Krup

Krup (Laryngotracheobronchitis)
Kampanaryu unancha, krupniyuq wawap kunkan, radiografía nisqapi rikusqa, antero-posterior
Akllana hawa imankunawan
CIE-10	J05.0
CIE-9	464.4
DiseasesDB	13233
MedlinePlus	000959
eMedicine	ped/510 Plantilla:EMedicine2 Plantilla:EMedicine2
MeSH	D003440
Hampiqpa willaynin

Krup, lat. Laryngotracheobronchitis (kast. crup icha laringotraqueobronquitis) huk samanamanta unquy huk virus rayku mayqinchus patakaq sinqa ukhupi infeccionta ruwan. Kay infeccionqa tonqori ukhuta punkichin, chayrayku mana allinta samachiwanchikchu, chaymanta kay sintomakunawan kachkanchik allqu uhuy (tos perruna), estridor, chaymanta disfonía ima. Pisi, mana ancha sinchichu utaq sinchi sintomakunata rikhurichin, kaytaq ch’isinpi aswan sinchiman tukun. Kayqa hampikuy munan huk dosikunallawan kay esteroides kaqmanta; wakin kuti, ancha sinchi kaptin, kay epinefrina kaqwan hampikuy munan. Mayniqpi hina hampina wasiman qhipakuq yachachikun.

Kay imamantachus rinkhurinman karqa chaymanta chay aswan sinchi causasninta yachaspaña, kay crup kaqniyuq kanki ñisunku kay clínicapi qhawachikuspa (kay hina: epiglotitis utaq huk hawa ima kay vias respiratorias kaqpi)kaqta. Mana qhipan qhawachikunata munakunchu – yawar qhawachina, rayos-X, utaq cultivos ñisqata —. Kayqa huk rikhuriq unquypuni, wawakunapi huk 15% kaqman hap’in, aswantataq kay 6 killayuqman 5 utaq 6 watayuqmankama. Mana nijayk’aq hina wayna runakunaman utaq machu runakunaman hap’inchu. Ñawpaqtaqa kay difteria juchayuqrayku rikhurinman karqa niqtinkupas, kay occidental pachapaqqa, kaypata hamuyninqa kusi yuyakunayapaq, kay vacunación kaqtin, kaywantaq aswan llimphu kananchikpaq chaymanta sumaq kawsaypaq ayllukunapi.

	Hark’ana Huk hark’ana ukhumantaq hawamantaq samaspa tiyan, huk 13 killayuq wawapi, kay crup kaqniyuq.
Sasachakuychu kay willañiqiwan? Kaypi qhaway: Yanapa:Multimidya.

Kay crup kaqqa riqsichikuq kayrayku: tos “perruna”, estridor, disfonía (voz kaqpi pantay), chaymanta sasacha respirarpaq mayqinchus ch’isipi aswan sinchiman tukun.^[1] Kay "perruna" ch’ujuqa aswanta rich’akuq kay foca waqllana waqayninman utaq kaylobo marino kaqman.^[2] Hark’ayqa aswan sinchi kanqa kay ansaqillayrayku utaq kay llantokaqrayku, chaymanta, sichus wawa samakusaptin uyarikuy atikun chay, ñiy munan kay vías respiratorias sinchita k’uykuchaykukun. Hark’ayqa pisillanman kay crup kaq aswan sinchiyaptin. ^[1]

Wak sintomakunaqa kanman fiebre, rinitis aguda (aswan riqsisqa síntomas kay resfriado común)kaqmanta, chaymanta k’uykuchaykuy kay pared del tórax kaqpi.^[1][3] El babeo utaq kay unqusqa hina rikukuq, huk willay wak hina unquykunamanta. ^[3]

Kay crup kaqqa huk infeccion huk virus huchayuqrayku nikun.^[1][4] Wakinkunataq kayllatataq ninku aswan mask’asqa simikunapi, kay hina laringotraqueítis aguda, crup espasmódico, difteria laríngea, traqueítis bacteriana, laringotraqueobronquitis, chaymanta laringotraqueobronconeumonía. Kay iskay ñawpa unquykuna huk virus yuchayuqrayku chaymanta mana ancha sinchichu kanku kay sintomaspi; kay tawa qhipan unquykunari bacterias yuchayuqrayku kanku chaymanta aswan sinchi kanku.^[2]

Kay crup viral kaq utaq laringotraqueítis aguda kaqqa kay virus de la parainfluenza huchayuqrayku, aswantataq kay 1 chaymanta 2 wallpamakuna, kay 75% casospi.^[5] Wak unquykuna virus huchayuqrayku kaqkuna kanku: gripe A,B ima, sarampión, adenovirus chaymanta virus respiratorio sincicial (VRS).^[2] Kay crup espasmódico kaq kay kikin virus qutu huchayuqrayku kay laringotraqueítis aguda kaqmanta ichapas kayqa mana infección signosniyuqchu (kay hina k’aja, kunka nanay chaymanta mirayaynin kay conteo de glóbulos blancos) kaqmanta.^[2] Tratamienton chaymanta kay tratamientopaq kutichiynin kikinllataq kanku.^[5]

Kay bacteriano qutuqa rak’ikun kaypi: difteria laríngea, traqueítis bacteriana, laringotraqueobronquitis chaymanta laringotraqueo-bronconeumonía.^[2] Kay difteria laríngea rikhurin kay Corynebacterium diphtheriae kaqrayku kay traqueítis bacteriana, kay laringotraqueobronquitis chaymanta kay laringotraqueo- bronconeumonía kaqkunataq huk infección viral primaria kaqraykupuni rikhurin huk bacteriano secundario thaskiyninwan. Kay aswan riqsisqa rikhuriq bacterias kanku: Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Hemophilus influenzae, chaymanta Moraxella catarrhalis kaq ima.^[2]

Kay infección viral kay crup ruwasqanqa punkichin kay laringe, tráquea, chaymanta hatun bronquios^[4] kay glóbulos blancos yaykuyninrayku (aswantataq histiocitos, linfocitos, células plasmáticas, chaymanta neutrófilos)kaqrayku.^[2] kay punkiyqa kay vías respiratoriasta tapaykun, chaymanta ancha sinchi chayqa mana samayta ahinallatapacha atikunchu, chaymanta kan kay t’uki ruqyasqa ima wayra lluqsiypuni estridor sutichasqa..^[4]

Kay crup kaqqa clínicapi qhawachikun.^[4] Ñawpaqtaqa wak ima unquychus kay patakaq vías respiratoriasta tapachkan chayta raqpana tiyan kay hinakuna epiglotitis, huk mana riqsisqa virus kay vías respiratoriaskaqpi, estenosis subglótica, angioedema, absceso retrofaríngeo,chaymanta traqueítis bacterianakaqpas.^[2][4]

Mana [[rayos X] qhawachiykunata sapa kuti ruwakunchu,^[4] Ichaqa ruwakun chay, tunquri k’uykuchakusqanta rikhuchinqa, kay signo del campanario sutichasqa, kay estenosis subglótica huchayuqrayku, kaytaq rich’akun kay campanario rikukuyninpi. Kay campanario signon huk willay kay qhawaypaq, ichaqa mana tarikuqchu kay aswan achkha casospi.^[3]

Mana wak qhawachiykunata anchata munakunchu (kay hina análisis de sangre chaymanta cultivo viral), imaraykuchus mana munakuq ansaqillayta ruwachinman, kay hinatataq kay ch’ampayuq via área tensionta yapaykuchinman.^[4] Ahina kaptinpis kay cultivos virales, nasofaríngea samaypi urkhukuptin, chaywan llamk’akunman yachanapaq imaraykuchus chay unquy kanman, aswantataq chaywan llamk’akun kay mask’ana pampapi.^[1]Sichus runaqa mana kutiripunchu kay pachan tratamientowan chayqa, huk infección bacterianapi umachana; chay hina chayqa aswan mask’aykunata kamachikunqa.^[2]

Kay crup may hina sinchichus kachkanta yachanapaq aswan llamk’achikusqa sistemaqa kasqa kay Escala de Westley ñisqa. Kayqa astawan llamk’achikuq kasqa kay mask’anapi manataq anchatachu kay clínica llamk’aypiqa.^[2] Kayqa huk yupakuy kay phisqa ruwaykunamanta qusqa: allin yuyay ñiqi, cianosis (qara anqasllasqa llimp’iyuq qhuñakuna ima), estridor, wayrachap yaykunan chaymanta contracciones ima. .^[2] Yupaykuna qusqa sapa llamk’anarayku kay pañakaq tawlapi rikuchikun, hunt’asqa lluqsimuynintaq kachkan kay 0 chaymanta 17 kaqman hina.^[6]

• Huk hunt’asqa lluqsimuy kay ≤ 2 kaqmanta ñin crup pisi. Kay perruna ch’uju rikhurinman, chaymanta kay disfonía ima, ichaqa mana estridor samariypi kanchu. ^[5]
• Huk hunt’asqa lluqsimuy kay 3 kaqmanta chaymanta 5 kaqman ñin crup sumaqlla. Estridor kaqwan rikhurin sasata uyarikuq, ichaqa manaña aswan signos kanchu. ^[5]
• Huk hunt’asqa lluqsimuy kay 6 kaqmanta chaymanta 11 kaqman ñin crup achkha. Huk estridor kaqwanllataq rikhurin mana tapurikunapaq hina, ichaqa chantapas rikukun kay pared torácica kaqpi huk sut’i tiraje intercostal ñisqa(aychakuna waktapuramanta ukhuman aysanku).^[5]
• Huk hunt’asqa lluqsimuy kay ≥ 12 kaqmanta ñin insuficiencia respiratoria ruwakunanta. Kay perruna ch’ujuqa chaymanta kay estridor ima ichapas mana ancha chaninniyuq kanmanchu kay pachapi.^[5]

85% wawakunamanta apasqakuna kay departamento de emergencia ñisqaman kay unquyniyuq kanku mana ancha sinchi chaninniyuq; mayniqpi hina kay crup sinchi chaninniyuq rikhurin: (<1%).^[5]

Achkha unqusqakuna kay crup kaqwan saniyachikurqanku immunización kay influenza chaymanta kay diferiakaqmanta. Ñawpaqtaqa, kay crup kay difteria kaqwan k'askachakuq karqa, ichaqa kay allin vacunación rayku, mana difteria rikhuriy atinmanchu kunanpachapiqa kay hina ñawpachasqa pachapiqa..^[2]

Wawakuna kay crup kaqniyuq aswan atikusqa ñañiq kananku tiyan.^[4] Aswantaqa kay esteroides kaqta qunku ,chaymanta kay sinchi unqusqakunapiqa epinefrinakaqta. ^[4] Kay saturación de oxígeno kaqniyuq wawakunapaqqa urapi kay 92% kaqmanta oxigenota qukunan tiyan,^[2] chaymanta hospitalpi qhipakunkuman qhawaypi kay unqusqakuna kay sinchi crup kaqniyuq.^[3] Sichus oxigenota munakun chayqa aswan allin kanqa kamachiy conductosninta (huk oxigeno quqta hap’ispa wawap uyan qayllapi) imaraykuchus aswan pisi ansaqiyta quchikun kay máscarakaqmantaqa.^[2] Tratamientowanqa, aswan pisi kay 0.2% runakunamanta munan kay intubación endotraqueal kaqta.^[6]

Rikuchikurqa, kaycorticoesteroideskaqkunaqa, kay dexametasona kayjinaqa chaymanta kay budesónidakaqqa, sumaqllachinku lluqsiykunata kay crup kaqwan wawakunata, mayqinllapas kachun unquypa ñiqinqa.^[7] Kay suqta phani kamachiyninmantapacha huk allin saniyay rikurikunña.^[7] Ichapas munasqa llamk’ayninta ruwanku sichus siminta, parenteral, upyakunku chay, utaq muskhispa, aswanta munakun kay upyaspa.^[4] Huk dosisllata munakun chaywanqa sanillakunqapuni. ^[4] Kay Dexametasona kaq dosisqa kay 0.15, 0.3 chaymanta kay 0.6 mg/kg kaqkunamanta kikin sanillachiyniyuq rich’akun.^[8]

Kay pachan crup utaq kay sinchi kaq, allichakapunman huch’uy pachapi kay epinefrina nebulizador kaqwan.^[4] Kay epinefrina ruwachin kay crup unquypa ñiqin pisiyanata huk 10 30 chinini kaqpi, allichayninkunaqa 2 phanillata kawsan.^[1][4] Sichus allichayqa kay tratamientop qhipanta sayan chay kay 2 4  phanipi chantataq mana ch’ampakuna kanchu chay, wawata hampina wasimanta lluqsichiy yachanku.^[1][4]

Ichapas mask’akurqanku wak tratamientos kay crup kappa, nimayqin allin lluqsiykunata qunchu kaykunawan llamk’anapaq hina. Yakup wapsinta utaq quñi wayrachata muskhiyqa huk ñawpa tratamiento kay auto-cuidado kaqmanta, mana chay allin hampichiyninta rikuchiy atirqankuchu ^[2][4] chayrayku kunanpachaqa pisita ruwakun.^[9] Kay haminakuna tospaq kaqwan hampikunaqa, chantataq kay dextrometorfano chaymanta/utaq kayguaifenesina kaqniyuq, manallataq hampikunapaq kusachu.^[1] Ñawpapachapiqa muskhikuq karqa kay heliox kaq (huk piqtu kay helio kaqmanta kay oxígeno kaqwan) kay samana sayk’uyta pisillachinapaq, ichaqa mana ancha lluqsimuykuna tiyanchu kaywan hampikunapaq hina.^[10] Kay crup huk viral unquy kaptin, mana kay antibióticoskaqkunawan llamk’akunchu, ichapas huk infecion bacteriana secundaria rikhuriptin.^[1] Sichus huk infección bacteriana kaptin, kay antibióticos vancomicina chaymanta kay cefotaximakaqwan llamk’akunman.^[2]gripe Aswan sinchi kaqtinqa kay  A o B ch’ujuyuq ima chay, kay antiviral inhibidores de la neuraminidasakaqta qukunman^[2]

kay crup viral kaqa huk auto-limitada unquy ichaqa mayninpi hina kay,insuficiencia respiratoria chaymanta/utaq paro cardíacoaco wañuyman apanman.^[1] Kay sintomasqa allinllanku iskay p’unchaykunapi ichaqa qamchis p’unchaw unayta kanman.^[5] Wak ch’ampakuna mana ancha rikukuq kanku: traqueítis bacteriana, neumonía, chaymanta edema pulmonarkaq ima.^[5]

Kay crup 15% wawakunaman hina hap’in, kay 6 killayuqmanta chaymanta kay 5 utaq 6 watayuqkama.^[2][4] 5% hampina wasiman yaykuq wawakunaman rikch’an.^[5] Mana ancha rikukuq casospi, aswan huch’uy wawakunapipuni rikukunman kay kimsa killayuq hinapi, chaymanta aswan machu wawaspi kay 15 watayuq hinapi.^[5] Qhari runakunaqa huk 50% hinapi hina unqunku aswan warmi wawakunamanta, chantataq aswanta prevalencia miray tiyan otoñopi.^[2]

Kay “crup” simiqa kay “crup” verbomanta hamun, kay Inglés Moderno Temprano kaqmanta mayqinchus "Ch’akata qhapariy" ñin munay; Kay sutiqa ñawpa kutitaqa kay Escocia kaqpi unquyman sutichakurqa, chantataq aswanta riqsikurqa kay 18 pachaq watapi.^[11] Kay crup diftérico riqsikun kay Ñawpaq Grecia kay Homero kaq pachanmantapacha chantataq kay 1826 kaqpipuni kay Bretonneau waknarqa kay crup viral kaqta kay crup difteria kaqman yuchachasqa kaqwanta.^[12] Franceces kaqkunaqa kay crup viral kaqtaqa suticharqanku "falso crup" hinata imaraykuchus kay “crup” chaypachataqa huchachakuq karqa kay bacteria de la difteria unquyman.^[9] Kay crup difteriaman huchachakuq mana anchata riqsikunchu chay immunización vacunación rayku.^[12]

1. ↑ ^{1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09} Rajapaksa S, Starr M (May 2010). "Croup – assessment and management". Aust Fam Physician 39 (5): 280–2. PMID 20485713. 
2. ↑ ^{2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18} Cherry JD (2008). "Clinical practice. Croup". N. Engl. J. Med. 358 (4): 384–91. Error: Bad DOI specified. PMID 18216359. 
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3} Diagnosis and Management of Croup (PDF). BC Children’s Hospital Division of Pediatric Emergency Medicine Clinical Practice Guidelines
4. ↑ ^{4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15} Everard ML (February 2009). "Acute bronchiolitis and croup". Pediatr. Clin. North Am. 56 (1): 119–33, x–xi. Error: Bad DOI specified. PMID 19135584. 
5. ↑ ^{5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11} Johnson D (2009). "Croup". Clin Evid (Online) 2009. PMID 19445760. 
6. ↑ ^{6,0 6,1 6,2} Klassen TP (December 1999). "Croup. A current perspective". Pediatr. Clin. North Am. 46 (6): 1167–78. Error: Bad DOI specified. PMID 10629679. 
7. ↑ ^{7,0 7,1} Russell KF, Liang Y, O'Gorman K, Johnson DW, Klassen TP (2011). "Glucocorticoids for croup". Cochrane Database Syst Rev 1 (1): CD001955. Error: Bad DOI specified. PMID 21249651. 
8. ↑ Port C (April 2009). "Towards evidence based emergency medicine: best BETs from the Manchester Royal Infirmary. BET 4. Dose of dexamethasone in croup". Emerg Med J 26 (4): 291–2. Error: Bad DOI specified. PMID 19307398. 
9. ↑ ^{9,0 9,1} Marchessault V (November 2001). "Historical review of croup". Can J Infect Dis 12 (6): 337–9. PMID 18159359. 
10. ↑ Vorwerk C, Coats T (2010). "Heliox for croup in children". Cochrane Database Syst Rev 2 (2): CD006822. Error: Bad DOI specified. PMID 20166089. 
11. ↑ Online Etymological Dictionary, croup. Accessed 2010-09-13.
12. ↑ ^{12,0 12,1} Feigin, Ralph D. (2004). Textbook of pediatric infectious diseases. Philadelphia: Saunders. p. 252. ISBN 0-7216-9329-6.