Bitka kod Mons Algidusa

Bitka kod Mons Algidusa se godine 458. pne. (ili 457. pne.) vodila između Rimske Republike i Ekva kraj Algidus Mons u Laciju. Rimski diktator Lucije Kvinkcije Cincinat je tada izvjesni rimski poraz pretvorio u važnu pobjedu.

Rim je sredinom 5. vijeka pne. bio u endemskim sukobima sa svojim susjedima u Laciju. Na sjeveru je trajalo suparništvo s etrurskim gradom Veji, a na zapadu s Volscima. Na istoku su, pak, Ekvi posredno ugrožavali rimske interese, napadajući grad Tuskul koji je odnedavno postao rimski saveznik. Savezništvo s Tuskulom je Rimljanima postalo izuzetno važno nakon što je godine 460. pne. Lucije Mamilije, tuskulski diktator sa svojom vojskom došao u pomoć Rimu i tako prekinuo pobunu koju su robovi dignuli koristeći tadašnje sukobe između rimskih patricija i plebejaca.

Kada su Ekvi godine 459. pne. zauzeli Tuskul, Rimljani su pohitali osloboditi svog saveznika, što im je uspjelo pod komandom konzula Fabija Vibulana, te su Ekvi prisiljeni sklopiti primirje. To je primirje prekršeno godinu dana kasnije. Tada su se Ekvi ulogorili kraj Mons Algidusa, a istovremeno je sabinjanska vojska krenula na Rim.

Rimljani su na to reagirali na brzinu formiravši dvije vojske - jedna, pod Gajem Naucijem Rutilom - krenula je na teritoriju Ekva, dok je Lucije Minucije Eskvilin Augurin krenuo na ekvanski logor kraj Mons Algidusa. Augurin se, međutim, nije pokazao dorastao situaciji, pa je Senat za diktatora imenovao Cincinata.

Kada je Cincinat preuzeo dužnost, Eskvilin je bio opkoljen od strane Ekva. Cincinat je, da bi mu došao u pomoć, naredio da se svi vojno sposobni rimski građani okupe na Marsovom polju, te da nose dvanaest valla (kočevi za izgradnju poljske fortifikacije), umjesto uobičajena dva.

Kada je došao do Mons Algidusa, naredio je svojim ljudima da cijelu noć rade kako bi sagradili drveni zid oko ekvanske vojske koja je opkolila Eskvilina. Vidjevši što se događa, Ekvi su napali Cincinata, ali je zid već bio sagrađen. Napad je odbijen, a istovremeno su i Eksvilinovi ljudi otpočeli proboj. Našavši se napadnuta s dvije strane, vojska Ekva se predala.

Cincinat je sve zarobljenike, osim vođa Ekva, pustio kućama.

Cincinatu je pri povratku u Rim priređen trijumf, dok je Eskvilin bio kritiziran. Lucije Mamilije je, pak, zbog svojih zasluga, dobio status rimskog građanina. Sam je Cincinat nedugo nakon bitke podnio ostavku na mjesto diktatora, čime je dao moralni uzor budućim generacijama.