Numidija
Numidija (latinski Numidia), u antičko doba teritorij i država u sjevernoj Africi, u istočnom dijelu Alžira i zapadnom dijelu Tunisa, između Mauretanije i Kartage.
Stanovnici Numidije su bili pripadnici raznih berberskih plemena koji su živjeli uglavnom nomadskim životom, a najvažniji su Masili (Massyli), koji su živjeli u istočnom dijelu Numidije, uz Kartagu, i Masesili (Massaesyli), u zapadnom dijelu uz Mauretaniju. Glavni grad Numidije je bio Cirta (danas Constantine). Oko 1000. pne. počeli su se baviti zemljoradnjom i uzgojem jahaćih konja uz obalu. Razvoj poljoprivrede, zanatstva i razmjena proizvoda (trampa), naročito s Kartagom, čiju je vlast Numidija također i priznavala, dovela je do raspadanja prvobitne društvene zajednice i osnivanja robovlasničke države negdje u 3. vijeku pne.
U Drugom punskom ratu 204. pne. Masili su pod Masinisom pomagali Rimljanima, a Masesili su pod Sifaksom prvo bili na strani Rimljana, ali su ubrzo prišli Kartagi. Poslije pobjede Rimljana nad Kartagom, Rimljani su dali u znak zahvale Masinisu Sifaksovu zemlju i neke teritorije bivše Kartage, tako da je on zavladao cijelom Numidijom, od Mauretanije do Kartage.
U 2. vijeku pne. u Numidiji se razvila robna trgovina, osnovani su novi gradovi, osnovana redovna vojska, u kojoj se naročito isticala konjica, a prema feničko-kartažansko pismu je stvoreno i i lokalno pismo. Godine 118. pne. na vlast u Numidiji je došao uzurpator Jugurta koji je 111. pne. uzrokovao Jugurtin rat s Rimljanima. Poslije poraza protiv Rimljana 105. pne., predvođenih Gajem Marijem, Numidija se raspala. Jedan dio Numidije je dobio kralj Mauretanije, a drugi dio novi kralj Numidije.
Gaj Julije Cezar je 46. pne. Numidiju pretvorio u rimsku provinciju Afriku Novu, koja je 25. pne. pripojena Mauretaniji. Stanovnici Numidije su se pokušali 17. godine pobuniti protiv Rimljana s ciljem stvaranja stare Numidije, ali je pobuna ugušena 24. godine. Kao rimska provincija Numidija je doživjela velik kulturni uspon, sve dok je Vandali nisu 430. godine potpuno razorili. Bizantsko Carstvo je na prostore Numidije stiglo 533. godine, a Arapi u 7. vijeku.
Literatura
uredi- Daho, Keltoum Kitouni; Filah, Mohamed El Mostéfa (2003) (fr). L'Algérie au temps des royaumes numides ["Algeria at the time of the Numidian kingdoms"]. Somogy Editions d'Art. ISBN 2850566527.
- Horn, Heinz Günter; Rüger, Christoph B. (1979) (de). Die Numider. Reiter und Könige nördlich der Sahara ["The Numidians. Horsemen and kings north of the Sahara"]. Rheinland. ISBN 3792704986.
- Kuttner, Ann (2013). „Representing Hellenistic Numidia, in Africa and at Rome”. u: Jonathan R. W. Prag, Josephine Crawley Quinn. The Hellenistic West. Rethinking the Ancient Mediterranean. Cambridge University. str. 216–272. ISBN 1107032423.
- Quinn, Josephine Crawley (2013). „Monumental power: 'Numidian Royal Architecture' in context”. u: Jonathan R. W. Prag, Josephine Crawley Quinn. The Hellenistic West. Rethinking the Ancient Mediterranean. Cambridge University. str. 179–215. ISBN 1107032423.