Seleukija
 Ovo je glavno značenje pojma Seleukija. Za druga značenja, v. Seleukija (razvrstavanje). |
33°05′40″N 44°31′20″E / 33.09444°N 44.52222°E
Seleukija (grč. Σελεύκεια), starovjekovni grad u Mezopotamiji na rijeci Tigris, za vrijeme vladavine helenističkih Seleukida i iranskih Arsakida jedan od najvećih gradova svijeta.
Seleukija je imenovana prema Seleuku I Nikatoru (vl. 305. – 281. pne.), utemeljitelju grada i seleukidske dinastije. Drevni je makedonski vladar slijedio ranije primjere Kira i Aleksandra pa je po sebi izmenovao niz gradova od Jordana i Turske do Irana, zbog čega se ova prijestolnica zbog razlikovanja ponekad naziva i Seleukijom na Tigrisu. U negrčkim primarnim izvorima pojavljuje se i pod nazivima Selik, Selika i Selikos u židovskom Talmudu, Salwaḳia ili Salwaḳya u aramejskim targumima, te kao Zochasia, Coche i Mahoza na ostalim jezicima. Latinski prijevod izvornog grčkog imena jest Seleucia, na temelju čega se grad u srpskohrvatskoj literaturi ponekad oslovljava i kao Seleucija. U arapskom jeziku pojavljuje se pod imenom Madain kao zajednički naziv za Seleukiju i Ktezifont.
Seleukija je osnovana 305. pne. godine na zapadnoj obali Tigrisa, nasuprot gradića Opisa na čijim će temeljima kasnije biti podignut Ktezifont. Novi je grad bio prijestolnicom Seleukidske Monarhije, no nakon svega desetak godina Seleuk I odlučio se premjestiti u sirijsku Antiohija (današnja Turska). Seleukija se ipak nastavila razvijati kao važno trgovačko, kulturno i religijsko čvorište na Putu svile. Godine 141. pne. Seleukiju osvajaju iranski Parti predvođenih Mitridatom I, ali grad je prema Tacitu još desetljećima kasnije zadržao svoj helenistički karakter. Antički izvori također spominju da je tijekom 3. i 2. vijeka pne. u njoj živjelo oko 600.000 ljudi što je stavlja uz bok Rimu i Aleksandriji, a među stanovništvom bili su i brojni Grci, Perzijanci i Židovi.
Od sredine 1. vijeka pne. Seleukija i sjeverna Mezopotamija postaju poprištem vjekovnih sukoba između Rimljana i iranskih dinastija Parta i Sasanida. Grad je djelomično spaljen 117. godine prilikom Trajanove invazije, nakon čega je obnovljen u potpuno iranskom stilu. Teška razaranja grad je pretrpio i 165. godine prilikom prodora Avidija Kasija. Nešto više od pola vijeka kasnije, utemeljitelj sasanidske dinastije Ardašir I kod Seleukije je dao podići novi grad Veh-Ardašir. Dugo vremena historičari su vjerovali da je podignut nad temeljima Seleukije, no najnovija italijanska arheološka istraživanja pokazuju da se radi o odvojenoj lokaciji između Seleukije i Ktezifonta. Sljedećih 300 godina grad je bio kršćanskim žarištem u Sasanidskoj Perzijskoj Monarhiji. Međutim, skretanje toka Tigrisa dovelo je do opadanja ekonomske važnosti grada i vremenom ga je progutala pustinja.
- (it) Invernizzi, Antonio; Messina, Vito (2006.). Seleucia al Tigri. Firenca: Centro Ricerche Archeologiche e Scavi di Torino per il Medio Oriente e l'Asia, ISBN 9788860870315, OCLC 496636796.
- (en) Kröger, Jens (15. prosinca 1993.). Ctesiphon, Encyclopædia Iranica. New York: Columbia University.
- (sh) Vujić, Antun (2007.). Seleukija, Opća i nacionalna enciklopedija XVIII. Zagreb: Pro Leksis, ISBN 9789537224189, OCLC 555153703.
- Ostali projekti
 | U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala vezanih za: Seleukija |