Drugi šumadijski partizanski odred
Drugi šumadijski narodnooslobodilački partizanski (NOP) odred formiran je 7. jula 1941. godine u okolini Smederevske Palanke.
Prvi komandant odreda je bio Bogosav Marković, a politički komesar Tanasije Mladenović.
Odred su sačinjavale četiri čete: palanačka, oraška, resavska i račanska. Međutim već početkom septembra 1941. godine odred je narastao na osam četa, pošto su bile formirane još i druga oraška, resavska, moravska i azanjska četa.
Drugi šumadijski odred bio je nadaleko poznat po svojim akcijama na komunikaciji Beograd-Niš, Lapovo-Kragujevac i Mala Krsna-Velika Plana, kojima su prolazili vozovi krcati okupatorskim trupama i ratnim materijalom. Za više od tri meseca svaki noćni saobraćaj na svim relacijama bio je obustavljen, a ni danju nije bio siguran usled stalnih napada na železničke stanice i stalnog razaranja puta.
Čuvenu akciju predstavlja sudar vozova sa nemačkim trupama kod Bagrdana, koji su organizovali partizani ovog odreda. Zatim razoružavanje velikog broja žandarmerijskih stanica na teritoriji lepeničkog sreza. Veštu akciju partizana Drugog šumadijskog odreda predstavlja zaplenjivanje lokomotive u Miloševcu, sa kojom su partizani došli u Veliko Orašje, izvršili napad na nedićevce i železničku stanicu i lokomotivom produžili dalje.
Pored uspešnih akcija na komunikacijama, Drugi šumadijski odred je oslbodio noću između 9. i 10. jula 1941. godine Raču Kragujevačku i izvršio uspešne napade na Žabare i Svilajnac. Lepenički srez, sve do povlačenja odreda na užičku slobodnu teritoriju, bio je stalno sa Račom u rukama partizana i predstavljao bazu za širenje ustanka u čitavom ovom kraju. Od značajnih borbi sa Nemcima je i borba u Azanji, u kojoj su Nemci samo u mrtvima imali 80 vojnika, više oficira, a među njima i zamenik komandanta u Smederevskoj Palanci.
Na dan 25. oktobra 1941. godine bila je teritorija lepeničkog sreza napadnuta sa svih strana, od Lapova, Kragujevca, Palnke i Topole, od strane Nemaca, ljotićevaca, četnika i dr. Na svim mestima partizani su primili borbu, a naročito teške i žestoke su bile borbe u Rači, Viševcu i drugim mestima. Neprijatelj je bio u ogromnoj nadmoćnosti, tako da su borci Drugog šumadijskog odreda morali da se povuku preko Jarušca za Rudnik, a zatim dalje za Sandžak i Bosnu.
Posle odlaska Drugog šumadijskog odreda, na terenu lepeničkog sreza ostale su manje grupe "terenaca", koje su vršile manje akcije i ulivale strah neprijatelju i domaćim izdajnicima.
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Pregled Narodnooslobodilačke borbe u Srbiji, Moma Marković, Beograd 1947. godina