Anšan (Perzija)
29°54′N 52°24′E / 29.9°N 52.4°E
Ovo je članak o drevnom iranskom gradu. Za druga značenja, vidi Anšan (razvrstavanje). Anšan (perz. انشان, današnji Tape-Malijan) starovjekovni je grad podno planinskog masiva Zagros, 36 km sjeverozapadno od Širaza u pokrajini Fars na jugozapadu Irana[1]. Grad je u 3. milenijumu pne. bio jedan od ranih glavnih gradova Elama, dok je od 7. vijeka pne. postao prijestoljnicom iranske dinastije Ahemenida koji su stvorili moćan Perzijski imperij.
Prema arheološkim nalazima, Anšan je osnovan oko 5000. pne.[2] Prije 1973. godine kada je identificiran kao Tape-Malian[3], Anšan se prema pretpostavkama učenjaka nalazio negdje u centralnom planinskom masivu Zagros[4].
Kao elamski grad, Anšan datira najkasnije iz 3. milenijuma pne. Sumerski ep Enmerkar i gospodar Arate iz 21. vijeka pne. opisuje Anšan kao mjesto na putu između Uruka i legendarne Aratte[2]. Tijekom različitih historijskih perioda, Anšan je bio jedno od središta elamskih dinastija, koji je imao jak utjecaj na ostale elamske gradove.
Akadski kralj Maništušu prema zapisima tvrdi kako je pokorio Anšan, no Akadsko Carstvo slabi u doba njegovih nasljednika. Elamski kralj Kutik-Inšušinak iz Avanske dinastije oslobodio se od akadske dominacije i zauzeo je Anšan, zbog čega neki povjesničari pretpostavljaju kako je Avan oblik riječi Anšan. Kasnije je Gudea od Lagaša pokorio Anšan, dok su vladari Ura Šulgi i Šu-Sin tamo imali svoje namjesnike. Ipak, Ur u doba vladavine njihova nasljednika Ibbi-Sina postepeno gubi kontrolu nad Anšanom, a Elamiti 2004. pne. pustoše grad Ur i nose kipove sumerskog boga Mjeseca (Sin) i samog Ibi-Sina u Anšan[5].
Od 15. vijeka pne. elamski vladari iz Suze počinju koristiti titulu „Kralj Anšana i Suze“ (akadski izvori spominju toponim „Kralj Suze i Anšana“)[6], pa postoji vjerojatnost kako su Anšan i Suza bili ujedinjeni tokom „Srednjeg elamskog perioda“. U to doba elamski kraljevi često su pustošili gradove u Babiloniji[1]. Zadnji kralj koji se služio tom titulom je Šutruk-Nakhkhunte II. (717. - 699. pne.)[7].
Anšan se smatra kolijevkom Ahemenidske Perzijske Monarhije. U 7. vijeku pne. perzijski vladar Teisp osvaja Anšan i uzima titulu „Kralj Anšana“, dok tokom sljedećeg vijeka perzijska dominacija nad gradom slabi u korist Medije. Konačno, sredinom 6. vijeka pne. perzijski vladar Kir Veliki pokorava medijskog kralja Astijaga, a Anšan postaje jezgrom Ahemenidske Perzijske Monarhije. Perzijski vladari nastavili su koristiti titulu Kralj Anšana sve do vladavine Darija I. Velikog[1].
- Elam
- Ahemenidi
- Teisp od Anšana
- Kir Veliki
- Ahemenidska Monarhija
- Ekbatana
- Perzepolis
- Pasargad
- Suza (Iran)
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Anšan (enciklopedija Britannica)
- ↑ 2,0 2,1 „Anšan (Livius.org)”. Arhivirano iz originala na datum 2013-05-27. Pristupljeno 2013-05-22.
- ↑ Reiner, Erica (1973.) "Lokacija Anšana", Revue d'Assyriologie 67, str. 57.-62. (citirao Majidzadeh 1976. i Hansman 1985.)
- ↑ e.g. Gordon (1967.) str. 72., citirao Mallowan 1969. na str. 256. i 1985. na str. 401.)
- ↑ Cambridge History of Iran 2, str. 26.-27.
- ↑ Birth of the Persian Empire: The Idea of Iran
- ↑ Cambridge History of Iran 2, str. 9.
- Encyclopædia Iranica: Anšan
- Encyclopædia Britannica: Anšan
- Jona Lendering (Livius): Anšan (opis i fotografije nalazišta) Arhivirano 2013-05-27 na Wayback Machine-u