Sirakuza
Siracusa
| |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 37°5′N 15°17′E / 37.083°N 15.283°E | |
| Država |  Italija
|
| Regija | Sicilija |
| Provincija | Siracusa |
| Frazioni | Belvedere, Cassibile |
| Vlast | |
| - Gradonačelnik | Francesco Italia |
| Površina | |
| - Ukupna | 204 km²[1] |
| Visina | 17 m[1] |
| Stanovništvo (2017) | |
| - Grad | 121.605[1] |
| - Gustoća | 595.9 stan/km²[1] |
| Vremenska zona | UTC+1 (UTC+2) |
| Poštanski broj | 96100 |
| Pozivni broj | 0931 |
| Karta | |
  Siracusa Pozicija Siracuse u Italiji | |
Siracusa je grad i općina od 121.605 stanovnika[1] na Siciliji u Južnoj Italiji. U Siracusi se nalazi kulturna, arhitektonska i umjetnička raznolikost od Antičke grčke do baroka. Zbog tog je 2005. zajedno sa nedalekom nekropolom Pantalicom uvrštena na UNESCO-vu listu mjesta svjetske baštine u Evropi pod zajedničkim imenom Siracusa i nekropole u stijeni Pantalica.[2]
Siracusa se nalazi na istočnoj obali Sicilije, udaljena 53 kilometara južno od Catanije.[3] Historijski centar antičke Siracuse je otok Ortigia, koji se prostire prema jugu i do polovice zatvara zaljev poznat kao Velika luka.[3] Ortigia je naseljena još u 3. mileniju. Siracusa je bila druga grčka kolonija na Siciliji koju su osnovali su Korinćani 743. pne. Nju je Cicero opisao kao "od svih najveći i najljepši grčki grad". Siracusa ili Pentapolis izgrađena je u pet dijelova, koji su i danas vidljivi, a Ortigia je bila centar iz kojeg je pokretan urbanistički i arhitektonski razvoj u više navrata.[2]
Siracusa je za antike bila najvažniji grad grčke Sicilije.[3] Prema legendi Siracusu je osnovao oko 734. pne. aristokrat Arhija kao korintsku koloniju. Novoosnovani polis je uskoro dominirao priobalnom ravnicom i brdskom unutrašnjošću. Iz redova nasljednika prvih kolonista formirala se elita Gamoroi, istovremeno su domorodački Sikulci pretvoreni u potlačenu klasu i natjerani da obrađuju zemlju. Početkom 5. vijeka pne. Sirakužani su poraženi od Hipokrata iz Gele, nedalekog grada na zapadu. Vlast Gamoroia u Siracusi je nešto kasnije dokinuta demokratskom revolucijom, ali su zato izbjegli Gamoroi stali na stranu Hipokratova nasljednika Gelona, koji je zauzeo Siracusu i pretvorio je u svoju prijestolnicu.[3]
Gelon je vladao Siracusom od 485. do 478. pne. Njegova pobjeda protiv velike kartažanske invazije 480. pne. u bitci kod Himere bila je potvrda njegove moći. Pod njegovom i vladavinom njegova brata Hijerona I Siracusa je dosegla zenit moći i kulturnog sjaja. Revolucija iz 466. pne. zbacila je Hieronova nasljednika, tiranina Trazibula, ali su pod demokratskim vladom Sirakužani uspjeli preživjeli ratove protiv susjednog grada Acragasa i Sikulaca, iako su morali napustiti brojne teritorije koje je Gelon zauzeo. Ipak ono što je bilo puno važnije Sirakužani su za Peloponeskog rata uspjeli preživjeti Dugu atensku opsadu (415–413. pne.). Štoviše, na kraju su uspjeli potpuno uništiti Atenske napadače i bitno oslabiti atensku moć u samoj Grčkoj.[3]
Nekoliko godina kasnije Sicilija se suočila sa novom invazijom osnaženih Kartažana. Ovaj put Siracusa je spašena od sudbine koja je zadesila Acragas i druge sicilijanske gradove koje su Kartažani zauzeli, zahvaljujući svom generalu Dioniziju I, koji je od 405. pne. preuzeo vlast i vladao Siracusom kao tiranin sve do 367. pne. Dionizije je vodio tri rata protiv Kartažana, pa se zadovoljio time da vlada samo zapadnom Sicilijom, ali je zauzvrat proširio svoju vlast nad većim dijelom Kalabrije. Za Dionizijeve vladavine Siracusa je postala najsjajniji i najbolje utvrđeni grčki grad. Istovremeno je rađeno ja jačanju mornarice, koja je izrasla u najsažniju flotu Mediterana. Dionizijev sin Dionizije II vladao je u miru jednu dekadu, tad ga je sa trona zbacio u krvavom i kratkotrajnom građanskom ratu njegov ujak Dion, ali nije dugo vladao jer je ubijen 354. pne. Nakon tog je usljedio period građanskoog rata kog je zaustavio korinćanin Timoleon. On je uspio poraziti Kartažane i provesti reformu vlasti (344–336. pne.), pa je umjesto autokratskih tirana vladala umjerena oligarhija. To nije dugo trajalo jer je 317. pne. avanturist Agatoklo preuzeo vlast, i nešto kasnije obnovio tiraniju, nakon tog se proglasio kraljem, ali se njegovo kraljevstvo raspalo nakon njegove smrti 289. pne.[3]
U nastalim kaotičnim vremenima Siciliju je od daljnjih kartažanskih osvajanja spasio Pir Epirski, ali su njegovi najamnici kasnije zauzeli Messanu (današnja Messina). Njih je porazio ih je novi sirakuški vođa Hieron II, pa je time izazvao intervenciju Rimske Republike, sa kojim je se izmirio i postao njihov saveznik. Nakon Hieronove smrti 215. pne. Siracusa je postala saveznik Kartage pa su je zbog tog 213. pne. Rimljani stali opsjedati. Nakon pada pod Rim 211. pne. Siracusa je postala prijestolnica rimske provincije Sicilije.[3]
Franci su 280. opustošili grad, koji se brzo oporavio i ponovno prosperirao sve dok ga Arapi nisu osvojili 878. godine. Nakon tog Siracusa je dijelila sudbinu sa ostalom Sicilijom pa su se izmjenjivali brojni vladari, od Bizantinaca, Normana, Anžuvinaca, Hohenstaufena do španjolskih Habsburgovaca i Bourbona.[3] Grad je teško oštećen za potresa 1693. nakon kojeg su krajnjim naporima obnovljeni neki arhitektonski spomenici. Ponovno je teško stradao i za Drugog svjetskog rata 1943. kad je izvršen desant na Siciliju.[3]
| Siracusa i nekropola Pantalica | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
| Italija | |
| Registriran: | 2005. (30. zasjedanje) |
| Vrsta: | kulturno dobro |
| Mjerilo: | ii, iii, iv, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Ostaci antike u kontinuirano naseljenoj Ortigi manje su upadljivi od onih u Neapolisu koji je dugo bio samo predgrađe.[3] Među najvrednijim arheološkim ostacima u Neapolisu su grčki teatar Hierona II (3. vijek pne.), rimski amfiteatar (2. vijek pne.) i Nimfeum (fontana), oltar Hierona II iznad teatra, jedan od izvora drevnog grada. Među najznačajnijim spomenicima antičke Siracuse su utvrde na Epipolskoj visoravni, i Eurialov zamakna na zapadnom kraju.[3]
U Sirakuzi je i katedrala u Ortigiji sa finom baroknom fasadom i dorskim stupovima sa nekadašnjeg Apolonova hrama.[3] On je bio najstariji grčki hram podignut na zapadu tokom 6. vijeka pne.[2] Izgrađen je u čast Gelonove pobjede nad Kartažanima u Bitci kod Himere 480. pne., a od 6. vijeka se koristi kao crkva. Krajem 17. vijeka rekonstruirana je u baroknom stilu i pretvorena u katedralu.[2]
U arheološkom muzeju čuvaju se arhitektonski reljefi oslikane terakoti iz ranijih građevina na ovom području. Ostaci hrama Apolona (oko 565. pne.) nalaze se u blizini mosta od Ortigije prema kopnu. Drugi hram iz istog perioda, onog olimpskog Zeusa, leži na zapadnoj strani Velike luke.
Najljepša fasada pripada palači Montalto iz 14. vijeka. Palače Bellomo i Parisio imaju elemente gotike od 13. do 15. vijeka. Gradska vijećnica koju je podigao Giovanni Vermexio 1628. i palača Beneventano del Bosco (projekt Luciana Alìa iz 1775. predstavljaju najbolji primjer preživjelih građevina iz 17. i 18. vijeka.
Brojne građevine svjedoče o kontinuiranom razvoju grada od rimskih-bizantskih do burbonskih vremena, uz kratkotrajne periode utjecaja islama, Normana, Hohenstaufena (Friedrich II) do perioda vladavine Kraljevine dviju Sicilija.[2]
Siracusa je danas centar prehrambene industrije koja prerađuje lokalne poljoprivredne proizvode, a ima i nešto pogona lake industrije. Pored toga za privredu grada značajna je luka sa pratećom trgovinom uz ribarstvo i turizam]].[3]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Italy: Sicilia” (engleski). City population. Pristupljeno 18. 1. 2019.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica” (engleski). UNESCO. Pristupljeno 18. 1. 2019.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 „Syracuse” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 18. 1. 2019.
