1856

**1856. po kalendarima**
Gregorijanski	1856. (MDCCCLVI)
Ab urbe condita	2609.
Islamski	1272–1273.
Iranski	1234–1235.
Hebrejski	5616–5617.
Bizantski	7364–7365.
Koptski	1572–1573.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1911–1912.
• Shaka Samvat	1778–1779.
• Kali Yuga	4957–4958.
	Kineski
• Kontinualno	4492–4493.
• 60 godina	Yang Vatra Zmaj; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11856.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1820-e 1830-e 1840-e – 1850-e – 1860-e 1870-e 1880-e
Godine:	1853 1854 1855 – 1856 – 1857 1858 1859

Ovo je članak o godini 1856.

Godina 1856 (MDCCCLVI) bila je prijestupna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom odn. prijestupna godina koja počinje u nedjelju po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

5. 1. - Turski sultan dao koncesiju za gradnju Sueckog kanala.
24. 1. - Bleeding Kansas: predsednik SAD Franklin Pierce proglasio pobunjeničkom slobodnjačku vladu u Kanzasu, formiranu po Ustavu iz Topeke.
26. 1. - Rat u Puget Soundu, Bitka kod Seattlea: neke indijanske grupe napadaju Seattle, ali naseljenici se brane uz pomoć šalupe USS Decatur.
29. 1. - Kraljica Viktorija ustanovila najviše britansko odlikovanje, Viktorijin krst, prvi dobitnici su učesnici Krimskog rata.

1. 2. - Krimski rat: u Beču dogovorena mirovna konferencija, nakon što je Austrija zapretila da će ući u rat protiv Rusije.
2. 2. - Inkorporiran Dallas, Texas.
7. 2. - Britanci u Indiji anektirali Državu Oudh.
18. 2. - Tanzimat: Visoka porta izdaje Reformski hatihumajun (→ en) kojim garantuje jednakost podanika bez obzira na veru.
- Bosanski srpski seljaci će se tokom godine žaliti da su nasilja postala još jača nakon uvođenja reformi^[1].
25. 2. - U Parizu počela mirovna konferencija nakon Krimskog rata.

mart - Veliki trigonometrijski premer Indije objavljuje da je Peak XV, danas poznat kao Mount Everest, sa 29.002 stope (8.840 m) "najverovatnije najviši na svetu"; vrh K2 je dobio oznaku u istom premeru.
mart - William Henry Perkin pokušava proizvesti kinin, ali slučajno pronalazi movein (ili anilinski purpur), prvu sintetičku organohemijsku boju.
mart - Nepalsko-tibetanski rat okončan potpisivanjem ugovora - Tibetanci plaćaju simboličan danak, dozvoljena nepalska ispostava u Lhasi.
20. 3. - Kostarikanska vojska razbila čete Williama Walkera koje su ušle u Kostariku.

26. 3. (14. 3.) - Turski poslanik na Pariskom kongresu daje izjavu da Crnu Goru smatra svojim sastavnim delom, čemu se Rusija ne može usprotiviti^[2].
30. 3. - Potpisan Pariski ugovor, kojim je završen Krimski rat - zajedničke garancije velikih sila Srbiji i podunavskim kneževinama (Vlaška, Moldavija), umesto samog ruskog protektorata; slobodna plovidba Dunavom (Rusija je izgubila južnu Besarabiju i pristup reci); Osmanskom carstvu zagarantovana nezavisnost i integritet, postala je deo Evropskog koncerta.
- Zabranjen prolazak stranih vojski kroz Srbiju bez prethodne saglasnosti garantnih sila, što najviše pogađa Tursku^[3], koja je zadržala garnizone u nekim srpskim gradovima.
mart - maj - Kamenoresci u Australiji izborili osmočasovno radno vreme.

April/Travanj – Jun/Lipanj

16. 4. - Pariska deklaracija o pomorskom pravu: zabranjeno državno gusarenje.
22. 4. - Otvoren prvi železnički most preko Misisipija, između Rock Island, Illinois i Davenport, Iowa, ali stradao već 6. 5. kada je u njega udario parobrod (→ Government Bridge).
27. 4. - Aleksandar Gorčakov postavljen za ministra inostranih dela Ruskog carstva (čak do 1882).
april ili maj - Tinejdžerka Nongqawuse prenosi Xhosama "poruku" da će se duhovi predaka vratiti i pomoći im da oteraju belce ako ubiju svu stoku i unište svu hranu - preko dve trećine naroda umire od gladi u narednih godinu dana.

Politička karta SAD - slobodne i robovlasničke države, belo je Kanzas

14. 5. - U San Franciscu obnovljen San Francisco Committee of Vigilance - do avgusta oduzeli vlast od mašine Demokratske partije, linčovali dvojicu kriminalaca.
21. 5. - Pohara Lawrencea: pro-robovlasnici u "Krvavom Kanzasu" opustošili grad Lawrence.
22. 5. - Južnjački kongresmen Preston Brooks pretukao štapom do besvesti severnjačkog senatora Charlesa Sumnera u dvorani Senata.
24/25. 5. - Masakr u Pottawatomieju: družina Johna Browna ubila petoricu naseljenika, pristalica robovlasništva.
31. 5. - Knez Danilo protestuje zbog Turske izjave da Crnu Goru smatra svojom pokrajinom; preorijentiše spoljnu politiku na Francusku Napoleona III^[2].

2. 6. - Bitka kod Black Jacka u Kanzasu - povoljno za Johna Browna.
8. 6. - Na Otok Norfolk, sjeverozapadno od Novog Zelanda, stiglo 194 potomaka Tahićana i pobunjenika sa HMS Bounty.
9 - 23. 6. - Tri grupe Mormona sa ukupno preko 800 članova kreću sa ručnim kolima iz Iowa City u Salt Lake City.
16. 6. - Zagrebački nadbiskup Juraj Haulik kreiran kardinalom.
16 - 20. 6. - Tajpinški ustanak, Bitka kod Jiangnana: pobeda Tajpingista koja im osigurava jugoistočnu Kinu.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

5. 7. (23.6. po j.k.) - Knez Aleksandar Karađorđević izdao proklamaciju o odredbama Pariskog ugovora koje se tiču Srbije (Savet zamera jer nije bio uključen).
5. 7. - Alfred Escher osnovao Schweizerische Kreditanstalt u Zürichu, kasniji Credit Suisse (banku je, ugroženu bankrotom, preuzeo UBS 2023).
12. 7. - William Walker se proglasio za predsednika Nikaragve, sprovodi amerikanizaciju u južnjačkoj varijanti, vratio je ropstvo u zemlju.
14. 7. - General Leopoldo O'Donnell uzima vlast u Španiji, čime je okončan period bienio progresista - pokušava da nađe srednji put, ali smenjen je već u oktobru.
17. 7. - Great Train Wreck of 1856: blizu Philadelphije se dogodila do tada najgora železnička nesreća, između 59 i 67 mrtvih.
jul? - Pohara Kuča u Crnoj Gori od strane knjaza Danila - ubijeno oko 200 lica, zapaljeno 13 sela.

7. 8. - Bitka kod Tres Forcas u Maroku između pruskih mornara i marokanskih berbera.
10. 8. - Uragan uništava barijersko ostrvo Last Island, Louisiana i ubija preko 200 ljudi.

13. 8. - Free-Stater-i zauzeli grad Franklin, Kansas.
avgust - U dolini Neandertal blizu Düsseldorfa pronađen Neanderthal 1, prvi primerak neandertalca.
18. 8. - Guano Islands Act: građani SAD mogu zauzimati ostrva sa guanom, koja time postaju posed SAD, ako ne pripadaju nekoj drugoj vladi.
20. 8. - Otvorena je pruga Oravița - Baziaș pored Bele Crkve, prvo za teretni saobraćaj - ovo je prva železnička pruga na prostoru današnjih Srbije i Rumunije.
30. 8. - Bitka za Osawatomie: Border Ruffians uspeli isterati Johna Browna iz mesta Osawatomie i spaliti grad.

2. 9. - U unutrašnjem sukobu ubijen komandant tajpinških armija Yang Xiuqing. Tianjingski incident (septembar-novembar) je unutrašnji sukob u Tajpinškom pokretu u kome gine nekoliko lidera.
2/3. 9. - Neuchâtelska kriza: rojalisti u kantonu, ranijoj kneževini, Neuchâtel pokušali puč u korist pruskog kralja, ranijeg suverena kneževine.
7. 9. (26. 8. po j.k.) - Krunisanje ruskog cara Aleksandra II.
28. 9. (16. 9. po j.k.) - Knez Aleksandar postavio drugi put Aleksu Simića za predsednika vlade; takođe još dvojicu nesavetnika za ministre (Konstantin Nikolajević, njegov zet i Jovan Marinović) i kneginjinog strica Aleksandra Nenadovića za člana Saveta, ne pitajući isti za odobrenje (Savet kasnije nudi komisiju za razrešenje spornih pitanja).

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

1. 10. - Počinje feljtonsko objavljivanje Flaubertovog romana Madame Bovary.
8. 10. - Nakon incidenta sa brodom Arrow, Velika Britanija i Francuska će ući u Drugi opijumski rat protiv Kine (do 1860).
19. 10. - Umire omanski sultan Said bin Sultan Al-Said - jedan sin, Thuwaini bin Said al-Said, nasleđuje Oman (do 1866), a drugi, Majid bin Said Al-Busaid postaje prvi sultan Zanzibara (do 1870); Sultanat Zanzibar traje do 1964.
27. 10. - Britanski brodovi otvaraju vatru na Kanton, imaju na meti rezidenciju carskog komesara Ye Mingchena.
28. 10. - Lisabon - Carregado je prva železnička linija u Portugalu.

1. 11. - Počeo putnički saobraćaj na pruzi Oravița - Baziaș pored Bele Crkve.
1. 11. - Anglo-persijski rat: Velika Britanija objavila rat Persiji nakon što je ova zauzela Herat u Afganistanu.
3. 11. - Parobrod Lyonnais potonuo nakon sudara sa barkom kod Nantucketa, stradalo 130 ljudi.
4. 11. - Demokrata James Buchanan pobedio na predsedničkim izborima u SAD; protivkandidati bili pukovnik John C. Frémont (prvi republikanski kandidat) i bivši predsednik Millard Fillmore (nativisti i Vigovci).
4. 11. - U Galați počinje Dunavska konferencija evropskih sila, osnovana Evropska dunavska komisija.
novembar - Nakon Tianjingskog incidenta, general i pesnik Shi Dakai postaje šef vlade Tajpinške države (do 1857).
27. 11. - "Luksemburški puč": kralj Holandije i veliki vojvoda Luksemburga Willem III samovoljno izmenio ustav velikog vojvodstva.

1. 12. - Zakon o okružnoj i opštinskoj policiji u Engleskoj i Velsu: obavezno osnivanje policijskih snaga gde to nije urađeno.
2. 12. - Bitka kod Ndondakusuke je odlučujući okršaj između sinova zuluskog kralja Mpandea, pobeđuje Cetshwayo koji postaje de fakto vladar.
2. 12. - Osnovana National Portrait Gallery u Londonu.
9. 12. - Carica Elizabeta položila kamen temeljac Brodogradilišta Uljanik (prvi brod porinut 1858).
9. 12. - Persijska luka Bušer se predala Britancima.
13. 12. - Pruska prekinula diplomatske odnose sa Švajcarskom i naredila mobilizaciju povodom Neuchâtelske krize.
14. 12. - Honduraske, salvadorske i gvatemalske trupe opkolile Walkerovo sedište Granadu - grad zapaljen a filibustiri se probili.
28. 12. - Britanski i francuski brodovi zapalili Kanton, ubrzo zauzimaju grad.

Kroz godinu

Knez Mihailo Obrenović, fotografija oko 1856.

U Osijeku osnovana Prva osječka tvornica ognjila, danas Drava tvornica žigica, d. d.
Hadži Ali-beg Hasanpašić obnovio Travničku sahat-kulu u Gornjoj čaršiji nakon velikog požara.
Slavista Aleksandar Giljferding ruski konzul u Bosni.
Umrla izvesna Božana, poslednja hrišćanka među Gorancima.
Feldmaršal Radetzky ističe da je posed Bosne i Hercegovine potreban radi osiguranja zaleđa Dalmacije^[4].
Počinje druga runda ustanka Luke Vukalovića u Hercegovini (do '59)^[5].
Bogoslav Šulek upozorava Vuka Karadžića da narečje ne može biti merilo narodnosti, jer je kod dela štokavskih katolika korišćeno hrvatsko ime (→ Srbi svi i svuda)^[6].
posle 1856 - U Sarajevu osnovano društvo za iskorenjivanje podrugljivih naziva kao "vlah", "ćafir" ali i "rišćanin" i njihovom zamenom sa "Srbin" (usmereno na seljake)^[7].
Završena Palata Dolmabahče, nova rezidencija osmanskih sultana.
Osnovan Ruski konzulat u Skadru.
Kuga se pojavila u Kirenaici i Iraku.
Sukob između Crne Gore i Turske.
U Moskvi osnovan Pan-slovenski komitet.
Izdat prvi od 60 tomova "Biografskog leksikona Austrijskog carstva" (Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, 1856-91).
Šime Ljubić izdao "Biografski rječnik slavnih osoba iz Dalmacije".
Proizvedena markica British Guiana 1c magenta, jedini sačuvani primerak je najskuplja markica na svetu.
Nauka i tehnika:
- Gregor Mendel započinje genetički eksperiment sa graškom (do 1863).
- Alfred Vulpian otkrio adrenalin.
- Norman Robert Pogson definisao skalu prividnih magnituda zvezda.
- U vlaškom gradu Ploiești otvorena prva rafinerija nafte na svetu.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1856.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

9. 1. - Stevan Stojanović Mokranjac, srpski kompozitor. († 1914.)
12. 1. - John Singer Sargent, slikar († 1925)

11. 2. - Antun Bauer, teološki i filozofski pisac, zagrebački nadbiskup († 1937.)
12. 2. - Eduard von Böhm-Ermolli, austrougarski maršal († 1941)

11. 3. - Stepa Stepanović, srpski vojvoda († 1929)
16. 3. - Napoléon Eugène Louis Bonaparte, sin Napoleona III († 1879)
18. 3. - Aleksandar Izvoljski, ruski diplomata († 1919)
20. 3. - Frederick Winslow Taylor, inženjer, ekspert za efikasnost († 1915)

5. 4. - Booker T. Washington, crnački edukator († 1915)
24. 4. - Philippe Pétain, maršal Francuske, kvisling († 1951)
27. 4. - Tongzhi, kineski car († 1875)

6. 5. - Sigmund Freud, austrijski neurolog i utemeljitelj psihoanalize († 1939.)
6. 5. - Robert Peary, istraživač Arktika († 1920)
15. 5. - L. Frank Baum, književnik, vizionar († 1919)
25. 5. - Louis Franchet d'Espèrey, maršal Francuske, počasni vojvoda Jugoslavije († 1942)

14. 6. - Dimitar Blagoev, bugarski političar. († 1924.)
14. 6. - Andrej Markov, ruski matematičar. († 1922.)
16. 1. - Dane Gruber, povjesničar († 1927)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

10. 7. - Nikola Tesla, znanstvenik i izumitelj († 1943.)
26. 7. - George Bernard Shaw, englesko-irski pisac († 1950.)

10. 8. - William Willett, britanski promoter letnjeg vremena († 1915)
15. 8. - Keir Hardie, britanski radnički vođa, poslanik, suosnivač Laburista († 1915)
27. 8. - Ivan Franko, ukrajinski pesnik... († 1916)
29. 8. - Mihailo Živković - Gvozdeni, srpski general († 1930)
30. 8. - Émile Guépratte, francuski admiral († 1939)
30. 8. - Carl Runge, matematičar († 1927)

3. 9. - Louis Sullivan, arhitekta, "otac nebodera" i "moderne" († 1924)
13. 9. - Sergej Vinogradski, mikrobiolog, ekolog († 1953)
16. 9. - Wilhelm von Gloeden, fotograf († 1931)

15. 10. - Robert Nivelle, francuski general († 1924)
18. 10. - Jovan Žujović, srpski geolog († 1936..)
23. 10. - Jaša Tomić, novinar, političar, književnik († 1922)
25. 10. - Dragutin Gorjanović Kramberger, hrvatski paleontolog, paleontropolog i geolog († 1936.)
27. 10. - Gavro Manojlović, historičar († 1939)

13. 11. - Louis Brandeis, sudija Vrhovnog suda SAD († 1941)
29. 11. - Theobald von Bethmann Hollweg, kancelar Nemačke († 1921)

11. 12. - Georgij Plehanov, marksista († 1918)
13. 12. - Svetozar Borojević, austrougarski feldmaršal († 1920.)
18. 12. - J. J. Thomson, britanski fizičar, nobelovac. († 1940.)
22. 12. - Frank B. Kellogg, državni sekretar SAD, nobelovac za mir († 1937)
28. 12. - Woodrow Wilson, 28. predsednik SAD, nobelovac za mir († 1924.)
31. 12. - Oton Kučera, hrvatski znanstvenik i astronom († 1931.)

? - Aleksandar Dobroklonski, rusko-srpski pravoslavni teolog. († 1937..)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1856.

12. 1. - Ľudovít Štúr, slovački preporoditelj (* 1815)
14. 1. - Janko Drašković, hrvatski političar, preporoditelj (* 1770)
27. 1. - Ante Alačević, sakupljač narodnih pjesama (* 1781)
31. 1. - Dalaj Lama XI (* 1838)
1. 2. - Ivan Paskevič, ruski general (* 1782)
17. 2. - Heinrich Heine, nemački pesnik (* 1797..)
24. 2. - Nikolaj Lobačevski, ruski matematičar (* 1792.)
10. 3. - Jovan Sterija Popović, srpski književnik (* 1806.)
3. 5. - Adolphe Adam, francuski kompozitor (* 1803.)
18. 5. - Georgios Sinas, austrijski bankar (* 1783)
26. 6. - Max Stirner, nemački filozof (* 1806..)
9. 7. - Amedeo Avogadro, fizičar (* 1776)
29. 7. - Robert Schumann, njemački skladatelj (* 1810.)
29. 7. - Karel Havlíček Borovský, češki pisac, političar (* 1821)
20. 9. - Jevrem Obrenović, Milošev brat, obor-knez Šabačke nahije (* 1790)
19. 10. - Said bin Sultan Al-Said, sultan Omana i Maskata (* 1797)
18. 11. - Mihail Semjonovič Voroncov, ruski feldmaršal, vicekralj Kavkaza (* 1782)
23. 11. - Joseph von Hammer-Purgstall, austrijski orijentalista (* 1774.)
20. 12. - Francesco Bentivegna, italijanski revolucionar (* 1820)

Reference

↑ Istorija s. n. V-1, 467
↑ ^2,0 ^2,1 Ćorović, Vladimir. Crna Gora kao svetovna država. rastko.rs
↑ Ćorović, Vladimir. Nacionalni i književni romantizam kod Srba. rastko.rs
↑ F. R. Bridge (1972). From Sadowa to Sarajevo: The Foreign Policy of Austria-Hungary, 1866-1914. Psychology Press. str. 71–. ISBN 978-0-415-27370-1.
↑ Istorija s. n. V-1, 477
↑ Istorija s. n. V-2, 362
↑ Istorija s. n. V-1, 487

Literatura

Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
- Peta knjiga drugi tom (V-2)

[1] Istorija s. n. V-1, 467

[vccgksd-2] 2,0 ^2,1 Ćorović, Vladimir. Crna Gora kao svetovna država. rastko.rs

[vcnikrks-3] Ćorović, Vladimir. Nacionalni i književni romantizam kod Srba. rastko.rs

[Bridge1972-4] F. R. Bridge (1972). From Sadowa to Sarajevo: The Foreign Policy of Austria-Hungary, 1866-1914. Psychology Press. str. 71–. ISBN 978-0-415-27370-1.

[5] Istorija s. n. V-1, 477

[6] Istorija s. n. V-2, 362

[7] Istorija s. n. V-1, 487

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]