Publilije Sirijac
Publilije Sirijac (lat. Publilius Syrus, 1. vek pne.), u mnogim srednjovekovnim rukopisima pogrešno nazvan "Publije" (Publius), bio je rob koji je doveden u Rim iz Sirije, možda iz Antiohije,[1] a zatim oslobođen.[2]
Prema Makrobiju,[3] Publilije je zbog svoje inteligencije i nadarenosti dobio od gospodara ne samo slobodu, nego i obrazovanje, nakon čega se posvetio pisanju mimova na latinskom i njihovom izvođenju širom Italije.[2] Na igrama koje je Gaj Julije Cezar priredio kao deo svog trijumfalnog slavlja 46. pne. vladar ga je pozvao da se s drugim mimografima takmiči u izvođenju improvizovanih mimova na zadati scenarij i naposletku ga je proglasio za pobednika, dajući mu prvenstvo nad njegovim glavnim suparnikom, vitezom Decimom Laberijem.[3][4][5] Zna se za samo dva naslova njegovih mimova: Putatores (sh. Drvoseče)[6] i Murmido (sh. Gunđalo)[7] Na temelju oskudnih fragmenata koji su došli do nas nije moguće steći precizan uvid u tematiku ili dramatiku njegovih mimova.[2] Antički pisci često spominju Publilija s poštovanjem, naročito Seneka Retor,[8] Seneka Filozof,[9] Aul Gelije[10] i Makrobije,[11] pa se može zaključiti da su njegovi mimovi imali fikskirani pisani tekst i da su već rano bili naširoko čitani.[5] Nakon Publilija ugasio se i književni mim.[12]
U potonjim je vremenima Publilije bio poznat pre svega po jednoj zbirci mudrih poslovica, navodno prikupljenih iz njegovih mimova.[13] Znamo da je u 4. veku nove ere, u vreme Hijeronimova dečaštva (rođen oko 347. n.e.), ta zbirka korišćena kao lektira u školama.[14] Do nas je došla jedna zbirka, pod naslovom Publilii Syri Sententiae, koja odgovara tom opisu i sastoji se od oko hiljadu redaka u jampskim i trohejskim metrima; u njoj su izreke poredane abecednim redom i svaka zauzima po jedan redak.[5] Premda te izreke, od kojih mnoge pokazuju izvanrednu elegenaciju u misli i izrazu, zapravo potiču iz različitih izvora i nesumnjivo su delo mnogih ruku, ipak se značajan broj tih sentencija s velikim stupnjem sigurnosti može pripisati i Publiliju Sirijcu i njegovim savremenicima.[5] U Petronijevom Satirikonu sačuvano je deset jampskih stihova, koji navodno potiču od Publilija,[15] ali se njegovo autorstvo danas smatra spornim.[2]
- ↑ Plinije Stariji, Prirodoslovna pitanja, XXXV, 58.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Simon Hornblower & Antony Spawforth, The Oxford Classical Dictionary, 3rd ed., 2003, s.v. "Publilius Syrus".
- ↑ 3,0 3,1 Makrobije, Saturnalije, II, 7, 6‒10.
- ↑ Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1870, s.v. "Laberius, Decimus".
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1870, s.v. "Syrus".
- ↑ Nonije Marcel, De compendiosa doctrina, II, 133 (ed. L. Müller, str. 193).
- ↑ uerbo&ref=2,369,1-547,14 Priscijan, Institucije, "De verbo", 2, 532, 25.[mrtav link]
- ↑ Seneka Retor, Controversiae, VII, 3, 8.
- ↑ Seneka Filozof, Pisma Luciliju, VIII, 8‒10.
- ↑ Aul Gelije, Atičke noći, XVII, 14.
- ↑ Makrobije, Saturnalije, II, 7, 11.
- ↑ Milan Budimir, Miron Flašar, Pregled rimske književnosti, Naučna knjiga, Beograd, 1991, str. 225.
- ↑ M. C. Howatson, ed., The Oxford Companion to Classical Literature (2nd ed.), 1997, s.v. Publilius Syrus.
- ↑ Hijeronim, Pisma, 107, 8 i 128, 4.
- ↑ Petronije, Satirikon, 55.
- Publilii Syrii Sententiae ((lat.))
