Bileća

Za ostale upotrebe, v. Bileća (razvrstavanje).

Bileća
Osnovni podaci
Država	Bosna i Hercegovina
Entitet	Republika Srpska
Opština/Općina	Bileća
Stanovništvo
Stanovništvo ((1991))	7.568
Geografija
Koordinate	42°52′00″N 18°26′00″E / 42.866667°N 18.433333°E / 42.866667; 18.433333
Bileća Bileća (Bosne i Hercegovine)

Koordinate: 42° 52′ 00" SGŠ, 18° 25′ 60" IGD

Bileća je naseljeno mjesto u Bosni i Hercegovini u opštini Bileća koja pripada entitetu Republika Srpska. Na popisu stanovništva 1991. u njemu je živjelo 7.568 stanovnika.^[1]. Na sjeveru se graniči sa Gackom i Nevesinjem, na sjeverozapadu sa opštinom Berkovići, na zapadu Ljubinjem, na jugu Trebinjem, a na istoku sa crnogorskom opštinom Nikšić.

Površina općine je 633 km², a na tom prostoru živi oko 15.000 stanovnika od čega na prostoru grada Bileće oko 9.000.

Nadmorska visina gradskog područja je 476 m. Reljef je brdovit između kojeg se nalaze kraška polja: Dabarsko, Fatničko, Plansko i Bilećko. Od većih morfoloških oblika ističu se planinski vijenci Baba na sjeveru, Viduša i Sitnioca na jugozapadu.

Bilećko polje je karakteristična kraška vrtača, sa relativno plitkim zemljištem formiranim na pločasto uslojenim laporitnim krečnjacima. Po ukupnoj površini i osnovnim pedološkim osobinama zemljišta ovog polja nemaju veći značaj za poljoprivrednu proizvodnju. Teren se odlikuje se specifičnom hidrografijom. Površinskih voda je veoma malo, dok se unutrašnjost krečnjačkog terena odlikuje velikim bogatstvom.

Južno od Bileće nalazi se izvor rijeke Trebišnjice. Nastaje na jugozapadnom obodu Lebršnika gdje izviru potoci Vrba, Dramešina, Žanjevička rijeka, Jasenik i Župan koji otiču u jezero Klinje. Otoka jezera Klinje je rijeka Mušnica koja teče prema jugu, kroz Gatačko polje. Mušnica ponire u Gatačkom polju. Na obodu Cerničkog polja otiče Ključka rijeka koja nestaje u ponoru. Na sjevernom dijelu Fatničkog polja izviru Kamenik, Kukalj i Obod, od kojih nastaje Fatnička rijeka. Na zapadnom dijelu Vlahinje, južno od Bileća Trebišnjica se pojavljuje po četvrti put ali prvi put pod imenom Trebišnjica. Godine 1966. je izgrađena hidroelektrana i stvorena je jedna od najvećih vještačkih akumulacija u svijetu, Bilećko jezero, koje ima dužinu 18 km, a širinu 3-4 km. Na zapadnom dijelu opštine Bileća u Fatničkom polju, protiče rijeka Vrijeka i ponire u istom tom polju plaveći ga u vrijeme kišnih mjeseci.

Na području Bileće se ukrštaju mediteranska i kontinentalno-planinska klima. Nakon izgradnje vještačkog jezera konstatovane su promjene u mikro klimi.

Baljci, Bijela Rudina, Bijeljani, Bileća, Bodenik, Bogdašići, Brestice, Čepelica, Deleuša, Divin, Dlakoše, Dola, Doluša, Donja Meka Gruda, Donji Davidovići, Dubrave, Đeče, Fatnica, Golobrđe, Gornja Meka Gruda, Gornji Davidovići, Granica, Hodžići, Jezerine, Kačanj, Kalac, Korita, Krivača, Krstače, Kukričje, Kuti, Lađevići, Medakovina, Milavići, Mirilovići, Miruše, Mrežica (Mrežice), Narat, Njeganovići, Oblo Brdo, Orah, Orahovice, Pađeni, Panik, Plana, Podgorje, Podosoje, Preraca, Prijevor, Prisoje, Rioca, Selišta, Simijova, Skrobotno, Stanica, Šobadine, Todorići, Torić, Trnovica, Vlahinja, Vranjska, Vrbica, Zasada, Zaušje, Zlatište, Zvijerina, Željeznička stanica i Žudojevići.

Prvi tragovi civilizacije na području općine Bileća datiraju još iz neolita o čemu svjedoče arheološki lokaliteti, još uvijek nedovoljno istraženi. Najstariji narod koji je naseljavao ovo područje su Iliri, njihovo pleme Ardijejci. Pretistorijske gradine i nekropole u vidu tumula ili gomile, kojih prema najnovijim istraživanjima ima preko 1400, jasno ukazuju na kontinuitet i gustoću stanovništva. U nauci je utvrđeno da grobne gomile na prostoru Bosne i Hercegovine pripadaju prapovijesnim Ilirima, zbog čega se nazivaju ilirskim tumulima.

Administrativno, upravno i privredno sjedište cijele ove oblasti u periodu Rimskog carstva nalazilo se u selu Panik, u dolini rijeke Trebišnjice, poznato u literaturi pod nazivom Leusinium. Preko rijeke Trebišnjice, u neposrednoj blizini Leusiniuma, vodio je most od koga je sačuvan natpis na kom piše da je ovaj most obnovljen za vrijeme vladavine Flavijevaca od 79. do 84. godine, što, ujedno, predstavlja i prvi pisani izvor na području opštine.

Prvi pomen Bileće kao naseljenog mjesta nalazimo u dokumentima Dubrovačkog arhiva iz 1286. godine, kada se pominje pod nazivom Bilechia. Također u istim izvorima i pod istim nazivom Bileća se pominje i u XIV vijeku kao važna raskršnica puteva na srednjovjekovnom karavanskom putu. U jednom dokumentu od 8. septembra 1388. godine ističe se da je vojska vojvode Vlatka Vukovića u polju kod Bileće teško porazila osmanlijsku vojsku pod komnadom Šahi-paše što se ujedno smatra i jednim od prvih poraza Osmanlija na Balkanu. U periodu od XIII do XVI vijeka na ovim prostorima historija bilježi i veliki broj stećaka, koji kao monoliti teže i do 5 tona. Najpoznatije nalazište nekropola sa stećcima je lokalitet Grebnice – Bunčići u selu Radmilovića Dubrava, na istom mjestu gdje su i praistorijski tumulusi. Lokalitet je proglašen nacionalnim spomenikom kulture Bosne i Hercegovine. ^[2]

Bileća je potpala pod osmanlijsku vlast 1466. godine i u vijekovima vladavine Carstva na ovim prostorima teško stradala zbog vječitih buna i otpora. U neposrednoj blizini Bileće nalazi se Vučji Do, gdje se odigrala čuvena Vučidolska bitka 1876. godine u kojoj je učestvovalo 16 bilećkih četa. Odlukom Berlinskog kongresa Bileća je ušla u sastav Austro-Ugarske monarhije i u tom periodu dolazi do privrednog razvitka. Prva osnovna škola u Bileći je otvorena 1880. godine.

Glavni članak: Nacionalni spomenici u Bileći

Okosnicu privrede Bileće čine tekstilna, metalna i prehrambena industrija. Posljednjih godina posebno je došao do izražaja razvoj privatnih preduzeća i radnji. Sve se više razvija posao berbe i obrade kamena. Bilećko jezero i rijeka Vrijeka (kod naselja Divin) posebno pružaju dobre uslove za razvoj ribolova.

U Bileći se nalazi Fudbalski klub "Hercegovac", osnovan 1935. godine, kao i istoimeni karate, košarkaški, šahovski, kuglaški, rukometni i odbojkaški klubovi. Košarkaški klub ostvaruje danas veoma solidne rezultate u Premijer ligi BiH.

• Madžid Dragiša Maksumić - vojvoda Madžid u četničkoj jedinici Dragoljuba Mihajlovića
• Emir Kusturica - režiser
• Dušan Vukotić - poznati jugoslovenski režiser, scenarista, animator, crtač i karikaturista, oskarovac
• Safet Isović - poznati pjevač sevdalinke
• Sanja Dedijer - šahistkinja
• Srećko Savović - poznati pjevač
• Svetozar Vujović - poznati bivši fudbaler i funkcioner FK Sarajeva
• Čedo Kisić - pisac, novinar i veliki prijatelj s Ivom Andrićem
• Tijana Bošković - poznata srpska odbojkašica
• Nenad Mišanović - košarkaš
• Slavko Aleksić - srpski četnički vojvoda i komandant Novosarajevskog četničkog odreda
• Radovan "Rade" Radović - srpski vojvoda
• Milan Milošević - košarkaš
• Nikola Popara - fudbaler
• Mile Anđelić - pevač rok sastava Bolero

Bileća na Wikimedijinoj ostavi

• Bilećki Portal Arhivirano 2004-05-09 na Wayback Machine-u
• Bileća Info
• Mlekara"Pađeni"
• Eparhija Zahumsko-hercegovačka (zvanična prezentacija), Srpska pravoslavna crkva (zvanična prezentacija) Arhivirano 2011-02-24 na Wayback Machine-u
• Bilećko jezero
• Hidroelektrane na Trebišnjici.
• Hercegovina Promo