Genotzìdiu de Ruanda

Su genotzìdiu de is tutsi de Ruanda est unu genotzìdiu chi at tentu logu de su 7 de abrile 1994 a su mese de trìulas de s'annu matessi, in Ruanda, Àfrica orientale.

Fiat commìtidu in unu cuadru de gherra tzivile, chi bidiat oponidura intre su guvernu ruandesu, costituidu de is hutus e su Fronte patriòticu ruandesu (FPR), imputadu de is autoridades de èssere essentzialmente « tutsi ». Su 1 de santugaine 1990, unos cantos ruandesos disterrados e agrustados in su FRP, aiant detzìdidu de torrare a su paisu de s'Uganda, e pigare su pòdere peri s'impitu de armas. Pro ddos acarare is autoridades aiant sighidu una dòpia istrategia: sa de si defèndere cun s'esèrtzitu contra s'afracada militare de su FPR, e « abruverare » totu is tutsis de is partes intrànabiles de Ruanda. Is autoridades ruandesas diant pois perdere sa gherra, ma fiant nointames resissidas in s'intentu genotzidiàriu contra de is tutsis.

Segundu is càrculos de s'ONU su nùmeru de unos 800 000 ruandesos, in majoria tutsis, sunt istados bochidos durante custos tres meses. Is chi intre is hutus si sunt ammostados solidales cun is tutsis sunt istados bochidos che traitores. Cunsiderende sa durada de petzi unas chentos dies, si pòdet annotare comente custu siat istadu su genotzìdiu prus lestru e cun nùmeru prus artu de mortos cada die de s'istòria. A custu propòsitu tocat a pretzisare chi unu genotzìdiu non est cualificadu tale subra is mortos, ma un'anàlisi giurìdica de critèrios pretzisos istabilidos.

Sa discriminatzione ruandesa intre hutus e tutsis, mancari siat bènnida a foras in manera ladina in su 1994, agatat in realidade raighinas chi torrant a tesu in s'istòria, ligada a s'ordìngiu sotziale chi is colonizadores europeos ddi aiant dadu de unu cantone, e a su significu chi sa populatzione indìgena dd'aiat dadu in su tempus. A custu si sunt subrazuntos a coa antivàgios polìticos de unu grupu subra s'àteru, chi ant furriadu is echilìbrios sotziales.

Semodare comente, a su tempus de is primos cuntatos cun europeos (a primìtziu tedescos, a fatu belgos), in su 1894, su Ruanda fiat una monarchia guvernada de is tutsi, de su 1962, annu de s'indipendèntzia, a su 1994, fiat intames una repùblica dominada de is hutus.