لیمر

لیمر

دیس:	جنور
برادری:	کورڈیٹ
ٹولی:	ددپلانے
پتی:	آگو مانس
نکی پتی :	گلی نک
تھلویں پتی :	لیمرورگے
وڈا ٹبر :	لیمر
ٹبر :	5
ونڈاں :	100

پھرن تھاں رنگ وچ

لیمر آگو مانس دا اک وڈا ٹبر اے جیہدیاں ونڈاں صرف مڈغاسکر دے جزیرے تے ہوندیاں نیں۔ لیمر دا ناں کارل لنیاس نے ایہناں دیاں لشکدیاں اکھاں، رولا پاں تے رات نوں پھرن ٹرن باہجوں رکھیا جیہڑا رومی کہانیاں توں لیاگیا سی تے جیدا مطلب سی بھوت۔ لیمر آگو مانس (باندر، گوریلا، انسان) نال ملاۓ جاندے نیں پر ایہ ایہناں وچوں نہیں نکلے، ایہ شکل تے عادتاں وچ ای ایہناں نال رلدے نیں۔ لیمر مڈغاسکر وچ 62 توں 65 ملین ورے پہلے جدوں سمندری موجاں باہجوں ایہ اسان سی افریقہ توں ایتھے تیردیاں لکڑاں تے اپڑے۔ مڈغاسکر دے اوکھے تے بدلدے موسماں نال ایہناں اپنے آپ نوں اینج ڈھالیا کہ ایہناں دیاں لامت ونڈاں بن گیاں جیہڑیاں دوجے آگومانساں وچ گھٹ نیں۔ 2000 ورے پہلے جدوں ایس جزیرے تے انسان پہلی واری آۓ تے ایتھے لیمر گوریلا جنے وڈے سن تے اوہناں دیاں 100 دے نیڑے ونڈاں منیاں جاچکیاں نیں۔

لیمر 30 گرام توں 9 کلوگرام دے جوکھدے ہوندے نیں، لیمر تے آگومانساں وچ سانجھ اے، دوہناں دیاں ہتھاں تے پیراں تے وکھریاں انگلاں نیں تے پنجیاں دے بجاۓ نوں نیں پر ایہناں دا سر توں پنڈے دا حساب آگومانساں دے آڈے وچ نکا اے۔ ایہناں وچ تے آگومانساں دی نکی پتی وچ سانجھ گلی نک اے۔ گلی نک آگوماساں وچوں لیمر سب چوکھے رل مل کے ریندے نیں تے بجاۓ اشاریاں دے بو تے رولا پاکے اکدوجے نال گل کردے نیں۔

18ویں تے 19ویں صدی وچ لیمراں تے کھوج ایہناں نوں لبن تے ناں رکھن تے رئی۔ 1980 دے دھاکے تک مڈغاسکر وچ سیاسی سکھ چین نہیں سی تے ایس باہجوں ایہناں تے کھوج اگے نہ ودھ سکی تے ایس مگروں ای ہونوالی کھوج تے بھال وچ ایہناں آگومانساں بارے ساڈی جانکاری ودھی۔ لیمر تے کھوج بڑی اہم اے جے ایہناں دے پرکھاں دیاں اچیچیاں گلاں تے عادتاں انسان دے پرکھ آگومانساں نال رلدیاں نیں جیہڑیاں فیر انسان تے آگومانس دے بنن تے چانن پاندیاں نیں۔ غریبی، رکھاں دی کٹائی تے تھاں مکن باہجوں لیمراں دیاں ونڈاں مکن دے نیڑے کھڑیاں نیں۔

ناں

لیمر لاطینی بولی دا شبد اے جیدا مطلب اے بھوت۔ ایہ ناں ایدیاں رات نوں پھرن والیاں ونڈاں تے وڈیاں اکھاں باجوں دتا گیا اے۔

وکھالہ

لیمراں دا جوکھ 30 گرام توں 9 کلو تک ہوسکدا اے۔ ایہ کالے تے چٹے رنگ دے ہوندے نیں۔میڈم برتھا دا چؤا لیمر دنیا دا سب توں نکا لیمر اے۔ اندری سب توں وڈا اے ایدا جوکھ 7–9 کلو اے۔ تاجوالا سفاکا وی وڈا لیمر اے۔ آگو مانساں وانکون اینا دیان 5 انکلان ہوندیاں نے تے نوں وی ہوندے نیں۔ ایہ گلی نک والے باندراں وچ گنے جاندے نیں۔

لیمر سنگن وچ بہت تیڑ اے ایدی لمی نک اے۔ لیمر 27 ورے تک جی سکدے نیں۔

لیمر فروٹ پتے تے بوٹے دے ہور انگ کہھندے نیں۔ ایہ 5 توں 42 دی ٹولی بنا کے ریندے نیں تے مادہ ای سردار ہوندی اے۔ نر ٹولی جھد کے جاسکدے نین پر مادہ پکی اپنی ٹولی نال ریندی اے۔

جیون کہانی

لیمر آگومانس وجوں نیں پر ایہناں وچوں باندر تے چمپینزی دے پرکھ نہیں سن۔ لیمراں دیاں نسلاں دوجیاں توں وکھ مڈغاسکر وچ اگے ودھیاں۔ایہ ایوسین ویلے (56 توں 34 ملین ورے) یا فیر پیلیوسین ویلے (65 توں 56 ملین ورے) پہلے پرانے آگومانس توں اگے ودھے۔ اک سوچ ایہ وی ہے جے لیمر تے لوریز دے پرکھ اک سن تے اوہ 62 توں 65 ملین ورے پہلے وکھ ہوۓ۔ مڈغاسکر پہلے وڈے براعظم گونڈوانہ دا انگ سی۔ اوس توں وکھرا ہون مگروں 65 ملین ورے پہلے ایہ افریقہ دے دریائی پانیاں راہیں لکڑاں تے بیٹھ کے ایتھے اپڑے۔