1826
godina
- Ovo je članak o godini 1826.
Godina 1826. (MDCCCXXVI) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u petak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 18. vijek – 19. vijek – 20. vijek |
| Decenija: | 1790-e 1800-e 1810-e – 1820-e – 1830-e 1840-e 1850-e |
| Godine: | 1823 1824 1825 – 1826 – 1827 1828 1829 |
| Gregorijanski | 1826. (MDCCCXXVI) |
| Ab urbe condita | 2579. |
| Islamski | 1241–1242. |
| Iranski | 1204–1205. |
| Hebrejski | 5586–5587. |
| Bizantski | 7334–7335. |
| Koptski | 1542–1543. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1881–1882. |
| • Shaka Samvat | 1748–1749. |
| • Kali Yuga | 4927–4928. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4462–4463. |
| • 60 godina | Yang Vatra Pas (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11826. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
urediJanuar/Siječanj – Mart/Ožujak
uredi- 15. 1. - Prvi broj francuskih novina Le Figaro (do 1866. izlazi kao tjednik).
- 30. 1. - Otvoren Menaiski viseći most između Angleseyja i Walesa - prvi moderni viseći most.
- 8. 2. - Unitarista Bernardino Rivadavia postaje prvi predsednik Ujedinjenih Provincija Rio de la Plate (Argentine).
- 11. 2. - Pod imenom London University osnovan čisto sekularni University College London.
- 16. 2. - U Pešti osnovana Matica srpska, prvi predsednik Jovan Hadžić.
- 24. 2. - Ugovor iz Yandaboa okončava Prvi anglo-burmanski rat: Britanci dobijaju Assam i Manipur (danas u Indiji), kao i Rakhine i Tanintharyi (Burma).
- 27. 2. - Otkrivena Bielina kometa, tj. baron Wilhelm von Biela utvrdio da se radi o periodičnoj kometi.
- 10. 3. - Umro portugalski kralj João VI, formalno ga nasleđuje sin i brazilski car Pedro I/IV.
- mart - Kmetovi i knezovi u Srbiji ponavljaju zakletvu knezu Milošu kao naslednom knezu (iz donjih nahija u Hasan-pašinoj/Smederevskoj Palanci a iz gornjih u Valjevu)[1].
- 17. 3. - Rusija upućuje ultimatum Osmanskom Carstvu, između ostalog i po pitanju srpske autonomije. Posle pet godina oslobođeni srpski deputati ali još nisu poslani kući[1][2].
April/Travanj – Jun/Lipanj
uredi- 4. 4. - Petersburški protokol: Britanija i Rusija će posredovati između Grka i Osmanlija u pravcu autonomne Grčke pod osmanskim suverenitetom.
- 23. 4. (Cveti) - Treća opsada Misolongija okončana osmansko-egipatskim zauzećem grada i masakrom stanovnika - na zapadu rastu simpatije za Grčku.
- 23. 4. - Čarapići pokušali dići pobunu protiv kneza Miloša - ubijeni i raseljeni[1]. Dvojici pisaca antimiloševskih letaka odsečene ruke[3].
- 29. 4. - Portugalski kralj Pedro IV oktroisao ustav konzervativniji od onog iz 1822.
- 2. 5. - Brazilski car Pedro I/IV se odriče portugalskog prestola u korist kćerke Marije II, uz uslov da se uda za strica Miguela (što se nije ostvarilo, ona vlada 1826-28 i 1834-53).
- 29. 5. - Sultan Mahmud II objavljuje projekt reforme vojske: u okviru janičara će se osnovati moderna jedinica (Eşkinci), ali to izaziva njihov otpor[4].
- 15. 6. - "Srećni događaj": janičari dižu pobunu ali sultan ih razbija uz pomoć stanovništva - ubijeno oko 6.000 janičara[4].
- 17. 6. - I formalno zabranjeni janičari, takođe i bektašijski red. U Bosni i Albaniji će biti pobuna.
- 22. 6. - 15. 7. - Panamski kongres: Simón Bolívar pokušava ujediniti Latinsku Ameriku.
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
uredi- jul, početkom - Ludwig van Beethoven završio Gudački kvartet br. 14.
- 4. 7. - Bivši američki predsednici Thomas Jefferson i John Adams umrli na 50. godišnjicu Deklaracije nezavisnosti.
- 15. 7. - Osnovano Treće odeljenje Sopstvene kancelarije Njegovog imperatorskog veličanstva zaduženo za tajnu policiju u Rusiji.
- 25. 7. - U Petropavlovskoj tvrđavi obešena petorica vodećih dekabrista.
- 26. 7. - Učitelj Cayetano Ripoll pogubljen u Valenciji zbog hereze - ovo se smatra posljednjim činom autodafe.
- 28. 7. - Persijskom invazijom započinje Rusko-persijski rat (1826-28).
- jul - septembar - Neuspešna Osmansko-egipatska invazija na Mani, srednje peloponesko poluostrvo.
- avgust - Jedediah Smith sa družinom ulazi u današnju Nevadu - u novembru stiže u meksičku Kaliforniju gde je uhapšen.
- 18. 8. - Alexander Gordon Laing je prvi Evropljanin koji je stigao u Timbuktu preko Sahare (ubijen sledećeg meseca).
- 20. 8. - Fjodor Litke kreće na cirkumnavigaciju (do 1829).
- 21. 8. - Pobuna sela Martinpotoka u voćinskom spahiluku zbog odluke o translokaciji, na čelu sa Mihajlom Grgurom, koji zatim podbunjuje i ostala sela[5].
- 23. 8. - Okršaj kod spahijskog išpanata u Drenovcu, poginulo pet Grgurovih pobunjenika - ubrzo se pojavila i vojska (Grgur uhvaćen u oktobru, kasnije obešen).
- 3. 9. - Krunisan ruski car Nikolaj I.
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
uredi- 7. 10. (25. 9. po j.k.) - Rusko-osmanska Akermanska konvencija: autonomija za Srbiju u granicama iz 1813, a prema Osmoj tački Bukureškog ugovora, da se dogovori u roku od 18 meseci[1][2], povlastice i za Moldaviju i Vlašku (sultan odustao od konvencije u decembru 1827.).
- 24 - 25. 12. - Pijana božićna žurka se pretvorila u Eggnog nerede u vojnoj akademiji West Point u SAD.
- 25. 12. - Major Edmund Lockyer uspostavio prvo evropsko naselje u Zapadnoj Australiji.
- decembar - Za novog bosanskog vezira postavljen beogradski Abdurahman-paša - odlazi sledećeg meseca, zadatak mu je umirenje zemlje u kojoj se protive ukidanju janičara.
Tokom/tijekom godine
uredi- Nicéphore Niépce izradio Pogled s prozora u Le Grasu, najstariju do danas sačuvanu trajnu fotografiju na svijetu.
- 1825-26 - Carl Jacob Löwig i Antoine Jérôme Balard zasebno otkrili brom.
- Otto Unverdorben otkrio anilin.
- "Serbijanka" Sime Milutinovića Sarajlije. Vuk Karadžić izdaje kalendar "Danica".
- Tršćanski učitelj Jevta Popović pripremio izdanje "Suza Radmilovih" Vladislava Menčetića - to je prva knjiga štampana Vukovom azbukom koju nije on izdao[6].
- Tiskano prvo izdanje Gundulićevog "Osmana".
- Geschichte der slawischen Sprache und Literatur nach allen Mundarten Pavela Josefa Šafaříka.
- Roman The Last of the Mohicans Jamesa Fenimora Coopera.
- Kapetan Bogdan Vukasović odbio piratski napad kod Krita[7].
- Vladika Petar I poziva na umirenje plemena[8].
- Britanska istočnoindijska kompanija uspostavila koloniju Moreuska Naselja (Straits Settlements) na i oko Malajskog poluotoka (obuhvata i Singapur).
- U Mađarskoj osnovana Herendska manufaktura porcelana.
Rođenja
uredi- 27. 1. - Mihail Saltikov-Ščedrin, književnik († 1889)
- 19. 2. - Matija Mesić, povjesničar († 1878)
- 22. 2. - Svetozar Miletić, advokat, političar, novinar († 1901)
- 13. 3. - Novak Radonić, slikar († 1890)
- 21. 3. - Ranko Alimpić, srpski general († 1882)
- 29. 3. - Wilhelm Liebknecht, nemački socijaldemokrata († 1900)
- 11. 4. - Jovan Živković, pravnik, političar, bankar († 1902)
- 25. 4. - Kosta Cukić, filozof, ekonomista, srpski ministar († 1879)
- 3. 5. - Karl XV, kralj Švedske i Norveške († 1872)
- 5. 5. - Eugénie de Montijo, carica Napoleonu III († 1920)
- 7. 5. - Skender Fabković, pedagog, pisac, novinar († 1905)
- 15. 5. - Andrija Torkvat Brlić, političar i publicist († 1868)
- 30. 5. - Ferdinand Kren, industrijalac u Čačku († 1894)
- 6. 6. - Danilo Petrović, crnogorski knjaz († 1860)
- 22. 6. - Bogoboj Atanacković, srpski pisac († 1858)
- 11. 7. - Franz Grashof, inženjer († 1893)
- 19. 8. - Miloje Jovanović, mitropolit beogradski Mihailo († 1898)
- 17. 9. - Bernhard Riemann, matematičar († 1866)
- 26. 9. - Ljubomir Nenadović, književnik († 1895)
- 8. 11. - Jevrem Grujić, srpski političar († 1895)
- 24. 11. - Carlo Collodi, književnik († 1890)
- 25. 11. - Jovan Đorđević, srpski književnik († 1900)
- 3. 12. - George B. McClellan, američki general i političar († 1885)
- ? - Cetshwayo kaMpande, kralj Zulua († 1884)
- ? - Pero Matanović, crnogorski vojskovođa († 1918)
- ? - Petar Popović Pecija, ustanik († 1875)
Smrti
uredi- 3. 1. - Louis-Gabriel Suchet, francuski maršal (* 1770)
- 13. 2. - Arsen Teodorović, slikar (* ca. 1768)
- 20. 2. - Avram Mrazović, prosvetitelj, pedagog, književnik (* 1756)
- 10. 3. - João VI, kralj Portugala (* 1767)
- 16. 5. - Jelizaveta Aleksejevna, udovica cara Aleksandra I (* 1779)
- 3. 6. - Nikolaj Karamzin, književnik, istoričar (* 1766)
- 5. 6. - Carl Maria von Weber, kompozitor (* 1786)
- 7. 6. - Joseph von Fraunhofer, optičar (* 1787)
- 4. 7. - John Adams, 2. predsednik SAD (* 1735)
- 4. 7. - Thomas Jefferson, 3. predsednik SAD (* 1743)
- 5. 7. - Stamford Raffles, osnivač Singapura (* 1781)
- 5. 7. - Joseph Proust, hemičar (* 1754)
- 22. 7. - Giuseppe Piazzi, astronom (* 1746)
- 25. 7. - Mihail Pavlovič Bestužev-Rjumin, dekabrista (* 1801)
- 25. 7. - Sergej Ivanovič Muravjov-Apostol, dekabrista (* 1796)
- 13. 8. - René Laennec, lekar (* 1781)
- 26. 9. - Alexander Gordon Laing, istraživač (* 1793)
- 8. 10. - Friedrich Krupp, osnivač metalurške kompanije (* 1787)
- 25. 10. - Philippe Pinel, pionir psihijatrije (* 1745)
- 23. 11. - Johann Elert Bode, astronom (* 1747)
- 3. 12. - Levin August von Bennigsen, general (* 1745)
- 7. 12. - John Flaxman, vajar, crtač (* 1755)
- c. Avram Miletić, pisac i trgovac (* 1755)
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Vuk Karadžić, Милош Обреновић, књаз Сербији, или грађа за српску историју нашега времена, rastko.rs
- ↑ 2,0 2,1 Vladimir Ćorović, Srbija kao samoupravna država, rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. V-1, 113
- ↑ 4,0 4,1 ÁgostonMasters2009, p. 60.
- ↑ Istorija s. n. V-2, 34-5
- ↑ Istorija s. n. V-2, 337
- ↑ Serbski letopis (1832). Nešto o Serbljima na Moru, rastko.rs
- ↑ Sveti Petar Cetinjski - Žitije, djelo, molitva, rastko.rs
Literatura
uredi- Gábor Ágoston; Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing; 1 January 2009. ISBN 978-1-4381-1025-7.
- Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
- Peta knjiga drugi tom (V-2)