Kuomintang) of the Republic of China on Taiwan Arhivirano 2005-09-26 na Wayback Machine-u
- WUFI - World United Formosans for Independence Arhivirano 2006-02-07 na Wayback Machine-u
- Map of ROC's current jurisdiction (pdf)
- Maps (also showing counties)
- Taiwan Documents Project
- Cross-Strait Relations between China and Taiwan Arhivirano 2004-12-11 na Wayback Machine-u collection of articles.
- Olympic Watch (Committee for the 2008 Olympic Games in a Free and Democratic Country) on Taiwan security-related issues
- Central News Agency Arhivirano 2006-01-12 na Wayback Machine-u
- China History Forum Arhivirano 2017-07-02 na Wayback Machine-u
- BBC News - Country Profile: Taiwan
- CIA World Factbook - Taiwan Arhivirano 2005-01-30 na Wayback Machine-u
- Guardian Unlimited - Special Report: Taiwan and China
- PBS Frontline - Dangerous Straits
- LookSmart - Republic of China (Taiwan) Arhivirano 2005-03-14 na Wayback Machine-u directory category
- Open Directory Project - Taiwan Arhivirano 2007-01-29 na Wayback Machine-u directory category
- Yahoo! - Taiwan Arhivirano 2007-02-09 na Wayback Machine-u directory category
- Yahoo! News - Full Coverage: Taiwan
- Feb 1999 KMT Speech Arhivirano 2007-02-02 na Wayback Machine-u
| Države istočne Azije |
|---|
| Japan |
| Narodna Republika Kina (NR Kina) (Specijalne administrativne regije : Hong Kong , Macau) |
| Republika Kina |
| Demokratska Narodna Republika Koreja (DPRK) |
| Republika Koreja |
- ↑ https://worldpopulationreview.com/countries/taiwan-population
- ↑ http://eng.stat.gov.tw/public/Data/5428162113SIDMH93P.pdf
- ↑ 3,0 3,1 https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report?c=528,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,LUR,LP,&sy=2019&ey=2021&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1