Sabelije

Sabelije ili Savelije (Sabellius), poznat i kao Savelije Livijski (liviec - kovač) je bio hrišćanski mislilac iz Rima s početka 3. veka.

Savelije je živeo u Rimu u prvoj polovini 3. veka, u vreme tamošnjih episkopa 3efirina i Kalista (217-222). Isključen je iz crkve zato što je učio da je Bog jedan, a ne trojičan. Imao je dosta pristalica među običnim narodom.^[1] NJegovo učenje je osuđeno kao jeres na Drugom vaseljenskom saboru u Carigradu 381. godine. ^[2]

Savelije je govorio isključivo o jednom Bogu pozivajući se na reči iz Svetog pisma. Smatrao je da u jevanđeljima pojmovi Otac i Sin imaju isto značenje: „Ja i Otac jedno smo"^[3]. Bog je, po njemu, primio oblik Isusa Hrista, da bi postradao. Zato njegove pristalice nazivaju patripasijani, jer su verovali da je na krstu patio i Bog.^[4]

Savelije uči da se Bog nekad objavljuje kao Otac, nekad kao Sin, a nekad kao Duh. Božje lice (ipostas) Oca se gubi kada se javlja kao Sin, a opet prestaje da bude sin kada se javlja kao Duh. Po njemu, jedno božje lice (ipostas) ima jednu suštinu. Nema tri osobe, nego jedna, koja se objavljuje u tri oblika (modusa), po čemu se ovo učenje naziva i modalizam.

Modalizam je oblik učenja o Trojstvu, kojim se uči da je Bog jedan, a istovremeno da su Otac, Sin i Duh u potpunosti božanski. Učenje je uglavnom bilo prihvaćeno od strane običnih ljudi, koji su verovali u Hristovu božanstvenost, ali i da je Bog jedan.^[5]

Glavni članak: Savelijanstvo

Pristalice Savelijevog učenja nazivaju savelijani ili patropasijani, zbog tvrdnje da je i Otac patio u obličju Sina. Bilo ih je dosta u Mesopotamiji i delovima Rima. Savelijanci su govorili da je jedan isti Bog: Otac, Sin i Sveti Duh, kao što su u čoveka: telo, duša i duh. Svoje protivnicima trinitaristima su upućivali pitanje: „Jednoga li, ili tri Boga imamo?“^[6] Savelijanci u Svetom pismu Starog i Novog zaveta, nalaze potkrepljenje za svoje tvrdnje. Oni navode da je Bog rekao Mojsiju: „Čuj Izrailju; Gospod je Bog tvoj jedini"^[7]. „Ne pravite sebi druge bogove. Neka ne bude u vas novih bogova"^[8]. Ili u Novom Zavetu: „Ja sam u Ocu, i Otac je u meni, i nas dvojica, jedno smo"^[9].

Epifanije Kiparski (oko 315 – 403) smatra da njihova „zabluda“ potiče od Apokrifa (tajnih spisa), a osobito iz takozvanog Egipatskog jevanđelja. Jer u njemu Hrist objašnjava svojim učenicima da su jedno Otac, Sin i Sveti Duh.^[10] Savelijani su osuđeni na Drugom vaseljenskom saboru u Carigradu 381. gde je takođe odlučeno, da oni od njih, koje žele da se vrate u Crkvu, budu tretirani kao mnogobošci, i da moraju proći sve neophodne pripreme za krštenje.^{[11] [12]}

• The Theories of Sabellius and Paul of Samosata, Compendium of the History of Doctrines, pp262-265
• Barnett, D., History of the Doctrine Concerning the Nature of God in the Early Centuries of Christianity: Sabellius (part 8) Arhivirano 2013-01-21 na Wayback Machine-u
• Bernard, D. K., Oneness Believers in Church History, The Oneness of God (chapter 10)
• Tillich, P., The History of Christian Thought (Lecture 12): Monarchianism. Sabellius. The Arian Controversy. Nicaea.
• Tertullian, Against Praxeas c.213 AD Arhivirano 2008-07-04 na Wayback Machine-u
• Views of Sabellius, The Biblical Repository and Classical Review, American Biblical Repository