Donji Dejan
| Donji Dejan | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Jablanički |
| Opština | Vlasotince |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 497 |
| Geografija | |
| Koordinate | 42°58′18″N 22°13′12″E / 42.971666°N 22.22°E |
| Nadmorska visina | 448 m |
  Donji Dejan Donji Dejan (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 016 |
| Registarska oznaka | VL |
Koordinate: 42° 58′ 18" SGŠ, 22° 13′ 12" IGD
Donji Dejan je naselje u Srbiji u opštini Vlasotince u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 497 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 647 stanovnika).
Selo čine mahale: Vlasina, Kamenjari, Čukar, Boškovci, Progon, Bara i Bilo.
Locirano pored puta Vlasotince-Svođe, selo Donji Dejan, je u prošlosti bilo glavno administrativno mesto za sva okolna sela. Tu se nalazi mesna kancelarija, zadružni dom, kafana i prodavnice. Nekad je bilo zanatskih radnji: grnčarska, opančarska i kovačka. Danas nema zanatlija, a zadružni dom je zapušten. U domu se nekad okupljala omladina na igrankama, u vremenu takmičenja pevača amatera i “susreta sela”- takmičenja u pevanju i folkloru. Selo je elektrificirano, a po mahalama se koristi voda sa izvora. Dejanci su bili ciglarski pečalbari u prošlosti, ali sada idu ređe u ciglare. Mlađi meštani prednost daju zidarskoj pečalbi, jer to smatraju lakšim poslom. Pored pečalbarstva meštani se bave i stočarstvom, a pojednici uzgajaju voće i vinovu lozu.
Osnovna škola u Donjem Dejanu osnovana je 1929. godine i radila je u privatnoj zgradi. Prvi učitelj bio je Vukašin Marinković. Deca danas pohađaju osmogodišnju školu u selu Kruševica.
Najpoznatiji meštanin je Đura Stefanović, doktor socioloških nauka i profesor na poljoprivrednom i učiteljskom fakultetu. Jedna od najstarijih familija u Donjem Dejanu su Misinci. Selo je izloženo migraciji. Sve veći broj mladih napušta selo i to odmah po završetku školovanja. Najviše Dejanaca se iselilo u Vlasotince.
U naselju Donji Dejan živi 417 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,5 godina (43,8 kod muškaraca i 47,3 kod žena). U naselju ima 173 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,87.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 470 | 94.56% | ||
| Romi | 20 | 4.02% | ||
| Hrvati | 1 | 0.20% | ||
| nepoznato | 0 | 0.0% | ||
| m | ž | |||
| ? | 4 | 8 | ||
| 80+ | 2 | 4 | ||
| 75-79 | 6 | 17 | ||
| 70-74 | 21 | 19 | ||
| 65-69 | 36 | 32 | ||
| 60-64 | 18 | 18 | ||
| 55-59 | 13 | 13 | ||
| 50-54 | 10 | 20 | ||
| 45-49 | 16 | 10 | ||
| 40-44 | 27 | 11 | ||
| 35-39 | 11 | 12 | ||
| 30-34 | 14 | 17 | ||
| 25-29 | 19 | 10 | ||
| 20-24 | 11 | 8 | ||
| 15-19 | 16 | 9 | ||
| 10-14 | 16 | 12 | ||
| 5-9 | 10 | 7 | ||
| 0-4 | 8 | 12 | ||
| prosek | 43.8 | 47.3 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 116 | 8 | - | - | 52 | - | 37 | 2 | 1 | - |
| Ženski | 26 | 19 | - | - | 3 | - | - | 2 | - | - |
| Oba | 142 | 27 | - | - | 55 | - | 37 | 4 | 1 | - |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | - | - | 1 | 1 | - | - | - | - | 14 | |
| Ženski | - | - | - | 2 | - | - | - | - | - | |
| Oba | - | - | 1 | 3 | - | - | - | - | 14 |
Naselje Kamenjari je postojalo u vremenu Turaka. Tokom turske vladavine je u Radinoj luci postojala fabrika. Najstarije porodice su: Anđelkovići, Jovići i Misinci. Po kazivanju Ilije Ranđelovića je za vreme turske vladavine u mahali bio han-mejana, koja je posle prepravljena u kuću. Izpred kuće je bio dud star dvesta godina, kao i sama kuća.
Po kazivanju Nikodije Simonovića (*1902) mahala Kamenjari je dobila naziv po kamenjaru-kamenu od koga se prave spomenici. Eksploatacija kamena, po kazivanju, počela je pre tri veka. Iznad mahale se nalazi majdan kamen. Meštani mahale Kamenjari su poznati kamenoresci. Vozili su robu zaprežnim kolima po pirotskom, moravskom, niškom i topličkom kraju. Radilo se primitivno. Dejanski kamenoresci su klesali korita za pojenje krupne i sitne stoke, santrace, litijske i nadgrobne spomenike, stepenike, slivnike, osnove za direke. Radili su i druge proizvode od kamena, koga su eksploatisali sa uzvišenja Grot (484m). Najintenzivnija eksploatacija kamena bila je posle Drugog svetskog rata do sedamdesetih godina XX veka. U tom vremenu kamen je klesalo i do pedeset majstora. Sa razvojem tehnike dolazi do usavršavanja kamenorezačkog zanata i pojave modernih mašina za obradu. Kamen je zamenio drugi materijal od cementa, šljunka i peska. A danas se koristi mermer i granit za izradu spomenika. Tako se kamenorezački zanat razvijao u celoj bivšoj Jugoslavijom. Dejanci su otvarali radnje u Makedoniji, na Kosovu i užoj Srbiji.
U poznate kamenorezačke familije spadaju Žika Kamenjar sa sinovima, Milorad Ilić sa sinovima, Simonovići, Vlajko Gunja i Dika Stančić. Danas u mahali Kamenjari živi i radi samo jedan mlađi majstor kamenorezac, Slobodan Simonović-Dacko.
Tokom bekstva od Turaka iz žnepoljskog kraja, deca se zaustavila da se igraju praveći košarke u vidu kuća. Stariji su, verujući da deca zlokobe nešto na tom mestu, rekli: ”tu bi bilo da se naselimo”. Tako naseljeno mesto po legendi dobilo naziv Bilo. U mahalama Vlasina i Bilo žive Srbi i Romi. Romi su se doselili iz Male Azije i uzeli su hrišćansku veru. Mahom su bili majstori kovači, harmonikaši i svirači trubači, a sada mahom rade u pečalbi kao ciglari. Najpoznatiji domaćin Milorad Stojanović Bilac predratni trgovac posleratni ciglar, crepar, vunovlčar i mlinar najčuveniji osvajač ženskih srca. Bio je u četničkom pokretu Koste Pećanca Kosta Pećanac. Njegovi naslednici Dorbrivoje Đorđević
Na prostoru Donjeg Dejana ima starina iz vremena Rimljana-Vizantije: grčka kula prema planini Kruševica i ostatke iz doba Rimljana, a pored puta u mahali Vlasina u njivi pored puta kod zadružnog doma, skretnice za Progon. Bora Stefanović je 1976. godine kazivao da je iskopavao ostatke Rimljana iz njive.
U mestu Umište kopana je uma-glina. S njom su starije žene prale kosu, a dolazile su i žene iz svih susednih sela da koriste umu-glinu. U tom vremenu nije bilo sapuna za pranje. Uma je korišćena čak šezdesetih godina XX veka.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
