Vinko Pribojević
Vinko Pribojević (lat. Vincentius Priboevius, rođen polovinom 15. veka, umro nakon 1532) bio je hrvatski humanista, koji se posebno istakao radom na istoriografiji i propagiranju panslavističke ideologije.
Pribojević je rođen na ostrvu Hvaru. Stekao je humanističko obrazovanje, a oko 1522. priključio se dominikanskom redu.
Njegovo najpoznatije delo, pisano na latinskom, jeste govor O poreklu i zgodama Slovena (De origine successibusque Slavorum), u kojem veliča Ilire i stare Slovene kao pretke njemu savremenih dalmatinskih Hrvata. Ovaj govor, koji je verovatno održan u 1525. godine u Veneciji ili u Hvaru, a štampan 1532. u Veneciji, ostavio je snažan utisak na građane Mletačke Republike, pa je govor tokom narednih godina bio nekoliko puta preštampan i na latinskom i na italijanskom jeziku. Strastveno veličanje Slovena, među koje Pribojević ubraja i predslovenske stanovnike Balkana (Ilire, Tračane, Gote itd.), ali i Aleksandra Velikog, Aristotela, Dioklecijana i Hijeronima, te snažan pathos kojim je govor prožet – odigrali su ogromnu ulogu u rađanju panslavističke ideologije. Tada je prvi put ta ideologija formulisana kao koherentan program, koji su dalje razvili Mavro Orbini i Juraj Križanić.
Uz kratak pregled geografije, etnografije i istorije slovenskih naroda, govor donosi opis i istorijat primorskih gradova, posebno Hvara, te veliča domaće ljude koji su se istakli na polju književnosti, nauke itd.
Pribojević je prvi koji je Ilire i ilirski mitologem uključio u hrvatsku i slovensku istoriografiju, zapravo ideologiju, kao štit i branu pred nemačkim, mađarskim i italijanskim nacionalnim i teritorijalnim ambicijama. Pribojevićevo poistovećivanje Slovena i Ilira, te njegovo strastveno veličanje istorijske slave i značaja Ilira ostavili su dubok trag na hrvatsku istoriju.
Premda njegovo delo, sa stanovišta kritičke istoriografije, predstavlja čistu fikciju i zapravo je samo panegirik "slavnoj prošlosti", Pribojevićeve temeljne ideje, bez obzira na to koliko se čudnim danas činile, njegovi su savremenici uzimali veoma ozbiljno. U doba humanizma i renesanse još uvek nije bilo univerzalno definisanog racionalnog i kritičkog naučnog aparata za razlikovanje istine i fikcije u takvim pitanjima kao što su etnogeneza i nacionalni identitet. Zapravo, sve do duboko u 19. vek postojale su razne fantastične teorije o poreklu različitih naroda.
Ovaj izuzetno uticajan čovek, jedan od najvažnijih evropskih i hrvatskih latinista, takođe je i prethodnik hrvatskog Ilirskog pokreta, koji će se razviti u 19. veku, te panslavizma kao pokreta koji će prihvatiti svi slovenski narodi.
