Inriyay

Inriyay icha Inriyanismuqa huk kuluniyata awqallinapaq umallina, chay llaqtakunap kacharichiyta mask'aq, nuqachikkunaqa chay kulunisasiyunpi kawsarqchik. Kay parinaqa Wuliwiya suyupi wiñachisqa karqan,^[1] XX pachak watap iskay kaq kuskanninpi, astawantaqa aymara simipi, qhichwa simipi yuyaysapakuna. Chayqa paqarirqa yuriqiy utaq inrihinay hukllanakuypa harkakuyninmantam, chay indiyay nisqa qatiqninkunapa nisqanman hinaqa, Awiya yalapi indihina llaqtakunata hawkalla "kulunisayta" mask'an.

Indihinaywan, Indiyaywan astawan hatun chikan kayninqa, ñawpaq kaq indihinay runakunata qunti lawmanta kawsay saphiman asimilayta munan, indihinay nisqanmanhina, hinallataq runakunata kulunisaqkuna kamachikuyninmanta kacharichiyta munan.

Fausto Reinaga, suqta chunka watakunapi, kay yuyayta wiñachin, piqpa hatun postulatonqa indio kacharichiyta amachanapaqmi, astawan hatun llamk'aynintapas maypichus rikuchin " La Revolución india " nisqapi kasqanmanta.

El Indigenismo fue un movimiento del cholaje blanco-mestizo; en tanto que el Indianismo es un movimiento indio revolucionario que no desea asimilarse a nadie y que propone liberarse. En suma, Indigenismo es asimilación, integración en la sociedad blanco-mestiza; a diferencia de esto el Indianismo es: el indio y su revolución

Fausto Reinaga.

Julián Apaza Hatun Yachay Suntur Kuyuypas Indianista postuladukunawanmi pusasqa kachkan, Tiwanaku Manifiesto nisqapi rimasqa, kay kuyuypa hatun pulitiku qillqan. Raymundo Tampu, ^[2] ñawpaq indihina partidup kamaqninkunamanta hukninmi karqan, Partido Agrario Nacional (1960); Hinallataqmi Julián Apaza Hatun Yachay Sunturpa (MUJA) kamaqnin karqan, 1960 wata tukukuyninpi, Suqta kaq Confederación Nacional de Trabajadores Rurales de Bolivia (CNTCB), 2 ñiqin anta situwa killapi 1971 watapi pusarqan.

Wiphalapaskuna, Thupaq Kataripa siqipis elemento simbólico nisqakunam, chaykunam 1960 watakunapi indiokunapa qallarisqan politizacionpi churasqa karqaku. Ñawpaq indianistakunaq llakikuyninkuna ukhupin karqan huk simbuluyoq kay, chaymi mana movimiento político hinallachu reqsichin aswanpas fundamentalmente servin "nación india" nisqatapas, carácter "precolonial" nisqa kaynintapas. Wiphalaqa chay simp’anqa karqan. Chay raykun mana admirakunapaqchu " La Revolución india" (1970, Fausto Reinaga) nisqapi kay nisqa: "Wiphala, llaqtaq cheqaq bandera". Ichaqa kanmi huk personaje específico, paymi resaltan Wiphala nisqa inserción nisqapi, chay proceso de politización nisqapi, chaytan qallarichirqan primer indianistakuna: Constantino Lima, paymi referenciakunata chaskisqa huk texto peruano nisqamanta, chaypin información nisqa kashan huk bandera precolonial nisqamanta, hinaspan chayta chaskinanpaq encargasqa qillqa. Limaqa huk qillqasqata chaskirqan amigunmanta, ichaqa chaypas karqan huk edición peruanamanta, chaypin kasharqan inka iconografía nisqa. Huk indihinakunaman rikuchinanpaqmi huk rejilla siq'ita copiarqan. Pisi pachamanta, Julián Apaza Universidad Movimiento (MUJA) nisqapi huñunasqa aymara yachakuqkuna kikin Limapa sirasqan Wiphalata waqachiyta qallarirqanku. ^[3]

Ispaña coloniakunaman yaykumuptinku, Túpac Kataripa, Bartolina Sisapa hatariyninqa ancha allinmi karqa. Paykunaqa ñawpaqtaraqmi ñanta kicharirqanku indihina kasqankuta niq kuyuykunapaq.

Chay kuyuytaqa kimsa phasimanmi rakisunman:

1. Qallariy-formativo pacha (1960-1971) chaypi indihinaismo nisqa paqarimurqan.
2. Bifurcación pacha (1973-1980) maypichus Katarismo rikurin.
3. Pisiy pacha (1982-1997) maypichus kay kuyuykuna sasachakuyman yaykurqanku.

Indianismo phatariptinqa, chayta ruwan kay yuyaywan, indiokuna suyuq aswan achkan karqanku, suyuq saphin karqanku, chayrayku kamachinankupaq legitimidadniyuq karqanku (kayqa ñawpaq coloniamanta yuyaykunawan articulasqa kachkan: Tiahuanaco y la Incarios, hinallataq anticolonial maqanakuykuna: Tupaj Amaru, Bartolina Sisa hinaspa Tupaj Katari, paykunawanmi maskharqan significado histórico nisqa qoyta munaynin política nisqaman). Indianismoqa chiqapmi "Ñuqanchikpaq allpanchik" ( Tupac Katari ) nisqa rimayninman.

5 ñiqin inti raymi killapi 1960 p'unchawpi pulitiku partidu PAN (Partido Autóctono Nacional) nisqa kamarisqa karqan, chaymantataq PIQ (Partido Indígena de Quollasuyu ) nisqa paqarimurqan, chaymantataq PIAQ (Partido de indios aymaras y quechua) nisqamanta qhipaman.

Indianismoqa (1973-1980) Katarismo nisqamanmi bifurcakurqan, chay movimientoqa lloq’e ladomanta, Iglesiamanta progresista sectorkunawanmi hukllanakuykunata, t’inkinakuykunata maskharqan, chay huñukunaq racismo nisqa kayninta rikushaspapas, Bolivia runakunaq qolqemanta, culturamanta mana kaqlla kasqankutataqmi aswanta rimarirqan. ^[4] Katarismoqa indihinaismo nisqawanmi rikch'akurqan, ñawpaq kaq musuq Mamallaqta Mamallaqta kamayta icha aswan huk rikch'aq "Mama Llaqtap mama llaqtachaynin" mama llaqtap aswan achka runakunap allinninpaq.

Kayta qhawarina tiyan, Katarista kuyuyqa, mana indihinasta hinachu, yaqa tukuy qhawariyta jap'irqan, kunan pacha "indígena kuyuykunawan" llamk'aq investigadorkunamanta. Kaypi aswan takyasqa llamkayqa Silvia Riverapa Sarunchasqa ichaqa mana atipasqa (1984) nisqa llamkayninmi, chaypim kachkan unay yuyariy hamutay, achka runakunapa ancha allin chaskisqan hamutaymi, chaymi yanaparqa "yuyariyta mastariq" llamkayta pakaypi. " Operado por chay indihinakuna. Hukninpiqa, Javier Hurtado (1954-2012)pa El katarismo (1986) nisqa investigacionmi aswan allinta llamkan kay kuyuypi, aswantaqa katarismopa trayectoria sindical nisqapi 70 watamanta 80 wata qallariykama, chaymi investigacionta wichqarun kay corriente riptin sasachakuyman yaykuy. Indianista kuyuymanta rimaspaqa, Antropología (UMSA) nisqapi licenciatura tesis nisqapaqmi karqan, chaymi Diego Pachecowan tupan. Kay llamkayqa 1992 watapim lluqsirqa El indianismo y los indios contemporáneos en Bolivia sutiwan, chaymi achka qillqakuna huñusqapi sayasqa kachkan, chaypa willakuyninkunapas, tupanakuyninkunapas ancha chaqwa hinam qawarisqa kachkan.

Soqta chunka watakunapi qallarisqanqa, 2000 watakunapi ruruyuqmi, repercusionesniyuqmi karqa, ñawpaqtaqa Felipe Quispewan churin Ayar Quispewan ima, paykunam estrategias nisqakunata churarqaku postulados ideológicos nisqakunata materializanankupaq. Qatiqnin watakunapiqa yaqa iskay chunka katarista indihina huñukuna, kuyuykunapas paqarimurqan. Huknin hatunmi Grupo MINKA, chaymi wiñachin producción intelectual kaymanta hinallataq debate público nisqatapas.

1. ↑ . http://www.periodicopukara.com/archivos/pukara-130.pdf. 
2. ↑ Σφάλμα στην κλήση του template:cite web: Οι παράμετροι url και title πρέπει να οριστούν
3. ↑ Σφάλμα στην κλήση του template:cite web: Οι παράμετροι url και title πρέπει να οριστούν
4. ↑ https://library.fes.de/pdf-files/bueros/bolivien/12424.pdf