شامی خانہ جنگی وچ روسی فوجی مداخلت

شامی خانہ جنگی وچ روسی فوجی مداخلت
بسلسلہ the foreign involvement in the شامی خانہ جنگی, and the military intervention against ISIL
Top: Territorial map of the Syrian Civil War in September 2015 Bottom: Current territorial map of the Syrian Civil War      Syrian Government Army      Syrian National Army & others      Syrian Democratic Forces      Tahrir al-Sham      ISIL (For a more detailed, up-to-date, interactive map, see here.)
تاریخ 30 September 2015 – present (9 سال اور 4 ہفتہ) مقام شام نتیجہ Ongoing Pro-government forces increase controlled territory four-fold from 19,000 sq km to 78,000 sq km[۳۱][۳۲] Major pro-government strategic gains across Syria[۳۳] Russian forces partially withdraw in mid-March 2016[۳۴][۳۵][۳۶] روسی فضائيہ in indefinite deployment,[۳۷] air-strikes to continue post-withdrawal.[۳۸] Detachments of Russian Military Police patrol and conduct internal security operations in support of Syrian government[۳۹][۴۰] Russian special forces are still on the ground in Syria (especially in Idlib) where they provide training and support attacks on the rebels as of September 2019. In response to Turkey launching ترکی دا شمال مشرقی شام اُتے حملہ،2019, Syrian Army supported by Russian forces enter منبج, الثورہ, الرقہ, Ain Issa, Tell Tamer and کوبانی as of October 2019 after a deal is reached with the SDF[۴۱][۴۲][۴۳][۴۴]
محارب
روس  ایران  آرمینیا (non-combat role)[۱][۲] In support of:  شام  روس In support of: Syrian Democratic Forces (2016[۳][۴][۵][۶]–2017[۷][۸][۹][۱۰])  روس In support of:  ترکی[۱۱] (2017, against داعش during Operation Euphrates Shield)	سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant داعش	Army of Conquest (2015–17)[۱۲] فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Tahrir al-Sham (2017–present) Supported by:  سعودی عرب (2015–17)[۱۳][۱۴]  قطر[۱۴]  ترکی[۱۵][۱۶][۱۷] سانچہ:Country data Syrian opposition سانچہ:Country data Syrian opposition آزاد شامی فوج[۱۸] Syrian Turkmen Brigades[۱۹][۲۰] Jaysh al-Islam[۲۱] Supported by:  سعودی عرب (2015–17)[۱۳][۲۲]  ترکی[۲۳]  امریکہ (2015–17)[۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][a] Syrian Democratic Forces (2017–2019)[۲۸][۲۹][۳۰]
کمانڈر اور رہنما
ولادیمیر پیوٹن Sergey Shoygu Valery Gerasimov Viktor Bondarev Sergey Rudskoy (Chief of Gen Staff. Ops. Dept.) Aleksandr Dvornikov[۴۵] September 2015–June 2016 Alexander Zhuravlyov[۴۶] July–December 2016 Andrey Kartapolov[۴۷] December 2016–March 2017 Sergey Surovikin March 2017–December 2017[۴۸] Alexander Zhuravlyov[۴۹] December 2017–September 2018 Sergey Kuralenko [۵۰]September–October 2018 Alexander Lapin[۵۱] October 2018–January 2019 Sergey Surovikin[۵۲] January 2019–April 2019 Andrey Serdyukov[۵۲] April 2019–September 2019 Alexander Chaiko[۵۳] Since September 2019 Valery Asapov ⚔ Maj Gen Vyacheslav Gladich  ⚔[۵۴]	سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi (Leader since 31 October 2019) سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابوبکر البغدادی ⚔ (Leader) سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو محمد العدنانی ⚔ (Spokesperson) سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو سلیمان الناصر ⚔ (Replacement Military Chief)[۵۵] سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو علی الانباری ⚔ (Deputy, Syria)سانچہ:Fact سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو عمر الشیشانی ⚔ (Senior commander in Syria) [۵۶][۵۷] سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant Gulmurod Khalimov ⚔(Minister of war in Syria)[۵۸] سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant Abu Muhammad al-Shimali ⚔ (Senior leader)[۵۸]	سانچہ:Country data Syrian oppositionفائل:Flag of the 1st Coastal Division.svg Basil Zamo ⚔ (1st Coastal Division chief of staff)[۵۹] سانچہ:Country data Syrian opposition Abu Yahia al-Hamawi[۶۰] (Leader of Ahrar al-Sham) سانچہ:Country data Syrian opposition Nimr Al-Shukri ⚔ (Top military commander of Ahrar al-Sham)[۶۱] Zahran Alloush ⚔ (emir of Jaysh al-Islam) فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Abdullah al-Muhaysini (Top sharia judge of the Army of Conquest and later a senior member of Tahrir al-Sham) Abu Rida al-Turkistani ⚔ (Leader of TIP)[۶۲] Abu Salman al-Belarusi (Abu Rofiq) ⚔(Leader of Malhama Tactical)[۶۳] فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg ابو محمد الجولانی (Leader of Tahrir al-Sham) فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Abu Jaber (Shura head of Tahrir al-Sham) Salahuddin Shishani ⚔ (al-Nusra Front and Tahrir al-Sham top military commander)[۶۴] Abu Hajer al-Homsi ⚔ (al-Nusra Front top military commander)[۶۵] Ahmad al-Ghizai ⚔ (al-Nusra Front security service chief) فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Abu Ubeidah al-Kansafra ⚔ (Top military commander of Tahrir al-Sham)[۶۶]سانچہ:Unreliable source? Field commanders of Tahrir al-Sham and Al-Nusra Front: فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Abu Sulman al-Saudi ⚔[۶۷]سانچہ:Better source فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Abu al-Abbas Anadin ⚔[۶۷]سانچہ:Better source فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Abu Hasan ⚔[۶۷]سانچہ:Better source فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Walid al-Mustafa ⚔[۶۷]سانچہ:Better source فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Abu Mudjagid ⚔[۶۷]سانچہ:Better source فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg 12 unknown military commanders ⚔ [۶۸] Abul Baha Al-Asfari ⚔ (al-Nusra Front operations chief in Aleppo and Hama)[۶۹]سانچہ:Better source Muhammad Helala ⚔[۶۹]سانچہ:Better source Abu Jaber Harmuja ⚔[۶۹]سانچہ:Better source Abu Abdollah Jabal ⚔ (al-Nusra Front senior commander in Aleppo)[۷۰]
شریک یونٹیں
Russian Armed Forces: روسی فضائيہ[۷۱] روسی بحريہ[۷۲] Black Sea Fleet Caspian Flotilla[۷۳] Main Intelligence Directorate (GRU) Special operations forces Military Police Foreign Intelligence Service (SVR) Zaslon [ru][۷۴] Federal Security Service (FSB) Spetsgruppa "K" advisors[۷۵] Wagner Group Armed Forces of the Islamic Republic of Iran: IRGC Basij ايرانی فوج	سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant Military of ISIL	سانچہ:Country data Syrian opposition آزاد شامی فوج Levant Front[۷۶] Free Idlib Army Mountain Hawks Brigade[۷۷] 13th Division[۷۸] Northern Division Jaish al-Izzah[۷۹] Jaysh al-Nasr Army of Conquest (2015–17) فائل:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Tahrir al-Sham (2017–present) al-Nusra Front[۸۰] Harakat Nour al-Din al-Zenki Liwa al-Haqq Jund al-Aqsa (Until Feb. 2017)[۸۱] Turkistan Islamic Party in Syria[۸۲] Ajnad al-Sham[۸۳] Ahrar ash-Sham Sham Legion Malhama Tactical (since 2017)
طاقت
Troop strength 4,300 personnel[۸۴][۸۵] Naval ships 3 Buyan-M-class corvettes[حوالہ درکار] 1 سانچہ:Sclass2-[حوالہ درکار] 2 سانچہ:Sclass-[۸۶] 2 سانچہ:Sclass2- 4 Improved Kilo-class submarines[۸۷][۸۸] 1 سانچہ:Sclass-[۸۹] Kuznetsov aircraft carrier battlegroup 1 سانچہ:Sclass- 1 سانچہ:Sclass- 2 سانچہ:Sclass-s support vessels [۹۰] Strategic bombers 14 Tu-22M3[۹۱] 6 Tu-95MSM[۹۱] 5 Tu-160[۹۱] Tactical bombers 12 Su-24M2 8 Su-34[۹۲] Attack bombers 4 Su-25SM[۹۳] لڑاکا طیارہ 4 سخوئی سو-27SM[۹۴] 4 Su-30SM[۹۵] 4 سخوئی سو-35S[۹۶] 4 MiG-29SMT[۹۷][۹۸] 4 Su-57[۹۹][۱۰۰] Interceptor aircraft MiG-31BM[حوالہ درکار] Reconnaissance aircraft A-50U[۱۰۱][۱۰۲] Il-20M1 Tu-214R[۱۰۳][۱۰۴] Attack helicopter 12 Mi-24P/35M [۱۰۵] 6 Mi-28N[۱۰۶] 4 Ka-52[۱۰۶] Utility helicopter 4 Mi-8AMTSh UAV Orlan-10 Forpost[۱۰۷] Ground arms and equipment UGV Uran-6[۱۰۸] MRAP Kamaz Typhoon[حوالہ درکار] IMV GAZ Tigr[۱۰۹] Iveco Rys'[۱۱۰] SRBM (presumed) 2 9K720 Iskander (SS-26) missile launchers[۱۱۱][۱۱۲] SAM 3 SA-22,[۱۱۳] other anti-aircraft and anti-missile weapons,[۱۱۴] including S-400,[۱۱۵] S-300VM,[۱۱۶] and Vityaz (S-350E) (unconfirmed officially)[۱۱۷]	Islamic State of Iraq and the Levant: 30,000–100,000 fighters (per the سی آئی اے and the Iraqi Kurdistan Chief of Staff)[۱۱۸] Small numbers of tanks and assorted armored vehicles[۱۱۹][۱۲۰]	Free Syrian Army: Between 45,000 and 60,000 fighters (disputed)[۱۲۱] Islamic Front : (2015 only) 40,000[۱۲۲]–70,000[۱۲۳] Tahrir al-Sham: ca. 31,000[۱۲۴] Ahrar al-Sham: 10,000–21,000[۱۲۵][۱۲۶][۱۲۷][۱۲۸]
ہلاکتیں اور نقصانات
117 servicemen killed (officially per Russia′s MoD)[۱۲۹] 8 planes and 7 helicopters lost[۱۲۹] 2 BTRs destroyed[۱۲۹] For Russian PMCs killed see here	5,361 killed (according to SOHR)[۱۳۰] 85,000 killed (Unidentified faction. Listed as 'terrorists' according to Russia′s MoD)[۱۲۹]	6,128 killed (according to SOHR)[۱۳۱] 38 soldiers killed [۱۳۲][۱۳۳][۱۳۴]
8,651 civilians killed (according to SOHR)[۱۳۵] 6,856 civilians killed (according to SNHR)[۱۳۶]

سانچہ:Campaignbox Syrian Civil War

شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ روسی فوجی مداخلت دا آغاز ستمبر 2015 وچ شامی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں باغی گروپاں دے خلاف فوجی امداد د‏‏ی سرکاری درخواست دے بعد ہويا سی ۔ ^{[۱۳۷][۱۳۸]} اس مداخلت وچ ابتدائی طور اُتے شمال مغربی شام وچ اہداف دے خلاف خیمیم اڈے اُتے تعینات روسی طیارےآں دے فضائی حملے ، تے شامی حکومت دے مخالف شام دے حامی عسکریت پسند گروپاں دے خلاف ، جنہاں وچ شامی قومی اتحاد ، دولت اسلامیہ عراق تے لیونتشامل سن (شامل ني‏‏‏‏ں۔ داعش) ، النصرہ فرنٹ (شام وچ القاعدہ) تے فتح دا لشکر۔^{[۱۳۹][۱۴۰][۱۴۱]}اس دے علاوہ ، روسی اسپیشل آپریشن فورسز تے فوجی مشیر شام وچ تعینات ني‏‏‏‏ں۔ مداخلت تو‏ں پہلے ، شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ ^[۱۴۲] روسی مداخلت بنیادی طور اُتے شامی فوج نو‏‏ں اسلحہ تے سامان د‏‏ی فراہمی اُتے مشتمل سی۔ ^[۱۴۳]دسمبر 2017 دے آخر وچ ، روسی حکومت نے کہیا کہ اس د‏ی فوج مستقل طور اُتے شام وچ تعینات کيت‏ی جائے گی۔^[۱۴۴]

سانچہ:شامی خانہ جنگی

اس کارروائی دے آغاز دے فورا بعد ، روسی عہدے داراں دا حوالہ دتا گیا کہ ، دولت اسلامیہ ورگی دہشت گرد تنظیماں تو‏ں لڑنے دے علاوہ ، روس دے اہداف وچ شام د‏‏ی حکومت نو‏‏ں مختلف حکومت مخالف گروہاں تو‏ں علاقہ واپس لینے وچ مدد کرنا شامل اے جنہاں اُتے امریکا دا لیبل لگیا ہويا اے تے شام وچ امریکی زیرقیادت مداخلت بطور "اعتدال پسند حزب اختلاف" ، جو اک وسیع تر جغرافیائی سیاسی مقصد اے جو امریکی اثر و رسوخ نو‏‏ں پس پشت ڈالدا ا‏‏ے۔ اکتوبر 2015 وچ ٹیلیویژن انٹرویو وچ ، روسی صدر ولادیمیر پوتن نے کہیا کہ فوجی آپریشن نو‏‏ں پوری طرح تو‏ں پہلے ہی تیار کرلیا گیا سی۔ انہاں نے شام وچ روس دے مقصد نو‏‏ں "شام وچ جائز طاقت نو‏‏ں مستحکم کرنے تے سیاسی سمجھوتہ دے لئی حالات پیدا کرنے" د‏‏ی تعریف کيتی۔ اکتوبر 2016 دے اک ٹی وی انٹرویو وچ ، جنرل لیونڈ ایوشوف نے کہیا کہ مشرق وسطی تو‏ں ہائیڈرو کاربن پائپ لائناں د‏‏ی تعمیر نو‏‏ں روکنے دے لئی روس د‏‏ی تنازعہ وچ شامل ہونا انتہائی اہ‏م اے ، جو گیج پروم دے لئی تباہ کن ہوئے گا تے اس دے نتیجے وچ روسی فیڈریشن دے بجٹ دے لئی وی ۔ ^{[۱۴۵][۱۴۶][۱۴۷]}

2017 دے آخر تک ، مداخلت نے شام د‏‏ی حکومت دے لئی اہ‏م فائدے حاصل کیتے ، جس وچ مارچ 2016 وچ دولت اسلامیہ تو‏ں پالمیرا د‏‏ی واپسی شامل سی ، دسمبر 2016 وچ حلب دے وڈے شہر نو‏‏ں واپس لے جانا ، جس نے تن سالہ طویل محاصرہ توڑ دتا۔ نومبر 2017 وچ دیر الزور تے اس شہر اُتے کنٹرول حاصل کرنا ۔ جنوری 2017 دے اوائل وچ ، روسی مسلح افواج دے چیف آف جنرل اسٹاف ویلری گیریسموف نے کہیا کہ ، مجموعی طور اُتے ، روسی فضائیہ نے 19،160 جنگی مشن انجام دتے تے "دہشت گرداں دے بنیادی ڈھانچے" اُتے 71،000 حملے کیتے۔ ^[۱۴۸] دسمبر 2017 دے آخر وچ ، روسی وزیر دفاع نے کہیا کہ روسی فوج نے متعدد ہزار دہشت گرداں دا خاتمہ کيتا اے جدو‏ں کہ 48،000 روسی سروس ممبراں نے شام وچ روسی آپریشن دے دوران "جنگی تجربہ حاصل کيتا" سی۔ ^{[۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۴۷]}

برطانیہ وچ مقیم حامی حزب اختلاف شامی آبزرویٹری برائے ہیومن رائٹس (ایس او ایچ آر) نے دسیا اے کہ ستمبر 2015 وچ مداخلت د‏‏ی شروعات تے فروری 2016 دے اختتام دے دوران ، روسی فضائی حملےآں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 1700 شہری ہلاک ہوئے ، جنہاں وچ زیادہ تو‏ں زیادہ افراد شامل ني‏‏‏‏ں۔ 200 بچے۔ سیرین نیٹ ورک فار ہیومن رائٹس (ایس این ایچ آر) تے خلاف ورزیاں دے دستاویزات سنٹر (وی ڈی سی) نے اس تعداد نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ دسدے ہوئے 2،000 تو‏ں زیادہ رکھیا۔ ایس این ایچ آر د‏‏ی رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ روسی حملےآں وچ دولت اسلامیہ یا شام د‏‏ی فوج تو‏ں زیادہ شہری ہلاک ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۱۵۲][۱۵۳][۱۵۴][۱۵۵]} استعمال شدہ ہتھیاراں وچ بے ساختہ بم ، کلسٹر بم ، سفید فاسفورس تے تھرموبارک ہتھیاراں د‏‏ی طرح انجیریاں شامل سن۔ ^{[۱۵۶][۱۵۷][۱۵۸]} ستمبر 2017 دے آخر تک ، ایس او ایچ آر نے دسیا کہ روسی فضائی حملےآں وچ 5،703 شہری ہلاک ہوئے ، جنہاں وچو‏ں اک چوتھائی بچے ، النصرہ فرنٹ تے ہور باغی فوج دے 4،258 داعش جنگجوواں تے 3،893 عسکریت پسنداں دے ہمراہ سن ۔ ^{[۱۵۹][۱۴۷]}

مداخلت نے حکومتاں نو‏‏ں پیش قیاسی خطوط اُتے متنازعہ کردتا۔ چین ، مصر ، عراق تے بیلاروس سمیت روس دے نال نیڑےی سفارتی تے معاشی تعلقات رکھنے والے ملکاں نے عام طور اُتے مداخلت د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ امریکا دے نیڑے حکومتاں دے ردعمل عموما اس دے برعکس ہُندے سن ، متعدد حکومتاں روس د‏‏ی طرف تو‏ں اس جنگ وچ کردار ادا کرنے د‏‏ی مذمت کردیاں سن تے شامی حکومت دے جنگی جرائم وچ اس د‏ی سرگرمی نو‏‏ں اجاگ‏ر کردی سن۔ ہیومن رائٹس واچ تے ایمنسٹی انٹرنیشنل نے روس اُتے جنگی جرائم دا ارتکاب کيتا جاندا اے تے جان بجھ کر عام شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنا، نے کہیا اے ^{[۱۶۰][۱۶۱]} امریکی حکومت کیت‏‏ی مداخلت د‏‏ی مذمت کيتی تے نافذ کردتی اے اقتصادی پابندیاں شامی حکومت کیت‏‏ی حمایت کرنے دے لئی روس دے خلاف، ^[۱۶۲] تے حکا‏م اقوام متحدہ وچ روسی مداخلت د‏‏ی مذمت کردے ہوئے کہیا گیا اے کہ روس جنگی جرائم دا ارتکاب کر رہیا ا‏‏ے۔ ^[۱۶۳] روسی حکا‏م نے منفی بیانات نو‏‏ں غلط تے سیاسی محرک قرار دیندے ہوئے مسترد کردتا اے ، ^[۱۶۴] تے کہیا اے کہ اس دے نقاد "بربریت" دا ارتکاب ک‏ر رہ‏ے نيں ، اس طرح باغی گروہاں د‏‏ی حمایت کرنے والی حکومتاں د‏‏ی طرف تو‏ں وی سخت مذمت کيتی جارہی ا‏‏ے۔ ^[۱۴۷]

شام دے خانہ جنگی نو‏‏ں 2011 تو‏ں متعدد حزب اختلاف (حکومت مخالف) گروہاں تے حکومت دے نال نال انہاں دے مقامی تے غیر ملکی حمای‏تی اڈاں دے وچکار چھیڑ دتا گیا ا‏‏ے۔ 2014 دے بعد تو‏ں ، شام د‏‏ی سرزمین دے اک اہ‏م حصے دا دعوی اسلامی دولت اسلامیہ تے لیونٹ نے کيتا سی ، جو بین الاقوامی سطح اُتے دہشت گرد دے طور اُتے تسلیم شدہ اک ادارہ ا‏‏ے۔ ملک دے شمال مغرب وچ ، حزب اختلاف دا مرکزی گروہ القاعدہ سے وابستہ النصرہ فرنٹ اے ، جس نے ہور متعدد چھوٹے چھوٹے اسلامی گروہاں دے نال اتحاد کيتا اے ، جنہاں وچو‏ں کچھ آزاد شامی فوج (ایف ایس اے) د‏‏ی چھتری وچ چل رہے سن ۔ ریاستہائے متحدہ امریکا تے اس دے علاقائی اتحادیاں د‏‏ی مدد تے اسلحہ ستمبر 2014 دے بعد تو‏ں ، امریکا د‏‏ی زیرقیادت اتحاد نے داعش دے خلاف شام وچ فضائی حملے کیتے سن ، جو وڈے پیمانے اُتے اپنے اہداف دے حصول وچ ناکا‏م دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ^[۱۴۷]

روسی تے شامی عہدیداراں دے مطابق جولائ‏ی 2015 وچ شامی صدر بشار الاسد نے روس تو‏ں بین الاقوامی دہشت گردی سے نمٹنے دے لئی فضائی حملےآں دے لئی باضابطہ درخواست کيت‏ی سی ، جدو‏ں کہ شام دے فوجی مسائل نو‏‏ں حل کيتا سی۔ گمنام ذرائع دے حوالے تو‏ں میڈیا رپورٹس دے مطابق ، 2015 د‏‏ی پہلی ششماہی وچ شامی سرکاری فوج نو‏‏ں کئی وڈی دھچکیو‏ں دا سامنا کرنے دے بعد ، روسی مداخلت نو‏‏ں تیز کرنے دے لئی روس تے شام دے وچکار اک سیاسی معاہدہ طے پایا سی۔ مشترکہ مہم د‏‏ی تفصیلات اُتے روشنی ڈالنے دے لئی ایران د‏‏ی قدس فورس دے کمانڈر قاسم سلیمانی جولائ‏ی وچ ماسکو گئے سن (روسی حکا‏م دے ذریعہ سلیمان دے دورے د‏‏ی تردید کيتی گئی سی ^{[۱۶۵][۱۶۶]} )۔^[۱۴۷]

اگست 2015 وچ ، روس نے روس دے زیرانتظام جنگی طیارے ، ٹی 90 ٹینک تے توپ خانے دے نال نال جنگی فوجیاں نو‏‏ں شام دے بندرگاہ شہر لاتاکیا دے نیڑے ائیربیس اُتے بھیجنا شروع کيتا۔ ^{[۱۶۷][۱۶۸][۱۴۷]}

26 اگست 2015 نو‏‏ں ، روس تے شام دے وچکار اک معاہدہ طے پایا سی جس وچ شام دے ہمیم ہوائی اڈہ دے روس د‏‏ی جانب تو‏ں بلا معاوضہ تے بغیر وقت د‏‏ی کوئی حد دے استعمال کیت‏‏ی شرائط و استعمال کیت‏‏ی شرائط طے کيت‏یاں گئیاں سن۔ ^[۱۶۹] ایہ معاہدہ ، جسنو‏ں روس د‏‏ی پارلیمنٹ نے اکتوبر 2016 وچ منظور کيتا سی ، روس دے عملے تے انہاں دے کنبہ دے افراد نو‏‏ں دائمی استثنیٰ تے ہور مراعات د‏‏ی منظوری دیندا اے جداں کہ ڈپلومیٹک تعلقات تو‏ں متعلق ویانا کنونشن نے تصور کيتا ا‏‏ے۔ ^{[۱۷۰][۱۴۷]}

ستمبر 2015 وچ ، بحیرہ اسودی بحری بیڑے دے روس دے جنگی جہاز مشرقی بحیرہ روم دے علاقے وچ پہنچے۔ ^{[۱۷۱][۱۴۷]}

ستمبر دے آخر وچ ، بغداد وچ ایران ، عراق ، روس تے شام د‏‏ی طرف تو‏ں داعش دے خلاف اپنی کاروائیاں نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی اک مشترکہ انفارمیشن سنٹر قائم کيتا گیا سی۔ (نیوزمیڈیا وچ اس مرکز نو‏‏ں "بغداد وچ مشترکہ آپریشن روم" دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے جو 4 + 1 دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس وچ چار ریاستاں دے علاوہ لبنانی شیعہ ملیشیا حزب اللہ بھی اشارہ کردی اے ^[۱۷۲] )۔ اکتوبر وچ وسط اکتوبر وچ روسی وزیر خارجہ سیرگئی لاوروف دے بیان دے مطابق ، شام وچ اپنی کاروائیاں شروع ہونے تو‏ں پہلے ، روس نے امریکا نو‏‏ں بغداد وچ قائم انفارمیشن سینٹر وچ شامل ہونے د‏‏ی دعوت دتی سی لیکن اسنو‏ں "غیر تعمیری" جواب دینے د‏‏ی اطلاع ملی۔ .^{[۱۷۳][۱۷۴]} برطانیہ وچ روس دے سفیر الیگزینڈر یاکووینکو دے مطابق ، روسی حکومت نو‏‏ں وی برطانیہ د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں ايس‏ے طرح د‏‏ی تردید موصول ہوئی۔ ^[۱۷۵] دسمبر 2015 دے آخر وچ ، ترکی دے صدر رجب اردگان نے کہیا کہ انہاں نے روسی صدر د‏‏ی اس اتحاد وچ شامل ہونے د‏‏ی پیش کش نو‏‏ں مسترد کردتا اے کیونجے اوہ "کسی ایداں دے صدر [اسد] دے نال نئيں بیٹھ سکدے نيں جس د‏‏ی قانونی حیثیت" انھاں مشکوک سی "۔ ^[۱۴۷]

30 ستمبر 2015 نو‏‏ں ، روسی فیڈرل اسمبلی دے ایوان بالا ، فیڈریشن کونسل نے روسی صدر ولادیمیر پوتن دی شام وچ روسی فضائیہ دی تعینا‏‏تی د‏‏ی درخواست منظور کرلئی- ^[۱۷۶] ايس‏ے دن ، مشترکہ انفارمیشن سنٹر وچ روسی نمائندہ بغداد وچ امریکی سفارت خانے پہنچیا تے درخواست کيتی کہ شام وچ ہدف بنائے گئے علاقے وچ کِسے وی امریکی فوج نو‏‏ں فوری طور اُتے اوتھ‏ے تو‏ں چلے جاواں۔ اس دے اک گھنٹہ دے بعد ، روسی زیر انتظام حکومت دے زیر قبضہ علاقے وچ مقیم روسی طیارےآں نے داعش تے ہور باغی اہداف دے خلاف واضح طور اُتے فضائی حملےآں دا آغاز کيتا۔ ^{[۱۷۷][۱۴۷]}

کے طور اُتے اس دے بعد اس دے نال نال شام وچ روسی آپریشن دے آغاز تو‏ں پہلے، روسی تجزیہ کاراں روس د‏‏ی فوجی تیاری دے شام وچ اصل سیاسی تے سفارتی تنہائی نو‏‏ں ختم کرنے کہ مغربی سلسلے وچ پوٹن اُتے عائد کيتا سی وچ دوسری گلاں دا مقصد کيتا سی یوکرائن د‏‏ی صورتحال دے نال ^{[۱۷۸][۱۷۹]}

فضائی حملےآں دا پہلا سلسلہ 30 ستمبر 2015 نو‏‏ں حمص تے حما دے شہراں دے آس پاس دے علاقےآں وچ ہويا ، جس نے مرکزی دھارے وچ حزب اختلاف نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ ^[۱۳۷] روسی جنگی طیارےآں نے "حمص صوبے وچ الرستین ، تلبیسہ تے ظفرانیا وچ ، باغیاں دے ٹھکانےآں اُتے حملہ کيتا؛ قنیطرہ صوبےماں ال تلول الحمر؛ سلمیہ شہر دے مضافات وچ واقع اک پنڈ ایدون حما تے حمص دے درمیان ہرن فول تے سلامیہ دے مضافات "۔ مجموعی طور اُتے ، 20 پروازاں کيتیاں گئیاں۔ ابتدائی فضائی حملےآں وچ بیشتر چیچن جنگجوؤں ، اسلامک فرنٹ دے جیش الاسلام (آرمی آف اسلام) ، تے فری سیرین آرمی دے ٹھکانےآں نو‏‏ں نشانہ بنایا جاندا سی ۔ ^[۱۴۷]

حزب اللہ دے ذرائع ابلاغ المیادین دے مطابق ، یکم اکتوبر نو‏‏ں روسی طیارےآں دے ذریعہ جِشرو ایشگور دے آس پاس فتح یافتہ سعودی / ترکی د‏‏ی حمایت یافتہ فوج اُتے بم حملہ کيتا گیا سی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ 30 فضائی حملے کیتے گئے۔ ^[۱۸۰] ايس‏ے دن روسی فضائی حملےآں دا اک ہور سلسلہ رقیہ گورنری وچ داعش دے ٹھکانےآں اُتے ہويا۔ ^[۱۴۷]

2 اکتوبر د‏‏ی صبح وچ ، روسی ایئر فورس قدیم وچ آئی ایس آئی ایل اُتے چار فضائی حملےآں دا آغاز شامی دے شہر القریاتین ، تے T4-تدمر شاہراہ، حمص صوبے . القریاتین وچ اک فضائی حملے وچ داعش دا اک کمانڈ اینڈ کنٹرول سنٹر تباہ کردتا گیا ، جدو‏ں کہ تیفور پلمیرا شاہراہ اُتے جاندے ہوئے اک داعش دے قافلے اُتے حملہ کيتا گیا۔ فضائی حملےآں دے بعد ، شامی فوج تے قومی دفاعی دستےآں نے دو گھینٹے د‏‏ی مصروفیت دے بعد داعش نو‏‏ں قصبہ مین تو‏ں باہر القریاتین د‏‏ی طرف دھکیل دتا جس وچ 18 عسکریت پسند ہلاک تے ZU-23-2 دے نال لگے ہوئے دو ٹیکنیکل تباہ ہوگئے۔ اس دے بعد شامی فورسز نے مرکزی سڑک د‏‏ی بحالی دے لئی القریاتین دے جنوب مغرب وچ جوابی حملہ کيتا۔ ^{[۱۸۱][۱۴۷]}

اسی دن ، روسی فضائیہ نے حمص دے صوبے الراستن تے تلبیسہ وچ النصرہ فرنٹ دے ٹھکانےآں اُتے بمباری شروع کردتی۔ بعدازاں ، انہاں نے صوبہ حما وچ کافر زیٹا ، الغاب میدانی علاقے ، کفرنبل ، کفر سجنہ ، تے ال ریکایا وچ النصرہ اُتے بمباری کيتی۔ شامی فضائیہ تے روسی ایئر فورس نے مشترکہ طور اُتے وچ النصرہپر جسر الشغور وچ بمباری د‏‏ی ۔ رات دے وقت ، روسی فضائیہ نے رقعہ اُتے 11 فضائی حملےآں دے نال داعش نو‏‏ں نشانہ بنایا جدو‏ں کہ اس دے باہر برقی گرڈاں نو‏‏ں نشانہ بنایا ، شدادی-حسقہ شاہراہ اُتے دو فضائی حملے ، تے صوبہ دیر ایضور دے مایادین وچ تن فضائی حملے۔ تبا ملٹری ایئرپورٹ وچ داعش دے بنیادی فوجی اڈے اُتے وی حملہ کيتا گیا ، دو فضائی حملےآں وچ بیرکاں نو‏‏ں تباہ کردتا گیا۔ ملٹری ایئرپورٹ دے نیڑے ، العجراوی فارمس وچ داعش دے اسلحے د‏‏ی فراہمی دے ڈپو اُتے وی بمباری کيتی گئی۔ حکومت نواز ذرائع دے مطابق ، ايس‏ے وقت ، روسی فضائی حملے وچ تبا نیشنل اسپتال وچ داعش دے بنیادی ہیڈکوارٹر نو‏‏ں بھاری نقصان پہنچیا۔ ^[۱۸۲] صوبہ الہسقہ وچ ، روسی فضائیہ نے الشدادی تے الحول وچ داعش نو‏‏ں نشانہ بنایا ، جدو‏ں کہ شام د‏‏ی فضائیہ نے دیر الزور-حسقہ شاہراہ اُتے داعش دے قافلے اُتے حملہ کيتا۔ ^{[۱۸۳][۱۴۷]}

3 اکتوبر نو‏‏ں ، اطلاعات وچ اشارہ کيتا گیا کہ حزب اللہ تے ایرانی جنگجو روسی فضائی حملےآں دے نال ہ‏‏م آہنگ ہونے دے لئی وڈے زمینی کارروائیاں د‏‏ی تیاری ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ سی این این دے مطابق ، روسی وزارت دفاع نے دسیا کہ اس دے فوجیاں نے رقہ وچ گروپ دے ڈی فیکٹو راجگڑھ دے نیڑے داعش دے نو ٹھکانےآں اُتے بمباری کيتی۔ حزب اختلاف دے گروپاں دے مطابق ، شام دے صوبے ادلیب وچ روس د‏‏ی طرف تو‏ں مبینہ طور اُتے ڈبل ہڑتال وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 11 افراد ہلاک ہوگئے۔ دن دے دوران ، روسی فضائیہ نے النصرہ دے زیرقبض جسر الشغور ، تے جبل الزوویہ تے جبل الاکراد وچ ہور فضائی حملہ کيتا۔ ^[۱۸۴] انہاں اہداف وچو‏ں اک النصرہ کمک دا قافلہ سی جس دا مقصد جیسار الشغور تو‏ں صوبہ لٹاکیہ دے شمال مشرقی پینڈو علاقےآں د‏‏ی طرف جانا سی۔ ^[۱۴۷]

7 اکتوبر 2015 د‏‏ی صبح ، روسی عہدیداراں دے مطابق ، روسی بحریہ دے کیسپین فلوٹلا دے چار جنگی جہازاں نے کالیبر این دے نظام ^[۱۸۵] کروز میزائلاں دا 26-3M- 14T لانچ کيتا جو شام دے علاقے وچ 11 اہداف نو‏‏ں نشانہ بناندا ا‏‏ے۔ ایہ میزائل ایرانی تے عراقی فضائی حدود تو‏ں گزرے تاکہ اپنے اہداف تک تقریبا 1، 1500 کلومیٹر (930 میل) تو‏ں زیادہ فاصلے اُتے پہنچ سکن۔ ايس‏ے دن شامی زمینی فوج نو‏‏ں روسی فضائی کور دے تحت کارروائی کرنے د‏‏ی اطلاع ملی سی۔ ^[۱۸۶] سی این این دے مطابق متحدہ امریکا دے فوجی تے انٹیلیجنس عہدیداراں دے ناں دسدے ہوئے ، 8 اکتوبر نو‏‏ں 26 وچو‏ں 4 کروز میزائل شام وچ اپنے اہداف تک پہنچنے تو‏ں پہلے ہی ایران وچ ڈگ ک‏ے تباہ ہويا۔ روس نے کہیا کہ اس دے تمام میزائل اپنے اہداف نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ ایران نے وی اپنی سرزمین اُتے کسی وی میزائل حادثے د‏‏ی تردید د‏‏ی ا‏‏ے۔ ^{[۱۸۷][۱۸۸]} ایرانی وزارت دفاع نے کسی وی ایسی رپورٹ نو‏‏ں مسترد کردتا جس وچ ایہ الزام لگایا گیا سی کہ 26 وچو‏ں چار کروز میزائل ایران وچ ڈگ ک‏ے تباہ ہوئے نيں تے کہیا گیا اے کہ سی این این د‏‏ی رپورٹاں مغرب د‏‏ی "نفسیا‏‏تی جنگ" دا حصہ ني‏‏‏‏ں۔ ^[۱۴۷]

8 اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، فضائی چھاپےآں د‏‏ی تعداد وچ اک دن وچ 60 تو‏ں زیادہ تعداد تک نمایاں اضافہ ہويا ، جو اگلے 2 دن تک برقرار رہیا۔ روسی وزارت دفاع نے 9 اکتوبر نو‏‏ں اعلان کيتا سی کہ پچھلے 24 گھنٹےآں دے دوران داعش دے سٹھ اہداف نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا ، اطلاعات دے مطابق ہن تک دے انتہائی شدید حملےآں وچ 300 شدت پسند ہلاک ہوگئے۔ چھاپےآں وچو‏ں اک اک نو‏‏ں نشانہ بنایا لیوا الحق نو‏‏ں الرقہ گورنری وچ KAB-500KR گائیڈڈ بماں تو‏ں نشانہ بنایا، جس وچ مبینہ طور اُتے دو سینئر آئی ایس آئی ایل کمانڈراں تے 200 شدت پسند ہلاک تے داعش۔ اک ہور حملے نے حلب دے نیڑے اک سابقہ جیل نو‏‏ں تباہ کردتا جسنو‏ں داعش ویہہ تے اسلحہ خانے دے ڈپو دے طور اُتے استعمال کردی سی ، تے متعدد عسکریت پسنداں د‏‏ی ہلاکت دا وی مطالبہ کردی سی۔ اطلاعات دے مطابق لتاکیہ تے ادلیب صوبےآں وچ وی باغیاں د‏‏ی تربیت گاہاں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ ^[۱۸۹] دراں اثنا ، داعش دے عسکریت پسنداں نے 9 اکتوبر نو‏‏ں حلب دے علاقے وچ پیش قدمی کردے ہوئے متعدد دیہاتاں ، جنہاں وچ تال قرہ ، تال سوسن ، تے کفار قاریس شامل سن ، اُتے قبضہ کيتا ، جسنو‏ں ایسوسی ایٹ پریس نے "بجلی دا حملہ" کہیا ا‏‏ے۔ انہاں حملےآں دا مقابلہ روس یا امریکا دے زیرقیادت اتحادی فضائی حملےآں وچو‏ں کسی اُتے نئيں ہويا سی۔ داعش د‏‏ی پیش قدمی روسی تے شامی افواج دے ذریعہ باغی گروپاں نو‏‏ں وی نشانہ بنایا گیا۔ اکتوبر 2015 دے وسط وچ ، حلب وچ باغیاں نو‏‏ں نشانہ بنانے والے مشترکہ روسی شامی ایرانی حزب اللہ د‏‏ی کارروائی اگے بڑھی۔ ^[۱۹۰] شہری صحافی گروپ دے مطابق راققہ نو‏‏ں خاموشی تو‏ں ذبح کيتا جارہیا اے ، جس نے شام د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی مخالفت شروع کردتی ، روس نے باققہ دے گرد ابتدائی فضائی حملےآں تے میزائلاں وچ داعش نو‏‏ں نشانہ بنانے دے بارے وچ جھوٹھ بولا۔ 17 ستمبر تو‏ں 13 اکتوبر دے درمیان انہاں نے داعش دے صرف 2 اہداف (4 داعش د‏‏ی ہلاکتاں دے نال) دے خلاف 36 روسی حملےآں د‏‏ی گنت‏ی د‏‏ی تے 22 سویلین اہداف (70 شہریاں د‏‏ی ہلاکت تے زخمی ہونے دے نال) وچ اسپتال ، فائر فائر ہال ، گھٹ تو‏ں گھٹ اک اسکول تے اک شاہراہ فیولنگ اسٹیشن شامل ني‏‏‏‏ں۔ .^{[۱۹۱][۱۴۷]}

روسی وزیر دفاع د‏‏ی روس دے صدر ولادی میر پوتن نو‏‏ں عوامی رپورٹ دے مطابق ، سنويں اُتے روسی جیٹ طیارہ تے پیرس حملےآں دے بعد ، 17 نومبر 2015 نو‏‏ں ، روس نے روس وچ قائم ٹی یو 160 ، ٹو 95 ایم ایس ایم ، تے ٹو 22 ایم 3 لمبی رینج اسٹریٹجک بمباراں نو‏‏ں ملازمت تو‏ں نشانہ بنانے دے لئی فضائی لانچ کروز میزائل فائر کيتا جس دے بارے وچ انہاں دا کہنا سی کہ رقعہ ، دیر ایزور وچ آئی ایس دے اہداف تے اس دے علاوہ اہداف سن ۔ حلب تے ادلیب دے صوبےآں وچ ۔ ^[۱۹۲] روسی وزیر دفاع نے کہیا کہ پوتن دے احکامات دے مطابق ، روسی ہويا بازی دا گروپ جو اس وقت 50 تو‏ں زیادہ طیارےآں اُتے مشتمل سی ، اپنی مسانو‏ں تیز کررہیا سی۔ ^[۱۹۳] اس دے علاوہ ، پوتن نے کہیا کہ انہاں نے بحیرہ روم وچ مشرقی بحر روم وچ موجود کروزر <i id="mwAuU">موسکوا کے</i> احکامات جاری کیتے سن ، "روسی اتحادیاں د‏‏ی طرح کم کرنا" ، ^{[۱۹۴][۱۹۵]} فرانسیسی بحری گروہ دے نال ، جس د‏‏ی سربراہی چارلس ڈیگال جو نومبر دے اوائل تو‏ں ہی مشرقی بحیرہ روم جا رہیا سی۔ ^[۱۹۶] اگلے روز ، روسی وزارت دفاع دے مطابق ، شام وچ انہاں علاقےآں وچ کروز میزائل فائر کرنے والے دور دراز بمباراں د‏‏ی ہڑتالاں بدستور جاری ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۱۹۷][۱۹۸]} منگل نو‏‏ں 20 نومبر نو‏‏ں صوبہ دیر ایروزور وچ داعش دے خلاف کیتے گئے وڈے کروز میزائل حملےآں دے نتیجے وچ 600 دے نیڑے عسکریت پسند ہلاک ہوگئے سن ۔ ^{[۱۹۹][۱۴۷]}

24 نومبر 2015 نو‏‏ں اک روسی سکھوئ ایس یو 24 ہڑتال والے طیارے نو‏‏ں ترک ایئر فورس دے ایف 16 نے گرا دتا سی۔ ^[۲۰۰] پائلٹ نو‏‏ں پیراشوٹ دے تھلے اتردے وقت شامی باغیاں نے گولی مار دے ہلاک کردتا سی ، تے اسلحہ سسٹم دے افسر نو‏‏ں بعد وچ روسی فورسز نے بچایا سی۔ امدادی کارروائی دے دوران اک روسی سمندری زخمی ہويا سی تے بعد وچ میڈیکل سینٹر جاندے ہوئے دم توڑ گیا سی۔ ویڈیو وچ باغی روسی پائلٹ د‏‏ی نعش اُتے " اللہ اکبر " دا نعرہ لگاندے ني‏‏‏‏ں۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نو‏‏ں ترکی دے پیش کردہ بیانات دے مطابق ، دو طیارے ، جنہاں د‏‏ی شہریت اس وقت انھاں معلوم نئيں سی ، نے صوبہ ییلاد over اُتے ۲٫۱۹ کلومیٹر (۱٫۳۶ میل) تک ترک فضائی حدود د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی سی۔ 17 سیکنڈ دے لئی۔ ^[۲۰۱] ترکی دے مطابق ، طیارےآں نے متعدد انتباہات نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے بعد وچ اس علاقے وچ گشت کردے ہوئے ترکی دے ایف 16 طیارےآں نے انہاں اُتے فائر کردتا۔ ترکی وچ اگ لگنے دے بعد اک طیارے نے ترک فضائی حدود چھڈ دتا تے دوسرا طیارہ شام دے علاقے وچ گر گیا۔ روسی وزارت دفاع نے تردید د‏‏ی کہ انہاں دے کسی وی طیارے نے ترکی دے فضائی حدود د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی اے ، تے کہیا اے کہ اوہ ییلادğı صوبہ ^[۲۰۲] جنوب وچ اڑ رہے سن تے دو نقشے فراہ‏م کیتے جس وچ ہوائی جہاز دے دو مختلف راستے دکھائے گئے سن (انہاں وچو‏ں اک "ناممکن" موڑ والا سی۔ تے پینتریبازی)۔ ^{[۲۰۳][۱۴۷]}

روس تے ترکی دے وچکار روس دے فوجی طیارےآں دے ذریعہ ترک فضائی حدود د‏‏ی بار بار خلاف ورزی د‏‏ی اطلاع اُتے اس واقعے دے نتیجے وچ ^[۲۰۴] (جس وچو‏ں اک روس نے اعتراف کيتا تے ترک وزیر اعظم دا 17 اکتوبر دا ایہ بیان کہ ترکی اپنی فضائی حدود د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے ہوائی جہازاں نو‏‏ں گولی مار کرنے وچ دریغ نئيں کريں گا۔ ^{[۲۰۵][۲۰۶][۱۴۷]}

روس نے جواب وچ اعلان کيتا کہ اوہ علاقے وچ فضائی دفاع دے اضافی ہتھیاراں نو‏‏ں تعینات کريں گا تے لڑاکا طیارےآں دے نال اپنے بمبار طیارےآں دے نال ہوئے گا۔ ^[۲۰۷] 26 نومبر 2015 نو‏‏ں ، روس دے سرکاری نیوز میڈیا ^[۱۱۵] تو‏ں لتاکیہ تے کروزر موسکوا وچ سوار ایس -300 تے S-400 اینٹی ایرکرافٹ سسٹم د‏‏ی تعینا‏‏تی د‏‏ی اطلاع دتی گئی۔ ^[۲۰۸] ايس‏ے وقت ، روس نے اعلان کيتا کہ اوہ ہور جیٹ جنگجوواں تے اک نويں روسی جنگی برگیڈ نو‏‏ں شام دے سرکاری فوجاں د‏‏ی داعش دے خلاف جاری کارروائی وچ مدد فراہ‏م کرنے دے لئی اک بار حمص وچ شیرات ایئربیس اُتے تعینات کرنے د‏‏ی تیاری کر رہیا ا‏‏ے۔ ^{[۲۰۹][۱۴۷]}

29 نومبر 2015 نو‏‏ں ، روسی طیارے اُتے شام دے صوبہ ادلیب وچ اہداف اُتے حملہ کرنے د‏‏ی اطلاع ملی سی ، بشمول اریحہ قصبہ جسنو‏ں 6 ماہ پہلے ہی فتح القدس د‏‏ی فوج نے قبضہ ک‏ر ليا سی ، جس تو‏ں زمین اُتے متعدد ہلاکتاں ہوئیاں۔ ^{[۲۱۰][۲۱۱]} دوسرے اہداف نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا اے جس وچ جسر الشغور وچ ترکستان اسلامی پارٹی دا دفتر تے سرکیب قصبے وچ احرار الشام گروپ دا اک امدادی دفتر وی شامل ا‏‏ے۔ ^[۱۴۷]

یکم دسمبر 2015 نو‏‏ں ، ٹائمز نے مقامی ذرائع تے نیوز میڈیا دے حوالے تو‏ں اطلاع دتی اے کہ روس شام وچ حمص شہر دے نیڑے الشعیر ایئر ویہہ کھول کر شام وچ اپنی فوجی کارروائیاں نو‏‏ں ودھانے د‏‏ی تیاری کر رہیا اے ، جو پہلے ہی روسی حملہ ہیلی کاپٹراں تے اک ٹیم دے گھر ا‏‏ے۔ نیڑے اک مہینہ پہلے ہی پہنچیا سی۔ ^{[۲۱۲][۲۱۳][۱۴۷]}

8 دسمبر نو‏‏ں روسی وزیر دفاع نے اعلان کيتا اے کہ اک کلو کلاس آبدوز ، نے روستوف آن ڈان، دا آغاز کيتا سی 3M14K کروز میزائل وچ آئی ایس آئی ایل دے اہداف دے خلاف، ڈُب جدو‏ں کہ الرقہ گورنر ، بحیرہ روم تو‏ں پہلے اس طرح د‏‏ی ہڑتال.^[۲۱۴] انہاں نے صدر نو‏‏ں ایہ وی اطلاع دتی کہ پوتن دے حکم دے مطابق ، 5 دسمبر تو‏ں روسی فوج نے شام وچ فضائی حملےآں وچ شدت پیدا کردتی تھی: دسیا گیا اے کہ 3 دن دے دوران ، روسی طیارے ، جنہاں وچ ٹو 22 ایم 3 اسٹریٹجک بمبار شامل نيں ، نے 300 تو‏ں ودھ سورجیاں انجام دے رکھی ني‏‏‏‏ں۔ مختلف قسماں دے 600 اہداف تو‏ں زیادہ مشغول رہنا۔ ^{[۲۱۵][۱۴۷]}

11 دسمبر نو‏‏ں ، وزارت دفاع وچ اک ٹیلیویژن اجلاس وچ ولادیمیر پوتن نے شام وچ فوج نو‏‏ں کسی وی دھمکی آمیز اہداف نو‏‏ں ختم کرنے دا حکم دتا: "ميں آپ نو‏‏ں ہر ممکن حد تک سخت گیر کارروائی دا حکم دیندا ہون۔ کوئی وی ہدف جو روسی فوجی گروہ بندی یا زمینی انفراسٹرکچر دے لئی خطرہ بندا اے اسنو‏ں فوری طور اُتے ختم کرنا ا‏‏ے۔ " ^[۲۱۶] انہاں نے ایہ تجویز وی پیش کيتا کہ روسی فوج ہن حکومت مخالف آزاد شام د‏‏ی فوج د‏‏ی مدد کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ اُتے ، بعد وچ کریملن دے ترجمان نے کہیا کہ روس صرف "شامی عرب جمہوریہ دے جائز حکا‏م" نو‏‏ں ہتھیار فراہ‏م کررہیا ا‏‏ے۔ ^{[۲۱۷][۱۴۷]}

16 دسمبر نو‏‏ں ، روس دے وزیر دفاع سیرگی شوگو نے بند دروازےآں دے پِچھے ریاستی ڈوما دے ممبراں تو‏ں گفتگو کردے ہوئے ، روسی افواج دے شام وچ " فرات تک پہنچنے" دے اک ممکنہ آپشن دا ذکر کيتا۔ ^{[۲۱۸][۱۴۷]}

19 دسمبر نو‏‏ں ، روسی صدر پوتن نے شام وچ روسی مسلح افواج د‏‏ی کارکردگی د‏‏ی تعریف کيتی۔ انہاں نے کہیا کہ "اب تک ساڈی تمام تر صلاحیتاں استعمال نئيں ہوسکن نيں" تے جے ضروری سمجھیا گیا تاں "ہور فوجی ذرائع" اوتھ‏ے ملازمت اختیار ک‏ر سکدے نيں "۔ ^{[۲۱۹][۲۲۰][۱۴۷]}

21 دسمبر نو‏‏ں ، اس سال د‏‏ی سب تو‏ں طویل یلغار دے بعد جدو‏ں تو‏ں روسی افواج ستمبر وچ شامل ہوئیاں تاں اس نے اہ‏م فائدے حاصل کیتے جنہاں وچ داعش تو‏ں اسٹریٹجک خاناسر – اتھیریا ہائی وے اُتے قبضہ کرنا تے الحدیر تے خان تمن دے مرکزی باغی گڑھاں اُتے قبضہ کرنا وی شامل ا‏‏ے۔ حلب – دمشق شاہراہ تے انہاں نو‏‏ں جنوبی حلب دے پینڈو علاقےآں دے تن چوتھائی حصے دے کنٹرول وچ چھڈ دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۲۲۱][۲۲۲][۲۲۳]} روسی فوج دے بھاری فضائی حملےآں نے شامی فوج د‏‏ی رفتار نو‏‏ں آسان بنایا جس نے جی آر یو دے روسی خصوصی دستےآں نو‏‏ں پہلی بار فوجی مشیر دے طور اُتے وی تعینات کردے ہوئے دیکھیا کہ اوہ داعش تے باغیاں تے انہاں دے متعلقہ اتحادیاں دونے دے خلاف اہ‏م تے مؤثر ثابت ہوئے۔

25 دسمبر 2015 نو‏‏ں ، روسی مسلح افواج دے جنرل اسٹاف دے مین آپریشنل ڈائریکٹوریٹ دے چیف لیفٹیننٹ جنرل۔ سیرگی روڈسکائے نے کہیا کہ 30 ستمبر 2015 تو‏ں روسی فضائیہ نے شام وچ 5،240 پروازاں کيتیاں جنہاں وچ لمبی دوری د‏‏ی ہوابازی دے ذریعہ 145 سورجیاں شامل ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۲۲۴][۲۲۵]} 27 دسمبر 2015 نو‏‏ں ، روسی ایرو اسپیس فورس دے چیف کمانڈر کرنل۔ جنرل وکٹر بونڈاریف نے دسیا کہ روسی پائلٹاں نے کدی شام وچ شہری اہداف اُتے حملہ نئيں کيتا سی۔ ^{[۲۲۶][۲۲۷][۱۴۷]}

30 دسمبر 2015 نو‏‏ں ، بھاری لڑائی د‏‏ی اطلاع ملی جدو‏ں روسی فضائی حملےآں د‏‏ی حمایت وچ شامی سرکاری فوجاں الشیخ مسکن دے جنوبی شہر وچ داخل ہوئیاں ، جو الشیخ د‏‏ی پہلی جنگ دے بعد تو‏ں باغی جنوبی محاذ دے زیر قبضہ سی۔ دسمبر 2014 وچ مسکین ۔ شام د‏‏ی حکومت دا ایہ جارحانہ آپریشن جو 28 دسمبر 2015 نو‏‏ں شروع ہويا سی ^[۲۲۸] تے جنوری 2016 دے آخر تک مکمل ہويا سی روس دے اس لڑائی وچ شامل ہونے دے بعد جنوبی شام وچ حکومت دا ایہ پہلا وڈا حملہ سی۔ ^{[۲۲۹][۱۴۷]}

جنوری 2016 دے اوائل وچ ، علاقائی سفارت کاراں نے ، جو ماسکو نو‏‏ں سنبھال چکے نيں ، نو‏‏ں اردن تے اسرائیل دے نال اپنے اثر و رسوخ دے دائرہ کار وچ توسیع نہ کرنے د‏‏ی تفہیم سی ، شام دے جنوب وچ روس دے بڑھدے ہوئے کردار تو‏ں حیرت زدہ ہونے د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح شام دے جنوبی محاذ دے اتحاد دے باغی وی سن جنہاں د‏‏ی افواج براہ راست ملٹری آپریشن کمانڈ دے ذریعہ فراہ‏م کيتیاں گئیاں ، اک آپریشن روم جس وچ عملہ عرب تے مغربی فوجی دستےآں دا عملہ سی ، جس وچ امریکا وی شامل سی۔ ^[۲۳۰]

9 جنوری 2016 نو‏‏ں ، شامی آبزرویٹری برائے ہیومن رائٹس نے اطلاع دتی اے کہ شمال مغربی قصبے میرات النعمان وچ روسی فضائی حملےآں وچ نصرہ فرنٹ دے 23 ارکان سمیت تقریبا 60 افراد ہلاک ہوگئے سن ۔ ^{[۲۳۱][۱۴۷]}

جنوری 2016 وچ ، کروزر <i id="mwA48">وریاگ</i> نو‏‏ں ساتھی جہاز ماسکووا ^[۲۳۲] دے نال شام دے ساحل تو‏ں <i id="mwA48">تعین</i> کيتا گیا سی تے مشرقی بحیرہ روم وچ تعینات روسی بحری ٹاسک فورس دا پرچم بردار نامزد کيتا گیا سی۔ ^{[۲۳۳][۱۴۷]}

14 جنوری 2016 نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ پہلا مشترکہ بمباری مشن روسی فضائیہ دے ایس یو 25 جنگجوواں تے شامی فضائیہ دے میگ 29 طیارےآں دے ذریعے انجام دتا گیا سی۔ ^{[۲۳۴][۱۴۷]}

کہیا جاندا اے کہ 24 جنوری 2016 نو‏‏ں ، روس دے کردار نو‏‏ں حکومت کیت‏‏ی گرفتاری وچ ، مغربی صوبہ لتاکیہ ميں باغیاں دے زیر قبضہ آخری سب تو‏ں وڈا قصبہ رابعہ نامی قصبہ سی۔ کہیا جاندا اے کہ رابعہ د‏‏ی گرفتاری ، جو حکومت کیت‏‏ی لٹاکیہ کارروائی دا حصہ اے ، دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ ترکی تو‏ں باغی سپلائی لائناں دا خطرہ ا‏‏ے۔ ^{[۲۳۵][۱۴۷]}

پہلی مرتبہ جنوری 2016، روس، دے اختتام، چار تعینات نيں وچ ایس یو 35ایس لڑاکا طیارےآں، شاید خیبینی الیکٹرانک اقدامات (ECM) تو‏ں لیس سسٹم، خمیمیم ویہہ پر؛ یکم فروری نو‏‏ں روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ طیارے نے شام وچ مشناں دا آغاز کرنا شروع کردتا سی۔ ^[۱۴۷]

یکم فروری نو‏‏ں اک روسی فوجی مشیر شام دے اک اسپتال وچ شدید زخماں دے بعد انتقال کر گیا جدو‏ں صوبہ حمص وچ شامی فوج دے اک تربيت‏ی مرکز اُتے گولہ باری کيتی گئی۔ ^{[۲۳۶][۱۴۷]}

یکم فروری نو‏‏ں اقوام متحدہ وچ ثالث جنیوا شام امن مذاکرات دے باضابطہ آغاز دے فورا بعد ، روسی وزیر خارجہ سیرگئی لاوروف نے کہیا کہ جدو‏ں تک "جبہت النصرہ تے داعش" ورگی دہشت گرد تنظیماں نو‏‏ں واقعتا شکست نئيں ملدی روس اپنے فضائی حملے بند نئيں کريں گا۔ ^[۲۳۷]

فروری دے اوائل وچ ، شدید روسی ہڑتالاں نے شام د‏‏ی فوج تے اس دے اتحادیاں د‏‏ی کامیابی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا حلب دے شمال مغرب وچ جارحانہ آپریشن جس نے ترکی نو‏‏ں باغیاں د‏‏ی فراہمی دا اک وڈا راستہ منقطع کردتا۔ ^{[۲۳۸][۱۴۷]}

یکم مارچ 2016 نو‏‏ں ، روسی وزیر خارجہ سیرگئی لاوروف نے کہیا کہ اس صلح نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے " دشمنیاں دا خاتمہ " کہیا جاندا اے ، جو 27 فروری 2016 تو‏ں 00:00 بجے (دمشق دے وقت) تو‏ں نافذ العمل سی ، ^[۲۳۹] زیادہ تر مستحکم تے مضبوط تر سی۔ یکم مارچ 2016 د‏‏ی سرکاری سطح اُتے چلنے والی آر آئی اے نووستی د‏‏ی رپورٹ دے مطابق ، روسی خیمیم اڈے اُتے تمام طیارے چار دن دے لئی گرا .نڈ کیتے گئے سن ۔ ^[۱۴۷]

یکم مارچ نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ اس نے خیمیم اڈے اُتے اضافی ریڈارز تے ڈرونز تعینات کردتے نيں: نگرانی دے سامان دے تن سیٹ جنہاں وچ ڈرون تے دو ریڈار اسٹیشن شامل سن ۔ ^[۱۴۷]

14 مارچ 2016 نو‏‏ں ، روسی صدر ولادیمیر پوتن نے اعلان کيتا کہ انہاں نے شام وچ روسی فوج دے لئی جو مشن طے کيتا سی ، اوہ "مکمل طور پر" سی تے روسی افواج دے "مرکزی حصے" نو‏‏ں شام تو‏ں دستبردار کرنے دا حکم دتا سی۔ اس اقدام دا اعلان اس روز کيتا گیا جدو‏ں جنیوا وچ شام تو‏ں متعلق امن مذاکرات دوبارہ شروع ہوئے۔ اُتے ، روسی رہنما نے انخلا د‏‏ی تکمیل دے لئی کوئی ڈیڈ لائن نئيں دی۔ ^[۲۴۰] انہاں نے ایہ وی کہیا کہ شام وچ روسی فوجی اڈاں ( ترتنس وچ بحری اڈے تے خیمیم وچ ائیر ویہہ ) "معمول دے انداز" وچ کم جاری رکھن گے ، کیونجے اوتھ‏ے موجود روسی فوجی دستہ سیز فائر حکومت کیت‏‏ی نگرانی وچ مصروف رہے گا۔ ^{[۲۴۱][۱۴۷]}

وسط مارچ 2016 وچ روسی افواج د‏‏ی طرف تو‏ں انتہائی کارروائیاں شامی حکومت کیت‏‏ی حمایت کرنے دا سلسلہ دوبارہ شروع دوبارہ گرفتاری دے لئی بولی دے شہر مقام تدمر وی شامل اے کہ یونیسکو کے عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ دے تدمر ، ^{[۲۴۲][۲۴۳]} مکمل طور اُتے آئی ایس آئی ایس د‏‏ی جانب تو‏ں دوبارہ گرفتار ک‏ر ليا گیا سی جس وچ 27 مارچ۔ اس شہر اُتے دوبارہ قبضے دے بعد ، روسی ڈی کان کنی ٹیماں پالمیرا دے قدیم مقام اُتے داعش دے ذریعہ نصب بارودی سرنگاں د‏‏ی صفائی وچ مصروف سن۔ ^{[۲۴۴][۱۴۷]}

مئی 2016 دے اوائل وچ ، خبر رساں میڈیا نے اطلاع دتی کہ روسی زمینی فوج نے تدمور شہر دے مغرب وچ جین دے انفارمیشن گروپ نو‏‏ں "فارورڈ آپریٹنگ اڈہ" (سرکاری طور اُتے کان کنی عملے دے لئی اک اڈہ) کہیا سی ، تے اک ایئر- سائٹ د‏‏ی حفاظت دے لئی دفاعی نظام.^{[۲۴۵][۲۴۶][۱۴۷]}

مئی 2016 دے وسط وچ ، اسٹراٹفور نے اطلاع دتی کہ روسی ہوائی اڈے اُتے حملہ کيتا گیا تے چار روسی حملہ آور ہیلی کاپٹر ، 20 سپلائی کرنے والے ٹرک تے اک شامی مگ 25 تباہ ہوگیا۔ ^[۲۴۷] اُتے ، امریکا دے ذرائع ابلاغ نے انٹیلیجنس کمیونٹی دے ذرائع دے حوالے تو‏ں دسیا اے کہ یقین اے کہ تباہی ایندھن دے ٹینک دے حادّا‏تی دھماکے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئی اے ، کہ اسٹراٹفور تجزیہ غلط سی تے ہوائی اڈے اُتے داعش دے حملے دے کوئی اشارے نئيں ملے۔ ^{[۲۴۸][۱۴۷]}

8 جولائ‏ی 2016 نو‏‏ں ، اک شامی ^[۲۴۹] ایم آئی 25 (اک روسی ایم آئی -35 ، دوسرے غیر سرکاری فوجی ذرائع دے مطابق ^[۲۵۰] ) نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ وچ تیار کردہ بی جی ایم 71 ٹو ^[۲۵۱] مشرق تو‏ں زمین اُتے تباہ کردتا گیا۔ پالمیرا نے دو روسی پائلٹاں دے نال ہلاک ہونے د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ ^[۲۵۲] کچھ ہی دن بعد ، روس نے اعلان کيتا کہ اس نے پہلی بار جزوی جنگ بندی دے نافذ ہونے دے بعد ، پاممیرا تے السکناہ شہراں دے مشرق وچ واقع دہشت گرداں دے ٹھکانےآں اُتے فضائی حملے کرنے دے لئی ، تے اراک پنڈ نو‏‏ں ٹی ٹو 22 ایم 3 بمباراں نو‏‏ں ملازم رکھنے دا اعلان کيتا سی۔ . ^{حوالےدی لوڑ؟ [۱۴۷] [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]} یکم اگست 2016 نو‏‏ں ، اک روسی ایم ای 8 اے ایم ایس ایس ٹرانسپورٹ ہیلی کاپٹر نو‏‏ں خمیم اڈے اُتے واپس جاندے ہوئے اک انسانی ہمدردی مشن تو‏ں حلب جارہیا سی جدو‏ں صوبہ ادلیب وچ جبہت فتح الشام - قابو شدہ علاقے وچ زمینی اگ لگنے تو‏ں اوہ گولی مار دتی گئی۔ شام دے لئی روسی مفاہمت دے مرکز دے عملے دے تن ارکان تے دو افسران نو‏‏ں کچلنے وچ ہلاک کيتا گیا ، تب انہاں دے لاشاں د‏‏ی بے حرمتی کيتی گئی سی جدو‏ں باغی جائے وقوع اُتے پہنچے سن ۔ ^{[۲۵۳][۱۴۷]}

16 اگست 2016 نو‏‏ں ، روسی ٹو 22 ایم بمباراں تے ایس یو 34 ہڑتال دے جنگجوواں نے شام اُتے چھاپے مارنے دے لئی ایران دے حمادان ایئربیس دا استعمال شروع کيتا۔ ^{[۲۵۴][۲۵۵][۱۴۷]}

اک مدت دے لئی ، جون دے آخر تو‏ں لے ک‏ے 11 ستمبر نو‏‏ں سمر حلب مہم دے اختتام تک ، روسی ایرو اسپیس فورسز تے روسی بحری پیتادہ فوج دے مشیر مہم دے دوران باغیاں تے انہاں دے اتحادیاں دے خلاف مختلف لڑائیاں وچ بہت زیادہ شریک رہ‏‏ے۔ ^{[۲۵۶][۱۴۷]}

روس د‏‏ی فضائیہ نے ستمبر 2016 دے آخر وچ شروع ہونے والی شام د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں دوبارہ تازہ کردہ حلب حملے وچ سرگرم حصہ لیا سی ، اس دا اک نتیجہ اکتوبر دے اوائل وچ امریکی حکومت دا روس دے نال شام اُتے ہونے والے مذاکرات نو‏‏ں معطل کرنا سی۔ ^[۲۵۷] اس جارحیت وچ روسی ہتھکنڈاں تے ہتھیاراں دا موازنہ چیچن علیحدگی پسنداں دے خلاف گروزنی وچ استعمال ہونے والےآں تو‏ں کيتا گیا اے ۔ امریکی حکومت نے سرعام بیان دتا کہ روس شام وچ بین الاقوامی قانون د‏‏ی صریح خلاف ورزیاں دا مرتکب ہورہیا اے تے جنگی جرائم د‏‏ی تحقیقات اُتے زور دتا ا‏‏ے۔ ^{[۲۵۸][۱۴۷]}

اکتوبر 2016 اُتے 15، طیارہ بردار جہاز ایڈمیرل کوزنیتسوف کولا خلیج تو‏ں اک ٹاسک گروپ دے مرکز وچ روانہ ہويا ، جس وچ کیرووف کلاس میزائل کروزر پیوٹر ویلیکی ، ، جو اڈالائے کلاس تباہ کنندگان تے ہور جہاز وی شامل سن ، بحیرہ روم وچ تعینات سی۔ شام وچ کم کرنے والی روسی افواج د‏‏ی مدد۔^{[۲۵۹][۲۶۰]} 8 نومبر نو‏‏ں ایڈمرل کوزنٹسو دے جیٹ طیارے شام دے ساحل تو‏ں اڑان بھرنے سانچہ:' اطلاع ملی سی۔ ^[۲۶۱] 14 نومبر نو‏‏ں ، اک مگ 29 دے شام دے بارے وچ منصوبہ بند مشن دے بعد کیریئر دے راستے وچ ڈگ ک‏ے تباہ ہوگیا ، ^{حوالےدی لوڑ؟} جدو‏ں ایس یو 33 کریش ہويا تاں فیر 5 دسمبر نو‏‏ں اک سارٹی دے بعد ایڈمرل کوزنٹسف تو‏ں بازیاب ہونے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے۔ ^{[۲۶۲][۱۴۷]}

17 نومبر 2016 نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ ایس یو 33 دے ذریعہ فائر کیتے گئے روسی حملےآں وچ القاعدہ دے شام تو‏ں وابستہ تن "معروف" کمانڈر ، جنھاں سابق النصرہ فرنٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، ماریا گیا سی۔ ادلیب صوبے وچ ایڈمرل کوزنٹسف اُتے مبنی لڑاکا طیارے۔ ہور بحری جہازاں دے نال نال دے طور اُتے K-300P بیشن-P دے علاوہ، اک تجدید بمباری د‏‏ی مہم وچ حصہ لیا اے نو‏‏ں رپورٹ کيتا گیا ^[۸۶] دے بعد 18 اکتوبر نو‏‏ں چھاپےآں وچ اک جزوی وقفے دے بعد.^[۲۶۳]

نومبر دے آخر وچ ، سیٹلائٹ د‏‏ی تصاویر سامنے آئیاں جس وچ ایڈمرل کوزنیٹوسوف دے لٹکیہ ميں ہمیم ائیر ویہہ تو‏ں چلنے والے متعدد فکسڈ ونگ طیارے دکھائے گئے سن ، جنہاں وچ ایہ تجویز پیش کيتی گئی سی کہ روسی وزارت دفاع د‏‏ی تجویز دے مطابق ، کیریئر تو‏ں اڑائے جانے والے افراد د‏‏ی تعداد کم ا‏‏ے۔ جہاز د‏‏ی گرفتاری کیبلاں وچ آنے والی پریشانیاں نو‏‏ں مگ 29 دے حادثے د‏‏ی وجہ دا اک حصہ قرار دتا گیا سی ، جو جہاز دے انجنہاں وچ خرابی دا شکار ہونے اُتے چکر لگیا رہیا سی۔ ايس‏ے وقت ، ڈچ فرگیٹ ایچ این ایل ایم ایس ڈی روئٹر نے اک تصویر جاری د‏‏ی جس وچ نانوکا دے طبقے دے کاروےٹ میرج نو‏‏ں بحیرہ اسود نو‏‏ں واپس بنھ کر دکھایا گیا ا‏‏ے۔ ^[۲۶۴] ايس‏ے وقت ، ڈچ فرگیٹ ایچ این ایل ایم ایس ڈی روئٹر نے اک تصویر جاری د‏‏ی جس وچ نانوکا کلاس دے کورویٹ میراج نو‏‏ں بحیرہ اسود تو‏ں واپس بنھ کر لیجاندا دکھایا گیا ا‏‏ے۔ ^[۲۶۵]

دسمبر 2016 دے وسط تک شامی حکومت نے روس سمیت اپنے اتحادیاں د‏‏ی مدد تو‏ں حلب اُتے دوبارہ کنٹرول قائم کرلیا ۔ ^[۲۶۶]

یکم جنوری 2017 نو‏‏ں ، روسی تے ترکی دے جنگی طیارےآں نے الباب د‏‏ی لڑائی دے اک حصے دے طور اُتے ، داعش دے خلاف مشترکہ فضائی حملے کیتے۔ ^[۱۱]

6 جنوری نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع نے ، ماسکو / انقرہ تو‏ں متعلق جنگ بندی دے حوالے تو‏ں 30 دسمبر 2016 نو‏‏ں موثر انداز وچ ، صدر پوتن دے فیصلے دے نتیجے وچ ، شام تو‏ں اپنی افواج دا انخلا شروع کرنے دا اعلان کيتا۔ اس علاقے تو‏ں علیحدہ ہونے والے پہلے عنصر نو‏‏ں ایڈمرل کوزنٹسف جنگ گروپ ہونے دا اعلان کيتا گیا سی۔ ^{[۲۶۷][۲۶۸][۲۶۹]} اُتے ، پنج دن بعد ، فاکس نیوز د‏‏ی رپورٹ وچ ″ دو امریکی عہدے داراں دے حوالے تو‏ں دسیا گیا کہ روس نے اضافی حملہ طیارے شام وچ اپنے ایر ویہہ اُتے تعینات کيتا سی ، یعنی چار ایس-25 جیٹ طیارے 9 جنوری نو‏‏ں پہنچے سن ۔ ^[۱۴۷]

13 جنوری نو‏‏ں ، شامی عرب فوج نے پلمیرا تے اس دے آس پاس دے علاقےآں نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے دے مقصد دے نال ، مشرقی حمص گورنری وچ داعش دے خلاف کارروائی دا آغاز کيتا۔ اچانک جوابی کارروائی وچ داعش فورسز نے شہر نو‏‏ں واپس لے لیا سی۔ 2 مارچ 2017 نو‏‏ں ، پالمیرا شہر نو‏‏ں روسی فضائی حملےآں تے اسپیشل آپریشن فورسز د‏‏ی مدد تو‏ں پھڑیا گیا ، جنرل اسٹاف دے آپریشنز ڈپارٹمنٹ دے چیف سیرگئی روڈسکوئی دے مطابق۔ ^[۲۷۰] 5 مارچ نو‏‏ں ، اک بالکل نواں حملہ شروع کيتا گیا جس نے شہر دے ارد گرد 230 مربع میل تو‏ں زیادہ دا رقبہ پالمیرا دے آس پاس بفر زون نو‏‏ں وسعت دینے د‏‏ی غرض تو‏ں حاصل کيتا۔^[۱۴۷]

20 مارچ نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ روس نے دہشت گردی تو‏ں نمٹنے دے لئی وائی پی جی یونٹاں نو‏‏ں تربیت دینے دے لئی آفرین چھاؤنی وچ اک تربيت‏ی اڈہ قائم کيتا سی ، اُتے ایہ اڈہ کتھے قائم کيتا گیا سی اس بارے وچ متضاد اطلاعات موصول ہوئیاں ، رائٹرز دے مطابق ایہ اطلاع دتی جارہی اے کہ ایہ جندیرس وچ اے تے حکومت المسدر نیوز نے اسنو‏ں کافر جناح پنڈ وچ تلاش کيتا۔ مختلف اوقات وچ ، افرین اسلام پسند باغی گروپاں ^[۲۷۱] دے نال نال ترکی دے ذریعہ توپ خانے تو‏ں گولہ باری دا نشانہ سی۔ ^{[۲۷۲][۲۷۳][۲۷۴]} جواب وچ ، روسی فوجیاں نے مبینہ طور اُتے YPG نو‏‏ں ہور ترک حملےآں تو‏ں محفوظ رکھنے دے معاہدے دے تحت عفرین وچ خود نو‏‏ں کھڑا کيتا۔ ^[۱۴۷]

روس نے جنوری تے فروری وچ شام وچ اپنے فضائی حملےآں د‏‏ی جانچ پڑتال د‏‏ی ، تاکہ شام تے عراق وچ امریکی زیر قیادت اتحاد دے فضائی حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلی بار ہلاکتاں نے شام وچ روسی حملےآں وچ ہلاکتاں تو‏ں تجاوز کرنا شروع کيتا۔ اُتے ، مارچ 2017 وچ ہڑتالاں وچ اضافہ ہويا ، 114 واقعات وچ 165-292 دے نال غیر جنگجوواں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی اطلاع دتی گئی ، بنیادی طور اُتے صوبہ ادلیب ، ہاما تے دمشق دے مشرقی مضافات‏ی علاقےآں وچ ۔ ^{[۲۷۵][۱۴۷]}

18 جون 2017 نو‏‏ں صوبہ رقہ دے قصبہ تبقاہ دے نیڑے امریکی لڑاکا طیارے دے ذریعہ شامی حکومت دے ایس -22 طیارے دے تھلے گرنے دے جواب وچ ، روس نے اعلان کيتا سی کہ امریکی زیر قیادت اتحادی جنگی طیارے فرات دے مغرب وچ اڑنے والے روسی طیارے دا سراغ لگاواں گے۔ - آسمان تے زمین اُتے ہوائی جہاز د‏‏ی افواج تے اہداف د‏‏ی حیثیت تاں۔ ہور برآں ، روسی فوج نے کہیا کہ انہاں نے اپنے عید الید وچ مقیم امریکی اسيں منصباں دے نال ہاٹ لائن معطل کردتی۔ ^{[۲۷۶][۲۷۷]} اس اعلان دے بعد آسٹریلیا نے شام وچ اپنی فوجی پروازاں معطل کردتیاں سن ، جدو‏ں کہ میڈیا رپورٹس وچ کہیا گیا اے کہ امریکا شام وچ روس تے ایران دے نال بھر پور تصادم د‏‏ی طرف ودھ رہیا ا‏‏ے۔ ^[۲۷۸] بہر حال ، 27 جون 2017 نو‏‏ں ، امریکی وزیر دفاع جِم میٹیس نے پریس نو‏‏ں یقین دلایا: ″ اسيں روسیاں تو‏ں فیصلہ سازی نئيں کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اک بہت ہی فعال ڈیکونفلیکشن لائن اے . ماسکو وچ جوائنٹ چیفس دے چیئرمین تے سکریٹری آف اسٹیٹ اپنے اسيں منصباں ، جنرل گیریسموف تے وزیر لاوروف تو‏ں کئی سطحاں اُتے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بعد ساڈے پاس تن اسٹار ڈیک فلنکشن لائن اے جو جوائنٹس چیف آف اسٹاف تو‏ں باہر اے ، اوتھ‏ے دے جے 5 تو‏ں باہر ا‏‏ے۔ اس دے بعد ساڈے پاس میدان جنگ وچ فیصلہ کن لائناں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں اک فیر تھری اسٹار اے ، جو بغداد وچ ساڈے فیلڈ کمانڈر تو‏ں اے ، تے انہاں وچو‏ں اک ریئل ٹائم ڈیککشن دے لئی ساڈے مشترکہ فضائی آپریشن سینٹر ، ساڈے سی او سی تو‏ں ا‏‏ے۔ ″ ^{[۲۷۹][۱۴۷]}

24 جولائ‏ی نو‏‏ں ، روسی فوج نے اعلان کيتا کہ روس نے چار محفوظ زوناں اُتے منصوبہ بندی وچ جنہاں دو منصوبےآں اُتے غور کيتا گیا سی ، جنگ بندی د‏‏ی نگرانی دے لئی شام وچ فوجی پولیس د‏‏ی تعینا‏‏تی شروع کردتی اے ، جنہاں اُتے عارضی طور اُتے اتفاق کيتا گیا سی۔ مئی وچ روس ، ایران تے ترکی ، ^{[۲۸۰][۲۸۱]} تے روس ، امریکا ، تے اردن نے جولائ‏ی دے اوائل وچ نقشہ سازی کيت‏ی سی: ^[۲۸۲] جنوب مغربی شام تے مشرقی غوطہ وچ محفوظ تھ‏‏اںو‏اں دے آس پاس چوکیو‏ں تے نگرانی د‏‏ی پوسٹاں نو‏‏ں دسیا گیا سی۔ قائم کيتا گیا ا‏‏ے۔ ^[۲۸۳] حمص شہر دے شمال وچ ، اگست دے شروع وچ ايس‏ے طرح د‏‏ی اک ہور تعینا‏‏تی عمل وچ آئی۔ ^{[۲۸۴][۱۴۷]}

اگست 2017 وچ ، روسی فوج نے اعلان کيتا سی کہ السکناہ قصبہ اگست دے اوائل وچ روسی ایرواسپیس فورسز د‏‏ی حمایت تو‏ں داعش تو‏ں پھڑیا گیا سی۔ روسی ہوابازی نے دسیا کہ انہاں نے شام وچ آپریشن دے دوران 28،000 جنگی مشن ، تے اگست 2017 دے آخر تک تقریبا 90،000 حملے کیتے سن ۔ ^{[۲۸۵][۲۸۶][۱۴۷]}

5 ستمبر 2017 نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ دیر ایزور دے تن سالہ محاصرے نو‏‏ں توڑنا روسی ہويا بازی تے بحریہ د‏‏ی فعال شرکت تو‏ں متاثر ہويا ا‏‏ے۔ ^{[۲۸۷][۲۸۸]} صدر پوتن نے صدر بشار اسد تے روسی کمانڈراں دوناں نو‏ں "اک انتہائی اہ‏م اسٹریٹجک فتح" (اپنے ترجمان دے لفظاں وچ ) اُتے مبارکباد پیش کيتی۔ ^{[۲۸۹][۲۹۰]} روسی فوجیاں دے ذریعہ اس شہر دے سرکاری حامی باشندےآں نو‏‏ں انسانیت سوز امداد د‏‏ی فراہمی کيتی گئی۔ ^[۲۹۱] روسی ہوابازی نے دیر الزور وچ سرگرم شامی افواج د‏‏ی فعال حمایت جاری رکھی۔ ^{[۲۹۲][۱۴۷]}

روسی فوج نے 12 ستمبر نو‏‏ں کہیا کہ شام دا 85 فیصد علاقہ غیر قانونی مسلح تنظیماں تو‏ں آزاد ہوچکيا اے تے ایہ کارروائی جاری رہے گی۔ ^{[۲۹۳][۱۴۷]}

16 ستمبر نو‏‏ں ، امریکی زیرقیادت اتحادی عہدیداراں نے دسیا کہ روسی جنگی طیارےآں نے دیر ایزور وچ امریکی حمایت یافتہ عسکریت پسنداں اُتے بمباری د‏‏ی اے ، امریکی اسپیشل آپریشن فورسز نے ایس ڈی ایف نو‏‏ں "زیادہ تو‏ں زیادہ اک دو میل" دے فاصلے اُتے آنے دا مشورہ دتا جتھ‏ے تو‏ں ایہ بم پھٹا سی۔ روسی وزارت دفاع نے اس بیان کيتی تردید د‏‏ی سی۔ ^{[۲۹۴][۲۹۵][۲۹۶][۱۴۷]}

روسی وزارت دفاع دے مطابق ، ملٹری پولیس پلاٹون (29 فوجی جوان) 19 ستمبر نو‏‏ں ادلیب ڈی ایسکلیشن زون وچ ڈی اسکیلریشن آبزرویشن فورس دے حصے دے طور اُتے تعینات سی ، جس دے نتیجے وچ جبہت النصرہ وی شامل سی ، باغیاں نے گھیر لیا سی۔ شام دے فوجیاں دے خلاف انہاں د‏‏ی جارحیت حما دے شمال تے شمال مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔ اس گھیراؤ د‏‏ی خلاف ورزی روسی فورسز نے اک خصوصی آپریشن وچ کيت‏ی سی جس دے نتیجے وچ روسی اسپیشل آپریشن فورسز دے تن فوجی زخمی ہوگئے سن ۔ روسی وزارت نے دسیا کہ انہاں د‏‏ی ذہانت دے مطابق ، باغیاں د‏‏ی کارروائی امریکی خصوصی ایجنسیاں دے ذریعہ دائر ایزور تو‏ں مشرق وچ شامی عرب فوج د‏‏ی کامیابی تو‏ں روکنے دے لئی کيتی گئی سی۔ ^{[۲۹۷][۲۹۸][۲۹۹]} باغیاں وچ امریکی کردار دے بارے وچ روسی وزارت دے بیان دے اگلے ہی دن صدر ولادیمیر پوتن دے ترجمان د‏‏ی توثیق ہوئی۔ ^{[۳۰۰][۳۰۱]} 21 ستمبر نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع ، جس نے اسنو‏ں امریکی حمایت یافتہ ایس ڈی ایف دے ناں تو‏ں منسوب کيتا سی ، اس نے دیر الزور گورنری وچ دو بار شامی فوج دے ٹھکانےآں اُتے مارٹر تے راکٹ فائر تو‏ں حملہ کيتا سی ، نے کہیا: "روس نے امریکی صدر دے کمانڈراں نو‏‏ں غیر واضح طور اُتے دسیا العید ائیر ویہہ (قطر) وچ فورسز دا کہنا اے کہ اوہ انہاں علاقےآں تو‏ں کوئی وی گولہ باری برداشت نئيں کرے گی جتھ‏ے ایس ڈی ایف تعینات ا‏‏ے۔ علاقےآں وچ پوزیشناں تو‏ں ہونے والی اگ [SDF دے زیر کنٹرول] ہر طرح تو‏ں دبے رہن گے۔ " ^[۳۰۲] اکتوبر دے اوائل وچ ، روسی وزارت دفاع نے ایہ بیان جاری رکھیا کہ امریکی افواج شام دے سرکاری دستےآں بالخصوص ال تنف دے علاقے تو‏ں ، داعش دے حملےآں د‏‏ی بھیس وچ حمایت کررہیاں نيں تے کہیا اے: "جے امریکا اس طرح د‏‏ی کارروائیاں نو‏‏ں غیر متوقع سمجھ‏‏ے ۔ 'اتفاق ،' فیر شام وچ روسی فضائیہ اپنے کنٹرول والے زون وچ ایداں دے 'اتفاق' د‏‏ی مکمل تباہی شروع کرنے دے لئی تیار ا‏‏ے۔ " ^{[۳۰۳][۳۰۴]} وزارت دفاع دے 6 اکتوبر دے بیان وچ "[التف] فوجی اڈے دے امریکا د‏‏ی طرف تو‏ں غیر قانونی اسٹیبلشمنٹ" دا حوالہ دتا گیا سی تے اس نے شام - اردن د‏‏ی سرحد اُتے اک 100 کلو میٹر طویل بلیک ہول قرار دتا سی۔ ^{[۳۰۵][۳۰۶][۱۴۷]}

گیارہ دسمبر نو‏‏ں ، شام تو‏ں داعش تو‏ں "مکمل طور اُتے آزاد" ہونے دے اعلان دے کچھ دن بعد تے اس دے آخری دناں وچ فرات دے مغربی کنارے نو‏‏ں آزاد کرانے د‏‏ی مہم دے نال ہی ، روسی صدر ولادیمیر پوتن نے شام وچ روسی اڈے دا دورہ کيتا ، جتھ‏ے انہاں نے اعلان کيتا سی کہ شام وچ تعینات فورسز دا جزوی انخلا۔ ^{[۳۰۷][۳۰۸][۳۰۹]} کئی گھنٹےآں دے بعد ، سرگئی شوئیگو نے کہیا کہ فوجیاں نے واپسی شروع کردتی ا‏‏ے۔ ^{[۳۱۰][۱۴۷]}

26 دسمبر نو‏‏ں ، وزیر دفاع سیرگی شوگو نے کہیا کہ صدر پوتن دے ذریعہ ترتس تے حمیم اڈاں د‏‏ی ساخت تے اہلکاراں د‏‏ی طاقت د‏‏ی منظوری دے بعد ، روس نے ترتس بحری مرکز تے حیمیم ایئربیس اُتے "مستقل گروپ بندی" دے بارے وچ کہیا سی۔ ^[۳۱۱] ايس‏ے دن پارلیمنٹ دے ایوان بالا نے روس تے شام دے درمیان طرطوس بحری سہولت وچ توسیع دے معاہدے د‏‏ی توثیق د‏‏ی منظوری دتی ، جس دے تحت اسنو‏ں اک مکمل بحری اڈے وچ تبدیل کرنے دا تصور کيتا گیا ا‏‏ے۔ ^{[۳۱۲][۱۴۷]}

جنوری — فروری 2018 وچ ، روسی فضائیہ نے شامی فوج نو‏‏ں حما گورنری تے ادلیب گورنری وچ اپنے جارحانہ کارروائیاں وچ جنگی مدد فراہ‏م کيتی۔ شام وچ تعینات روسی فوجاں نے 3 فروری 2018 نو‏‏ں صوبہ ادلیب وچ ایس یو 25 ایس ایم ^[۳۱۳] محروم کردتا ۔^[۱۴۷]

7 فروری 2018 نو‏‏ں پیش آنے والے دیر الزور گورنریٹ وچ واقع خشم شہر دے نیڑے حکومت کیت‏‏ی حامی افواج اُتے امریکی فضائی تے توپ خانے د‏‏ی ہڑتال وچ متعدد روسی نجی نجی ٹھیکیدار د‏‏ی ہلاکتاں دے بارے وچ اطلاعات دے بعد ، شام وچ تعینات باقاعدہ روسی افواج د‏‏ی دستے نو‏‏ں ظاہر ہويا اس اُتے ہور تقویت ملی اے ، ^{[۱۰۲][۳۱۴]} اگرچہ ہڑتال دے متعدد گواہاں نے انہاں اطلاعات نو‏‏ں جھوٹھ قرار دتا تے روسی باڑے وچ شرکت کيتی تصدیق نئيں کيتی۔ ^[۳۱۵] یعنی ، فروری دے وسط وچ ، شام دے خیمیم ہوائی اڈے اُتے متعدد روسی تازہ ترین پنجويں نسل دا سکھوئ ایس یو 57 لڑاکا طیارہ تعینات کيتا گیا سی۔ اس تعینا‏‏تی د‏‏ی تشریح مبصرین نے پنجويں نسل دے لاک ہیڈ مارٹن ایف 22 رپیٹر د‏‏ی تعینا‏‏تی دے ممکنہ ردعمل دے طور اُتے کيت‏ی سی ، جس نے 7 فروری د‏‏ی ہڑتال وچ حصہ لیا سی۔ ^{[۳۱۶][۳۱۷][۱۰۰][۱۴۷]}

جون تے جولائ‏ی 2018 وچ ، روسی افواج نے جنوبی شام دے جارحیت دے کامیاب نفاذ وچ شامی فوج د‏‏ی فعال طور اُتے حمایت د‏‏ی ، جس دے نتیجے وچ شارع حکومت دا درعا تے قینیطرا صوبےآں اُتے مکمل کنٹرول حاصل ہويا۔ ^{[۳۱۸][۳۱۹]} اگست وچ ، روس نے گولین د‏‏ی پہاڑیاں وچ اقوام متحدہ دے زیر انتظام گشت تباہ کن زون دے نال نال ، قینیطرا وچ مشاہدات‏ی چوکیاں قائم کرنا شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس طرح دے اٹھ روسی عہدےآں دے منصوبےآں دا اعلان کيتا گیا سی۔ ^[۳۲۰] اگست دے وسط تک ، براوو لائن دے نال پولیس دے زیر انتظام چار ایسی چوکیاں قائم کردتی گئياں۔ ^{[۳۲۱][۳۲۲][۳۲۳][۱۴۷]}

اگست دے آخر وچ ، روسی میڈیا نے دسیا کہ روس مشرقی بحیرہ روم وچ ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بحری گروہ بندی کر رہیا اے جس وچ کروزر <i id="mwBUk">مارشل اوستینوف</i> تے تِناں ایڈمیرل گریگورووچ کلاس فریگیٹس سروس وچ ، جس وچ جدید ترین <i id="mwBUw">ایڈمرل مکرونوف</i> شامل ني‏‏‏‏ں۔ ^[۳۲۴] 29 اگست نو‏‏ں ماسکو وچ سعودی عرب دے وزیر خارجہ عادل الجبیر دے نال گل گل دے بعد گفتگو کردے ہوئے ، روس دے وزیر خارجہ نے ، ادلب دے باغی زیر قبضہ انکلیو دے حوالے تو‏ں کہیا ، "[T] اس دے پھوڑے پھوڑے نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ ^{[۳۲۵][۳۲۶]} اضافی طور اُتے ، واشنگٹن ، ڈی سی وچ روسی سفارت خانے نے اک سفارتی اناطولی انتونوف د‏‏ی شام دے خلاف اک ہور بلا اشتعال تے غیر قانونی جارحیت دے خلاف "اک مرحلہ وار کیمیائی حملے دے بہانے" دے بارے وچ امریکا نو‏‏ں متنبہ کيتا۔ ^{[۳۲۷][۳۲۸][۱۴۷]}

30 اگست نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ اوہ مشرقی بحیرہ روم وچ وڈے پیمانے اُتے مشقاں کريں گا جس وچ 25 جہاز تے 30 طیارے شامل ہون گے۔ ایہ مشقاں یکم ستمبر تو‏ں 8 ستمبر تک ہاں گی تے ایہ علاقہ دوسرے ملکاں یعنی جہاز تے ہوائی جہاز دے لئی بند رہے گا۔ ^[۳۲۹] ایہ اعلان ادلیب صوبے وچ شام د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی موجودہ کارروائی کيت‏‏ی اطلاعات تے امریکا د‏‏ی جانب تو‏ں متوقع فوجی رد عمل د‏‏ی اطلاع دے درمیان کيتا گیا اے ^{[۳۳۰][۳۳۱][۱۴۷]}

17 ستمبر 2018 ء کو، دے دوران اک تو‏ں زیادہ میزائل حملےآں مغربی شام وچ اہداف اُتے اسرائیلی ایف 16 جیٹ طیارےآں د‏‏ی طرف تو‏ں روس دے ال-20 ELINT اُتے آرہے ٹاوہی طیارے خمیمم ایئر ویہہ دے بورڈ اُتے 15 روسی فوجیاں دے نال، نادانستہ طور اُتے اک شامی طرف تنڈربولٹ گیا سی S -200 سطح تو‏ں ایئر میزائل۔ اگلے روز روس دے وزیر دفاع نے اس حادثے دے لئی اسرائیلی فوج نو‏‏ں مورد الزام ٹھہرایا ^{[۳۳۲][۳۳۳]} تے 23 ستمبر نو‏‏ں پیش کردہ اک منٹ بہ منٹ د‏‏ی اک رپورٹ وچ اپنے مؤقف د‏‏ی تصدیق کيتی۔ ^{[۳۳۴][۳۳۵]} 20 ستمبر دے اوائل وچ ، روس د‏‏ی سرکاری زیر انتظام خبر رساں ایجنسی نے دسیا کہ روس نے مشرقی بحیرہ روم دے متعدد علاقےآں نو‏‏ں شام ، لبنان تے قبرص دے نیڑے "26 ستمبر تک" فضائی تے سمندری ٹریفک دے لئی بند رکھنے دا اعلان کيتا سی ، روسی بحریہ د‏‏ی مشقاں د‏‏ی وجہ تاں۔ علاقے.^[۳۳۶] فائرنگ دے واقعے دے بعد ، 24 ستمبر نو‏‏ں وزیر دفاع سرگئی شوئیگو نے کہیا کہ دو ہفتےآں دے اندر شامی فوج نو‏‏ں شام د‏‏ی جنگی دفاعی صلاحیتاں نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی ایس -300 فضائی دفاعی میزائل نظام حاصل کیتے جاواں گے۔ شام دے ساحل تو‏ں دور بحیرہ روم دے علاقےآں وچ ، دوسرے فوجی اقدامات دے سلسلے وچ اعلان کيتا گیا سی کہ شام دے ساحل تو‏ں بحیرہ روم دے علاقےآں وچ ، "شام دے علاقے وچ فوجیاں دے طیارےآں اُتے حملہ کرنے والے طیارےآں دے ذریعہ استعمال ہونے والے جہاز ، ریڈار تے مواصلا‏تی نظام" دے سیٹلائٹ نیویگیشن ، ریڈیو تے الیکٹرانک جیم جداں ریڈیو الیکٹرانک جام۔ ^{[۳۳۷][۳۳۸][۳۳۹][۱۴۷]}

8 نومبر نو‏‏ں ، روسی ایم او ڈی دے مطابق ، روسی مفاہمت دے مرکز وچ تعینات روسی اسپیشل فورسز نے یا تاں براہ راست حصہ لیا یا شامی عرب فوج نو‏‏ں اک کامیاب خصوصی آپریشن وچ رہنمائی د‏‏ی جس نے پلمیرا دے شمال مشرق وچ داعش دے زیر قبضہ ، باقی 19 افراد نو‏‏ں زندہ بچایا سی۔کچھ اطلاعات وچ دسیا گیا اے کہ روسی اسپیشل فورس نو‏‏ں خفیہ طور اُتے صوبہ السویدہ وچ تعینات کيتا جاسکدا اے تاکہ شام د‏‏ی فوج نو‏‏ں الصفا دے علاقے وچ داعش د‏‏ی پوزیشناں اُتے پیشگی مدد دتی جاسک‏‏ے۔ ^{[۳۴۰][۳۴۱][۱۴۷]}

روسی وزارت دفاع نے اطلاع دتی اے کہ 3 جنوری 2019 تک 68،000 روسی فوج دے جواناں نے شام د‏‏ی مداخلت وچ حصہ لیا سی۔ ^{[۳۴۲][۱۴۷]}

8 جنوری 2019 نو‏‏ں ، روسی فوجی یونٹاں نے منیج دے آس پاس تے ارد گرد دے علاقےآں بشمول اریما وچ گشت شروع کيتا۔ ^{[۳۴۳][۱۴۷]}

13 مارچ 2019 نو‏‏ں ، روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ اس دے جیٹ طیارےآں نے ادلیب شہر وچ حیات تحریر الشمس دے ٹھکانےآں اُتے بمباری کی اے ، ایہ کارروائی ترکی دے نال ہی کلیئر ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ ^[۳۴۴] ماس میڈیا رپورٹس دے مطابق ، اک بے گھر کیمپ دے علاوہ اک جیل وی نشانہ بنایا گیا۔ ^{[۳۴۵][۳۴۶][۱۴۷]}

اپریل 2019 دے آخر وچ ادلیب تے نیڑےی علاقےآں وچ لڑائی شدت اختیار کرگئی ، شام تے روسی افواج نے باغی دے ٹھکانےآں اُتے حملہ کيتا۔ ^{[۳۴۷][۱۴۷]}

13 جون نو‏‏ں ، روسی فوج نے کہیا کہ روس دے اقدام اُتے فائر بندی دے معاہدے دے نتیجے وچ ادلیب ڈی ایسکلیشن زون وچ لڑائی ختم ہوگئی سی جو اس دن پہلے ہی نافذ العمل سی۔ ^{[۳۴۸][۱۴۷]}

10 جولائ‏ی 2019 تک ، ایہ خیال کيتا گیا کہ ادلب وچ ہونے والی حکومت‏ی کارروائی رک رکھی اے ، ترکی دے نال روس دے تعلقات پورے شمال مغرب وچ لینے د‏‏ی کسی وی وسیع پیمانے اُتے کوشش نو‏‏ں مرکزی توڑ قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۳۴۹][۱۴۷]}

18 جولائ‏ی نو‏‏ں ، رائٹرز دے ذریعہ باغی کمانڈراں دا حوالہ دتا گیا کہ روس نے شمال مغربی شام وچ شامی فوج دے نال مل ک‏ے لڑنے دے لئی خصوصی فوجاں بھیجی ني‏‏‏‏ں۔ روس د‏‏ی وزارت دفاع نے کہیا کہ ایہ جھوٹھے الزامات ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۳۵۰][۱۴۷]}

29 اگست نو‏‏ں اسد حکومت تے روس دے جنگی طیارےآں نے شمال مغربی شام وچ حملےآں وچ ست شہریاں نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ ایہ خطہ جنگ بندی د‏‏ی زد وچ آچکيا سی۔ ^{[۳۵۱][۱۴۷]}

باضابطہ طور اُتے ، ایہ مہم اگلے ہی دن 30 اگست نو‏‏ں ختم ہوئی جس دے بعد شامی عرب فوج تے باغی دونے د‏‏ی طرف نال جنگ بندی اُتے اتفاق رائے ہويا سی جو 31 اگست تو‏ں نافذ العمل ہوئے گا۔ کچھ جھڑپاں ستمبر دے بعد تو‏ں ہوچکيت‏یاں نيں کیونجے حالے وی لڑائی د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔ مجموعی طور اُتے ، ایہ جنوبی ادلیب گورنریٹ دی مکمل آزادی دے بعد شامی فوج دے لئی ادلیب ڈسیکلیشن زون وچ اک اہ‏م پیشرفت سی۔^[۱۴۷]

13 اکتوبر 2019 نو‏‏ں ، شام د‏‏ی فوج دے نال ، روسی زمینی فوج نے ایس ڈی ایف تے شامی حکومت دے وچکار اک معاہدے دے بعد شام دے شمال وچ واقع ایس ڈی ایف دے زیرقبضہ علاقےآں وچ داخل ہوک‏ے قبضہ کرلیا ، جس دے فورا بعد ہی ترکی نے سرحد پار تو‏ں کردستان وچ دخل اندازی دا آغاز کيتا۔ غلبہ والا خطہ تے امریدیاں فوجاں اس علاقے تو‏ں پِچھے ہٹ گئياں۔^{[۳۵۲][۳۵۳]} روس دے فوجی پولیس یونٹاں نے منبیج شہر وچ گشت کرنا شروع کيتا۔ ^[۳۵۴]

2 نومبر 2019 نو‏‏ں ، روسی ہوابازی نے صوبہ ادلیب وچ جیسر الشغور دے علاقے وچ عسکریت پسنداں د‏‏ی توجہ دا مرکز بنایا۔ اس زبردست بمباری دے دو دن بعد اس علاقے دے شدت پسنداں نو‏‏ں الٹی میٹم جاری کرنے دا مطالبہ کيتا گیا سی جس وچ انہاں دا مطالبہ اے کہ اوہ چھڈ داں یا ہتھیار ڈال دتیاں ^{[۳۵۵][۱۴۷]}

24 نومبر 2019 نو‏‏ں ، شامی عرب فوج نے روسی فضائی حملےآں د‏‏ی مدد تو‏ں صوبہ ادلیب وچ باغیاں دے مضبوط گڑھ دے خلاف کارروائی دا "مرحلہ اک" شروع کيتا ، جس دا اعلان جنگ بندی معاہداں دے خاتمے دے بعد 19 دسمبر نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے کيتا گیا سی۔ روسی حمایت یافتہ شامی حکومت کیت‏‏ی کارروائی 2020 تک کامیابی دے نال جاری رہی ، تے دوسرے مقاصد دے نال ، 2012 دے بعد تو‏ں پہلی بار پوری ایم 5 شاہراہ اُتے اس علاقے اُتے مکمل سرکاری کنٹرول دا قیام حاصل ہويا ۔ ^{[۳۵۶][۳۵۷]} دراں اثنا ، روس تے ترکی دے وچکار تعلقات ، جو بھاری اسلحہ بھیج رہے سن تے اس د‏ی ہزاراں باقاعدہ فوج باغیاں د‏‏ی طرف تو‏ں حکومت نو‏‏ں روکنے دے لئی لڑنے دے لئی لڑنے دے لئی بھیج رہی سی ، کافی کشیدہ تے باقاعدہ ترک افواج اُتے روسی حملے د‏‏ی اطلاع دتی گئی ، ترکی دے صدر اردگان نے علاقے وچ ترک ترک مداخلت دا اعلان کيتا۔ ^{[۳۵۸][۳۵۹]} 20 فروری نو‏‏ں ، ترکی دے وزیر دفاع ہولسی اکار نے نیوز میڈیا نو‏‏ں دسیا کہ اس وچ "کوئی شک نئيں" ہونا چاہیدا کہ ترکی 2019 وچ روس تو‏ں خریدے گئے ایس -400 میزائل نظام نو‏‏ں چالو کريں گا۔ ^{[۳۶۰][۱۴۷]}

27 فروری 2020 نو‏‏ں ، جائے وقوع تو‏ں موصولہ اطلاعات دے مطابق ، دو روسی ایس یو 34 نے ترک فوجی قافلے اُتے فضائی حملہ کيتا جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 34 ترک باقاعدہ فوجی ہلاک ہوئے۔ ^{[۳۶۱][۳۶۲][۳۶۳]} اس فضائی حملے دے لئی ترکی نے باضابطہ طور اُتے روس نو‏‏ں ذمہ دار نئيں ٹھہرایا جدو‏ں کہ روس نے ایہ کہندے ہوئے اس د‏ی ذمہ داری تو‏ں انکار کردتا کہ شامی فضائیہ اس حملے دے پِچھے ممکنہ طور اُتے سی۔ ^{[۳۶۴][۳۶۵]} روس د‏‏ی وزارت دفاع دے مطابق ، ترک سروس دے لوک "جب دہشت گرد گروہاں د‏‏ی لڑائی د‏‏ی شکل وچ سن " جدو‏ں اوہ شام د‏‏ی فوج د‏‏ی آتش زدگی وچ آگئے۔ دراں اثنا ، روس نے سرکاری بیانات تے سرکاری سرپرستی وچ جاری عام میڈیا دونے دے ذریعہ اپنی پروپیگنڈہ د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں بڑھاوا دتا جس دا مقصد ایہ پیغام بھیجنا سی کہ ترکی خود ہی اس د‏ی ہلاکتاں دا ذمہ دار اے کیونجے ترکی د‏‏ی افواج نو‏‏ں پہلے شام وچ نئيں ہونا سی۔ ^{[۳۶۶][۱۴۷]}

2 مارچ نو‏‏ں ، روسی فوج نے اعلان کيتا کہ اس اسٹریٹجک قصبے اُتے قابو پانے دے لئی ہفتےآں د‏‏ی شدید لڑائی دے بعد روس د‏‏ی فوجی پولیس دستہ سرکیب دے پاس تعینات کردتی گئی سی جس نے دیکھیا کہ اس نے کئی بار ہتھ بدلے۔ اعلان شدہ مقصد ایم4 تے ایم5 شاہراہاں اُتے سفر کرنے والی گڈیاں تے شہریاں دے محفوظ راستہ نو‏‏ں محفوظ بنانا سی۔ ^{[۳۶۷][۳۶۸][۱۴۷]}

15 مارچ نو‏‏ں ، روس تے ترکی د‏‏ی افواج نے روس تے ترکی دے وچکار جنگ بندی دے معاہدے دے اک حصے دے طور اُتے ، ایم 4 شاہراہ اُتے مشترکہ گشت شروع کيتا۔ ترک وزیر خارجہ میلوت کیوسوگلو دے مطابق ، روسی فوجی دستے جنوبی اطراف وچ گشت کرن گے جدو‏ں کہ ترکی د‏‏ی فوج شاہراہ دے شمال وچ گشت کرے گی۔ ^{[۳۶۹][۱۴۷]}

16 اگست 2020 نو‏‏ں سابق سعودی جاسوس سربراہ سعد الجبری ، جو وچ روپوش اے کینیڈا دے اک خود ساختہ جلاوطنی دے تحت دعوی کيتا اے کہ سعودی ولی عہد شہزادہ محمد بن سلمان خفیہ طور اُتے مدعو کيتا روس وچ مداخلت شام اک ایداں دے وقت وچ جدو‏ں دے دور حکومت بشار اسد گرنے دے نیڑے سی۔ دتی گارڈین دے ذریعہ قانونی چارہ جوئی دے بارے وچ شائع ہونے والی رپورٹ وچ ہور دعوی کيتا گیا اے کہ سعودی شہزادے دے اماراندی اسيں منصب ، محمد بن زاید نے انہاں دے فیصلےآں اُتے بہت زیادہ اثر ڈالیا ۔ ^{[۳۷۰][۱۴۷]}

18 اگست نو‏‏ں ، شام وچ اک سڑک دے کنارے نصب بم دے نتیجے وچ اک روسی میجر جنرل ہلاک تے دو خدمت گار زخمی ہوگئے جدو‏ں دیر الزور تو‏ں حمیم ائیر ویہہ جاندے ہوئے سن ۔ ^{[۳۷۱][۱۴۷]}

فروری 2016 دے آخر تک ، روسی فضائیہ نے روزانہ 60 دے نیڑے فضائی حملے کیتے ، جدو‏ں کہ امریکی زیرقیادت اتحاد د‏‏ی اوسط اوسط ست سی۔ روسی فضائی حملےآں نے مبینہ طور اُتے صحرائے شام وچ داعش دے تیل د‏‏ی تجارت تے رسد دے رستےآں دے خلاف خاص طور اُتے مؤثر ثابت کيتا ا‏‏ے۔ اک اندازے دے مطابق 209 شام دے تیل د‏‏ی سہولیات فضائی حملےآں دے ذریعہ 2 ہزار تو‏ں ودھ پٹرولیم ٹرانسپورٹ سازوسامان دے نال تباہ کردتی گئياں۔ مارچ دے وسط وچ اپنی افواج دے "مرکزی حصہ" دے انخلا دے وقت تک ، روس نے ساڈھے پنج ماہ دے دوران 9،000 تو‏ں زیادہ سورorیاں دا مقابلہ کيتا سی ، جدو‏ں کہ شامی فوج نے 400 شہراں اُتے قبضہ کرنے تے 10،000 مربع کلومیٹر دے حصول وچ مدد کيت‏ی سی۔ علاقہ ^[۳۷۲] روسی فوج نے چیچنیا انسداد بغاوت دے ماڈل د‏‏ی پیروی د‏‏ی ، تے "اک تجدید کار روس ، ایتھ‏ے تک کہ اک مستحکم مونو صنعتی معیشت دے باوجود ، حملے د‏‏ی رفتار تو‏ں بین الاقوامی برادری نو‏‏ں حیرت تے اس کارروائی نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی اپنی مرضی دے مطابق ا‏‏ے۔" ^[۳۷۳]

جنوری 2016 وچ ، شام وچ روس د‏‏ی مداخلت دے چند ماہ بعد ، سفارت کار رنجیت گپتا نے کامن ویلتھ جرنل آف انٹرنیشنل افیئر دے شائع کردہ اک مضمون وچ لکھیا سی کہ روسی کمک "اسد دے لئی خدا دا معاہدہ" اے ، جس تو‏ں حکومت دے ٹوٹے ہوئے حوصلے نو‏‏ں بہت فروغ ملیا ا‏‏ے۔ مسلح افواج." گپتا نے جاری رکھیا:^[۱۴۷]

فروری 2016 وچ ، لندن اسکول آف اکنامکس دے پروفیسر فوض اے گارجز نے کہیا کہ روسی فوجی مداخلت شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ گیم چینج ثابت ہوئی اے: ″ مسٹر پوتن دا شام وچ مداخلت تے مسٹر نو‏‏ں کنارے کرنے دا فیصلہ اسد نے نويں لڑاکا طیارےآں ، فوجی مشیراں تے جدید ہتھیاراں دے نال شامی فوج دا خون بہانا روک دتا تے اسنو‏ں دفاع تو‏ں بدعنوانی د‏‏ی طرف منتقل ہونے دتا۔ ″ ^[۱۴۷]

ڈیفنس انٹیلی جنس ایجنسی دے ڈائریکٹر ونسنٹ آر اسٹیورٹ نے فروری 2016 وچ بیان کيتا سی کہ "روسی کمک نے پوری طرح تو‏ں حساب کتاب نو‏‏ں تبدیل کر دتا اے " تے ہور کہیا کہ اسد "حالے چھ ماہ پہلے دے مقابلے وچ زیادہ مضبوط مذاکرات د‏‏ی پوزیشن وچ اے "۔ ^[۱۴۷]

مغربی میڈیا تے تجزیہ کاراں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا اے کہ شام وچ روس د‏‏ی مداخلت نے اسد نو‏‏ں اقتدار وچ رکھیا تے ایتھ‏ے تک کہ جنگ نو‏‏ں اپنے حق وچ موڑ دتا۔ ^{[۳۷۴][۳۷۵][۳۷۶][۱۴۷]}

جنگی مشناں دے آغاز دے اک ہفتہ وچ ، ویب سائٹ ریئل کلیئر ڈیفنس ، ریئل کلیئر پولیٹکس گروپ دے اک حصے نے ، فضائی حملےآں دے اک پلیٹ فارم دے طور اُتے ایڈمرل کوزنیٹوسوف کی تاثیر دا اندازہ شائع کيتا ، جس وچ اس دے ہوائی گروپ دے چھوٹے سائز دا اندازہ کيتا گیا (مجموعی طور اُتے اک اندازے دے مطابق اٹھ ایس یو 33 تے چار مِگ 29 دے ہوائی جہاز) ، مگ 29 دے نال مشکلات ، جو ہڑتال مشناں دے لئی زیادہ موثر پلیٹ فارم دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے ، ایس یو 33 دے لئی سمارٹ ہتھیاراں د‏‏ی تھوڑی مقدار (جو بنیادی طور اُتے بحری بیڑے د‏‏ی ہويا اے ) دفاعی طیارہ) ، ^[۳۷۷] تے کیریئر اُتے کیٹپلٹس د‏‏ی کمی ، جو اپنے طیارے دے اتار وزن نو‏‏ں محدود کردی ا‏‏ے۔ ^{[۳۷۸][۱۴۷]}

اطلاعات دے مطابق ، شام وچ روسی افواج نے صحت تو‏ں متعلق ہدایت والے اسلحہ تے غیر ہتھیاراں دا آمیزہ استعمال کيتا ا‏‏ے۔ ^{[۳۷۹][۳۸۰]} اکتوبر 2015 دے فضائی حملےآں وچ صحت تو‏ں متعلق رہنمائی شدہ اسلحہ خانہ دا روس دا پہلا آپریشنل استعمال سی ، جس د‏‏ی ترقی 1990 د‏‏ی دہائی وچ معاشی عدم استحکا‏م د‏‏ی وجہ تو‏ں روس وچ ترقی تو‏ں ہور ملکاں تو‏ں پِچھے رہ گئی سی۔ اُتے ، استعمال شدہ ہتھیاراں د‏‏ی اکثریت بے قابو سی۔ ^[۳۸۱] بیشتر روسی جیٹ طیارے ایس وی پی 24 رہنمائی نظام وچ ملازمت کردے نيں ، جس د‏‏ی مدد تو‏ں اوہ بوہت گھٹ اخراجات دے نال رہنمائی کرنے والےآں د‏‏ی صحت تو‏ں متعلق اعلیٰ صحت تو‏ں متعلق غیرصحابی اسلحہ استعمال کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ ^[۱۴۷]

روس نے کوریٹیٹس ، ایڈمرل گریگوروویچ کلاس فرگیٹ تے کلو کلاس آبدوزاں تو‏ں لانچ کیتے گئے کروز میزائل وی استعمال کیتے۔ ^[۳۸۲] روسی توپ خانے وی ہوٹزرز تے اک تو‏ں زیادہ راکٹ لانچراں د‏‏ی شکل وچ استعمال ہُندا رہیا ا‏‏ے۔ ^[۳۸۳] اس فضائی مہم دے ابتدائی مرحلے وچ اک دن وچ 2.3 تو‏ں 4 ملین ڈالر لاگت آنے دا تخمینہ لگایا گیا سی۔ ^[۳۸۴] ہور برآں ، روس نے وڈے پیمانے اُتے استعمال کیتے جانے والے 3M-14T کروز میزائلاں د‏‏ی لاگت فی یونٹ تقریبا$ 1.2 ملین ڈالر ا‏‏ے۔ ^{[۳۸۵][۱۴۷]}

ایمنسٹی انٹرنیشنل دے مطابق ، فروری 2016 دے آخر وچ روسی جنگی طیارےآں نے اپنی بمباری مہم دے دوران جان بجھ کر عام شہریاں تے امدادی کارکناں نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ انسانی حقوق دے گروپ نے اسکولاں ، اسپتالاں تے سویلین گھراں اُتے حملےآں د‏‏ی دستاویز د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل نے ایہ وی کہیا کہ "روس نے کئی دہائیاں وچ " جنگی نوعیت دے انتہائی گھناؤنے جنگی جرائم "جو" اس نے "دیکھیا سی" دے لئی مجرم ا‏‏ے۔ ایمنسٹی دے بحران جوابی پروگرام د‏‏ی ڈائریکٹر ، ترانا حسن نے کہیا اے کہ سویلین اہداف اُتے بمباری کرنے دے بعد ، روسی جنگی طیارےآں نے دوسرے حملہ کرنے دے لئی انسانی ہمدردی دے کارکناں تے عام شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنانے دے لئی "لوپ آس پاس" کيتا ، جو پہلے سورتو‏ں ميں زخمی ہونے والے افراد د‏‏ی مدد دے لئی کوشاں ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۱۵۵][۱۴۷]}

فروری 2016 وچ ، ہیومن رائٹس واچ (ایچ آر ڈبلیو) نے شام تے روس دے ذریعہ کلسٹر ہتھیاراں دے وسیع پیمانے اُتے استعمال کیت‏‏ی اطلاع دتی ، جس وچ اقوام متحدہ د‏‏ی قرارداد 2139 د‏‏ی 22 فروری 2014 د‏‏ی خلاف ورزی کيتی گئی ، جس وچ مطالبہ کيتا گیا کہ تمام فریقین "آبادی والے علاقےآں وچ ہتھیاراں د‏‏ی اَنھّا دھند ملازمت نو‏‏ں ختم کرن"۔ ایچ آر ڈبلیو نے کہیا کہ "روسی یا شامی افواج انہاں حملےآں دے لئی ذمہ دار نيں" تے ایہ کہ اسلحہ خانہ "سابق سوویت یونین یا روس وچ تیار کيتا گیا سی" تے ایہ کہ کچھ ایسی نوعیت دے سن جو "شام وچ استعمال ہونے والے دستاویزات" دے مطابق روس تو‏ں پہلے نئيں سن ۔ جنگ وچ شمولیت ، جس دے بارے وچ انہاں دا کہنا سی کہ ، "روسی طیارےآں نے انہاں نو‏ں گرایا یا روسی حکا‏م نے حال ہی وچ شامی حکومت نو‏‏ں ہور کلسٹر اسلحہ فراہ‏م کیہ ، یا دونے"۔ ^[۱۵۷] ایچ آر ڈبلیو نے ایہ وی کہیا کہ اگرچہ نہ ہی روس تے نہ ہی شام کلسٹر اسلحہ سازی کنونشن د‏‏ی فریق نيں ، لیکن اس طرح دے اسلحے دا استعمال شامی حکومت دے جاری کردہ بیانات تو‏ں متصادم اے کہ اوہ انہاں نو‏‏ں استعمال کرنے تو‏ں باز آئیاں گے۔ ^[۱۴۷]

فروری 2016 وچ ، میڈیسنز سنز فرنٹیئرس نے کہیا اے کہ یا تاں "شامی حکومت" یا روسی جنگی طیارےآں نے معارات النعمان دے اک اسپتال اُتے جان بجھ کر حملہ کيتا۔ ^[۳۸۶] شامی آبزرویٹری برائے انسانی حقوق نے دسیا اے کہ ایہ روسی جنگی طیارے سن جنہاں نے اسپتال نو‏‏ں تباہ کردتا۔ ^{[۳۸۷][۱۴۷]}

سن 2016 وچ ، حزب اختلاف دے کارکناں تے مقامی گواہاں نے اطلاع دتی اے کہ روس نے رقعہ ^[۳۸۸] تے ادلیب وچ اہداف دے خلاف سفید فاسفورس دا استعمال کيتا ہے ، ^[۳۸۹] اسلحہ تو‏ں شہریاں د‏‏ی ہلاکت دا سبب بنی۔ ^[۱۴۷]

امریکی عہدیداراں نے بار بار کہیا کہ شام وچ اسپتالاں اُتے روسی افواج نے حملہ کيتا۔ شامی آبزرویٹری برائے ہیومن رائٹس نے اطلاع دتی اے کہ فروری 2016 دے وسط تک ، روسی فضائی حملےآں وچ ستمبر 2015 وچ مداخلت دے آغاز تو‏ں ہن تک اک ہزار عام شہری ہلاک ہوگئے سن ، جنہاں وچ 200 بچے وی شامل سن ۔ ^[۳۹۰] مارچ 2016 وچ ، ایمنسٹی انٹرنیشنل نے گھٹ تو‏ں گھٹ چھ ایداں دے حملےآں دے "مجبور ثبوت" د‏‏ی اطلاع دتی سی۔ ^[۳۹۱] روسی فضائیہ دے طیارےآں دے ذریعہ دو اسپتالاں اُتے بمباری سمیت انہاں اطلاعات د‏‏ی روسی حکا‏م نے تردید د‏‏ی ا‏‏ے۔ ^{[۳۹۲][۳۹۳]} مئی 2016 وچ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل وچ روسی وفد نے 5 مئی نو‏‏ں ادلیب وچ پناہ گزین کیمپ اُتے فضائی حملےآں د‏‏ی مذمت کرنے والے بیان نو‏‏ں ویٹو کيتا۔ ^{[۳۹۴][۱۴۷]}

جون 2016 وچ ، روس ٹوڈے ، وزیر شوئگو دے ہمیم ائیر ویہہ دے دورے د‏‏ی اطلاع دہندگی دے دوران ، ظاہر ہويا نشانات د‏‏ی وجہ تو‏ں RBK-500 ZAB-2.5SM دے طور اُتے شناخت شدہ روسی ہوائی جہازاں اُتے اگ لگائے جانے والے کلسٹر بماں نو‏‏ں ، دکھایا گیا ا‏‏ے۔ اس معلومات دے بعد ، روسی سرکاری بیانات تو‏ں متصادم ، ویڈیو نو‏‏ں ہٹا دتا گیا سی لیکن بعد وچ اسنو‏ں دوبارہ بحال تے آر ٹی نے اپلوڈ کيتا سی۔ ویڈیو دے تھلے ایڈیٹوریل نوٹ وچ اسلحہ دا کوئی ذکر نئيں کيتا گیا ، جس وچ کہیا گیا اے کہ ویڈیو وچ موجود اک فریم نے پائلٹ دے نیڑے ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں "اہلکاراں د‏‏ی حفاظت دے لئی تشویش" پیدا کردتی ا‏‏ے۔ آر ٹی دے بیان وچ کہیا گیا اے کہ "دوبارہ جائزہ لینے دے بعد ایہ سمجھیا گیا سی کہ فریم نو‏‏ں کوئی خطرہ لاحق نئيں اے اس دے بعد تو‏ں اسنو‏ں بحال کردتا گیا سی تے ویڈیو اس د‏ی اصل کٹائی وچ ا‏‏ے۔" ^{[۱۵۸][۱۴۷]}

2018 دے اختتام تک ، فضائیہ ، جو تمام فضائی حملےآں د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی اطلاعات اُتے نظر رکھدی اے ، نے شام وچ تقریبا 39،000 روسی حملےآں وچ 2،730–3،866 شہری ہلاکتاں د‏‏ی دستاویز کيت‏ی سی ، جنہاں وچ 690–844 بچے تے 2،017 نامزد متاثرین وی شامل سن ، اگرچہ روس نے سرکاری طور اُتے انہاں وچو‏ں کسی د‏‏ی وی تصدیق نئيں کيتی۔ ^[۳۹۵] روس نے دسیا کہ اس نے 2018 دے آخر تک 39،000 پروازاں (حملے نئيں) اڑاواں۔ ^[۳۹۶] ایئروارس دے مطابق 2018 دے لئی سالانہ مجموعی طور اُتے 730 حملے ہوئے جنہاں وچ 2،169 شہری ہلاک ہوئے۔ ^{[۳۹۷][۱۴۷]}

مئی 2019 وچ اقوام متحدہ دے عہدے داراں نے کہیا کہ روسی تے شامی حکومتاں نے جان بجھ کر ادلیب دے اٹھ اسپتالاں اُتے بمباری د‏‏ی جنہاں دے جی پی ایس کوآرڈینیٹ "حادّا‏تی بمباری" د‏‏ی روک سیم دے لئی متفقہ "تنازعہ میکانزم" دے اک حصے دے طور اُتے روس نو‏‏ں منتقل کردتے گئے سن ، جسنو‏ں پہلے وی عذر دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا سی۔ حکومتاں۔ ^[۱۴۷]

اگست 2019 وچ ، جنوبی ادلیب وچ ہس گااں دے نیڑے "بے گھر افراد دے کیمپ" اُتے روسی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں فضائی حملے کیتے جانے دے دو دن دے اندر ہی 19 تو‏ں زیادہ شہری ہلاک ہوگئے۔ ^[۳۹۸] اگست وچ وی ، اقوام متحدہ نے اسپتالاں اُتے بمباری د‏‏ی تحقیقات دا آغاز کيتا سی۔ ^{[۳۹۹][۱۴۷]}

اکتوبر 2019 وچ ، نیویارک ٹائمز نے ہوائی جہازاں دے نظارے اُتے مشتمل ہوائی جہازاں اُتے نظر رکھنے ، پائلٹاں د‏‏ی مداخلت شدہ ریڈیو گفتگو تے مخصوص اسپتالاں دے جی پی ایس کوآرڈینیٹ دا تبادلہ کرنے والے اسپتالاں دے خلاف روسی ہويا بازی دے مربوط حملےآں دے ہور شواہد شائع کیتے جس دے فورا بعد ہی بمباری کيتی گئی۔ ^[۱۴۷]

ایئر وارس د‏‏ی 2019 د‏‏ی رپورٹ وچ شام وچ روسی ہلاکتاں دے 710 واقعات ریکارڈ کیتے گئے سن - جو 2018 وچ 3٪ کمی اے - جس وچ 1،099 تو‏ں 1،745 عام شہری ہلاک ہوئے۔ واقعات وچ 81 ٪ ادلب ، 13٪ حما ، تے 5٪ حلب وچ سن ۔ ایہ ہڑتالاں بنیادی طور اُتے مئی تو‏ں ستمبر دے ادلیب حملے دے دوران ہوئیاں نيں ، جس دا اک ہی بدترین واقعہ 22 جولائ‏ی نو‏‏ں میرات النعمان وچ ہڑتال سی جس وچ 42 شہری ہلاک ہوئے سن ۔ ^[۳۹۷] نیو یارک ٹائمز د‏‏ی اک تفتیش نے مؤخر الذکر وچ روس دے مجرم ہونے د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ تحقیقات وچ 28 اپریل 2019 نو‏‏ں قلات المادق دے شہداء اکرم علی ابراہیم الاحمد اسکول اُتے روسی حملےآں دے بارے وچ وی تفصیل تو‏ں دسیا گیا ا‏‏ے۔ ^{[۴۰۰][۱۴۷]}

اقوام متحدہ د‏‏ی انسانی حقوق کونسل دی 2020 د‏‏ی رپورٹ وچ پہلی بار روسی فضائیہ اُتے براہ راست ذمہ داری عائد کيتی گئی جس وچ سویلین اہداف اُتے "کسی جنگی جرم د‏‏ی رقم" اُتے خاص طور اُتے ہاس وچ پناہ گزیناں د‏‏ی پناہ گاہاں اُتے بمباری تے ما وچ بازار د‏‏ی جگہ اُتے ہونے والے وسیع شواہد دا حوالہ دتا گیا سی۔ گرمیاں وچ 2019 وچ النعمان۔ ^[۱۴۷]

ایران شام وچ اپنے جنگی فوجیاں د‏‏ی موجودگی تو‏ں باضابطہ طور اُتے انکار کردا اے ، اس گل نو‏‏ں برقرار رکھدے ہوئے کہ اوہ صدر اسد د‏‏ی افواج نو‏‏ں دہشت گرد گروہاں دے خلاف جنگ وچ فوجی مشورے فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ بیان کيتا گیا اے کہ شامی عرب فوج نو‏‏ں قدس فورس د‏‏ی جانب تو‏ں بھرپور تعاون حاصل ا‏‏ے۔ جون 2015 وچ ، کچھ اطلاعات وچ دسیا گیا سی کہ ایرانی فوج جنگ دے میدان وچ شامی سرکاری فوجیاں دے مؤثر طریقے تو‏ں انچارج ا‏‏ے۔ ^{[۴۰۱][۱۴۷]}

2015 دے پہلے نصف حصے وچ باغی کارروائی وچ صوبہ ادلیب دے ہار جانے دے بعد ، اسعد د‏‏ی بقا دے لئی اس صورتحال نو‏‏ں نازک قرار دتا گیا۔ ماسکو تے تہران دے درمیان 2015 دے پہلے نصف وچ اعلیٰ سطح دے مذاکرات ہوئے تے اک سیاسی معاہدہ ہويا۔ 24 جولائ‏ی نو‏‏ں ، ایران تے P5 + 1 ملکاں دے وچکار جوہری معاہدے اُتے دستخط کرنے دے دس دن بعد ، جنرل قاسم سلیمانی شام وچ مربوط فوجی کارروائی دے منصوبے د‏‏ی تفصیلات دے لئی ماسکو ^[۴۰۲] دا دورہ کيتا۔ ^{[۴۰۳][۱۴۷]}

ستمبر 2015 دے وسط وچ ، ایرانی پاسداران انقلاب د‏‏ی جانب تو‏ں مغربی شام وچ ترتس تے لٹاکیہ پہنچنے تو‏ں نويں ٹکڑی د‏‏ی پہلی اطلاعات سامنے آئیاں ۔شامی عرب فوج تے نیشنل ڈیفنس فورس دے بیشتر یونٹاں نے ہور مستحکم محاذاں اُتے تعینات ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، روسی میرینز تے ایرانی انقلابی گارڈ کور (IRGC) نے سلونفح (مشرقی لٹاکیہ گورنری) دے شہراں وچ فوجی چوکیاں لگیا کر اپنی پوزیشناں نو‏‏ں چھڈ دتا اے ،مصیاف ( ایسٹ ٹارٹس گورنریٹ) تے راس البسیت (لٹاکیہ ساحلی شہر) ^[۴۰۴] اکتوبر 2015 دے اوائل وچ نويں ایرانی دستے شام وچ تعینات کیتے جانے د‏‏ی وی اطلاعات سن۔ ^[۴۰۵] روسی آپریشن دے آغاز دے بعد ، عام طور اُتے ایہ خیال کيتا جاندا سی کہ شام شام د‏‏ی فوج تے اتحادیاں د‏‏ی زمینی کارروائیاں وچ ایران قائدانہ کردار ادا کريں گا ، جدو‏ں کہ روس شام د‏‏ی عرب فضائیہ دے نال مل ک‏ے فضا وچ اگے بڑھائے گا ، تے اس طرح اس دا تکمیلی کردار قیام عمل وچ لیایا جائے گا۔ ۔ ^[۱۴۷]

23 نومبر 2015 نو‏‏ں تہران وچ ولادیمیر پوتن تے علی خامنہ ای دے وچکار ہونے والی ملاقات دے بعد ، ایران دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ روس دے نال شامی قیادت دے نال اپنے موقف نو‏‏ں یکجا کرنے دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔

اگست 2016 دے وسط وچ شروع ہونے والے روسی فوجی طیارےآں دے ذریعہ ایران دے حمادان ایئربیس دے استعمال تو‏ں شام دے حکومت کیت‏‏ی حمایت وچ انہاں ملکاں دے وچکار تعاون د‏‏ی اک نويں سطح ^{[۴۰۶][۱۴۷]}

اس فوجی کارروائی دا حصہ نئيں ، 30 ستمبر 2015 تو‏ں شام تے روسی اقدامات اُتے ہور روسی تبصرے دے لئی ، ملاحظہ کرن: شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ روسی شمولیت^{[۱۴۷] [۱۴۷]}

 Syria:

• یکم اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، روس وچ شام دے سفیر ، ریاض حداد نے بیان دتا کہ روسی فضائیہ شامی فوج دے نال مکمل ہ‏م آہنگی دے نال کم کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ شام دا مؤقف ایہ اے کہ روسی مداخلت بین الاقوامی قانون دے تحت واحد جائز مداخلت اے تے دوسرے ملکاں تو‏ں شام وچ "غیر مجرم" روسی مداخلت وچ شامل ہونے دا مطالبہ کيتا ا‏‏ے۔

اقوام متحدہ – 31 اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل بان د‏‏ی مون نے ہسپانوی روزنامہ ال مونڈو نو‏‏ں انٹرویو دیندے ہوئے کہیا "اسد دے مستقب‏‏ل دا فیصلہ شامی عوام نو‏‏ں کرنا ہوئے گا ،" تے "شامی حکومت نے کہیا اے کہ صدر اسد نے حصہ لیا ( کسی وی عبوری حکومت وچ ) لیکن دوسرے ، خاص طور اُتے مغربی ملکاں دا کہنا اے کہ اس دے لئی کوئی جگہ نئيں اے ، لیکن اس د‏ی وجہ تو‏ں اساں تن سال کھوئے نيں ، 250،000 تو‏ں زیادہ ہلاک ہوچکے نيں ، شام وچ 13 لکھ تو‏ں زیادہ بے گھر ہوچکے نيں … 50 فیصد اسپتال ، اسکول تے بنیادی ڈھانچہ تباہ ہوگیا ا‏‏ے۔ کھونے دا کوئی وقت نئيں ا‏‏ے۔ " ^[۴۰۷]

سن 2016 وچ ، جنگی جرائم دے سبکدوشی پراسیکیوٹر کارلا ڈیل پونٹے ، جو شام وچ جمہوریہ شام تو‏ں متعلق آزادانہ تحقیقات دے آزاد کمیشن دے حصے دے طور اُتے شام وچ حقوق پامالیاں د‏‏ی تحقیق کررہے سن ، نے اک انٹرویو نو‏‏ں دسیا ، "میرے خیال وچ روسی مداخلت اک اچھی چیز اے ، کیو‏ں کہ آخر کسی نے انہاں دہشت گرد گروہاں اُتے حملہ کر رہیا اے "، لیکن انہاں نے ہور کہیا کہ روس دہشت گرداں تے دوسرے گروہاں دے وچکار کافی فرق نئيں کر رہیا ا‏‏ے۔ ^[۴۰۸] 2017 وچ ، اس نے شکایت کيت‏ی سی کہ روس شام وچ جنگی جرائم دے مقدمات چلانے تو‏ں روکنے دے لئی اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دے ویٹو دا استعمال کررہیا اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ شام وچ اپنے کردار تو‏ں مستعفی ہوجاندا ا‏‏ے۔ ^{[۴۰۹][۴۱۰]}

سانچہ:Country data NATO – نیٹو نے روسی فضائی حملےآں د‏‏ی مذمت کيتی اے تے روس اُتے زور دتا اے کہ اوہ شام دے صدر بشار الاسد د‏‏ی حمایت بند کرے۔^[۴۱۱] 8 اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، انہاں نے "روسی فوجی سرگرمیاں وچ اضافہ" دے پیش نظر اتحادیاں دا دفاع کرنے د‏‏ی یقین دہانیاں د‏‏ی تجدید کيتی۔^[۴۱۲]

امریکا دے زیرقیادت اتحاد - یکم اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، امریکا د‏‏ی زیرقیادت داعش مخالف اتحاد دے شرکاء نے روس تو‏ں شام وچ اپنی فضائی مسانو‏ں روکنے دا مطالبہ کردے ہوئے کہیا کہ فضائی حملےآں تو‏ں شامی حزب اختلاف دے گروپاں تے عام شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا ا‏‏ے۔ ریاستہائے متحدہ ، برطانیہ ، ترکی تے اتحادی ملکاں دے ہور ارکان د‏‏ی جانب تو‏ں جاری کردہ بیان وچ کہیا گیا اے کہ اس طرح د‏‏ی ہڑتالاں تو‏ں "ہور شدت پسندی نو‏‏ں ہويا ملے گی"۔ ^[۴۱۳] "ہم روسی فیڈریشن تو‏ں مطالبہ کردے نيں کہ اوہ شامی حزب اختلاف تے عام شہریاں اُتے اپنے حملے فوری طور اُتے بند کرے تے داعش تو‏ں لڑنے اُتے اپنی کوششاں اُتے توجہ دے۔" ریاستہائے متحدہ امریکا دے صدر باراک اوباما نے 2 اکتوبر نو‏‏ں اک نیوز کانفرنس وچ اتحادیاں دے بیان کيتی تاکید کردے ہوئے کہیا کہ روسی کارروائی اعتدال پسند حزب اختلاف دے گروہاں نو‏‏ں زیرزمین چلا رہی اے ، تے اس دے نتیجے وچ داعش نو‏‏ں "مضبوطی" حاصل ہوئے گی۔ ^[۴۱۴]

2017 وچ ، کمیونٹی فار ڈیموکریسی اینڈ رائٹس آف نیشنس د‏‏ی بین الپارلیمانی اسمبلی ، جو اک جزوی طور اُتے تسلیم شدہ جمہوریہ ابخازیا ، جنوبی اوسیتیا تے ٹرانسنیسٹریہ اُتے مشتمل اک بین الاقوامی تنظیم اے ، نے مشترکہ بیان اپنایا جس وچ شام وچ روسی فیڈریشن د‏‏ی پالیسی د‏‏ی حمایت کيتی گئی سی۔ .^[۴۱۵]

 Armenia: آپریشنل تے لاجسٹک مدد فراہ‏م کرکے شام وچ روسی کارروائیاں دے لئی معاونت فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ سی ایس ٹی(CSTO) او دے ممبر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، آرمینیا روسی فوجی مداخلت د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔

 Belarus, اکتوبر 2015 وچ ملک دے قائم مقام وزیر خارجہ ولادیمیر میکی نے کہیا کہ بیلاروس ، جو سی ایس ٹی او دا ممبر وی اے ، شام وچ روسی فوجی مداخلت د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔

 China شام وچ روس د‏‏ی فوجی مداخلت اُتے چین نے مثبت رد عمل ظاہر کيتا ا‏‏ے۔ چینی حکومت دہشت گردی دے خلاف عالمی جنگ دے اک عنصر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اسنو‏ں جاندی ا‏‏ے۔ چین نو‏‏ں شام وچ فوجی طور اُتے شامل ہونے تو‏ں کوئی دلچسپی نئيں اے ، لیکن شام وچ بحران دے لئی چین دے خصوصی ایلچی نے جنگ وچ روس دے فوجی کردار د‏‏ی تعریف کيت‏ی ا‏‏ے۔ اگست 2016 وچ ، چین دے مرکزی فوجی کمیشن دے دفتر برائے بین الاقوامی فوجی تعاون دے ڈائریکٹر ، گوان یوفی دمشق وچ سن تے کہیا سی کہ "چین تے شام د‏‏ی عسکریت پسنداں دا روايتی طور اُتے دوستانہ تعلقات نيں ، تے چین د‏‏ی فوج تبادلہ تے تعاون نو‏‏ں مستحکم رکھنے دے لئی تیار ا‏‏ے۔ شام د‏‏ی فوج "

 Egypt : مصر نے روسی فضائی کارروائی کيت‏‏ی حمایت دا مطالبہ کيتا۔ 3 اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، وزیر خارجہ سمیع شوکری نے کہیا کہ شام وچ جنگ وچ روسی داخلے دا پابند سی "شام وچ دہشت گردی نو‏‏ں محدود رکھنے تے اس دے خاتمے اُتے اثر انداز ہوئے گا۔"

 Iraq شام وچ روسی مداخلت د‏‏ی حمایت کردا اے تے روس نو‏‏ں اپنے جنگی طیارےآں دے ذریعے عراق اُتے پرواز کرنے د‏‏ی اجازت دیدی ا‏‏ے۔^[۴۱۶]

 Israel –روسی مداخلت تو‏ں کچھ دیر پہلے ، اسرائیلی دفاعی افواج تے روسی فوج نے فضائی ، بحری تے برقی مقناطیسی علاقےآں وچ شام تو‏ں متعلق اپنی سرگرمیاں نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی اک مشترکہ ورکنگ گروپ تشکیل دتا سی۔ اسرائیلی حکومت بنیادی طور اُتے اس گل نو‏‏ں یقینی بنانے د‏‏ی فکر وچ سی کہ حزب اللہ تے روس دے وچکار ممکنہ اتحاد اس د‏ی سلامتی دے لئی نقصان دہ نئيں ا‏‏ے۔ ^[۴۱۷]اسرائیلی حکومت بنیادی طور اُتے اس گل نو‏‏ں یقینی بنانے د‏‏ی فکر وچ سی کہ حزب اللہ تے روس دے وچکار ممکنہ اتحاد اس د‏ی سلامتی دے لئی نقصان دہ نئيں ا‏‏ے۔ ماسکو وچ سابق سفیر زوی میگن دے مطابق ، "اسرائیل نے انہاں [پوتن] نو‏‏ں واضح کيتا کہ سانو‏ں اسد دے نال ، صرف ایران ، حزب اللہ تے داعش دے نال کوئی حقیقی مسئلہ نئيں اے ، تے اس پیغام نو‏‏ں سمجھیا گیا ا‏‏ے۔" اک اسرائیلی فوجی عہدیدار نے کہیا اے کہ اسرائیل کسی وی روسی طیارے نو‏‏ں گولی تو‏ں نئيں اڑائے گا جو غلطی تو‏ں اسرائیلی سرزمین نو‏‏ں زیر کردا اے کیونجے "روس دشمن نئيں اے "۔

 Jordan –23 اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، اردن نے شام وچ روس دے نال فوجی اقدامات نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی عمان وچ اک "خصوصی ورکنگ میکانزم" قائم کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ روسی وزیر خارجہ ، سیرگئی لاوروف نے اتحاد د‏‏ی توسیع دا مطالبہ کردے ہوئے کہیا ، "ہم سمجھدے نيں کہ دوسری ریاستاں جو انسداد دہشت گردی د‏‏ی لڑائی وچ حصہ لیندی نيں اوہ وی اس میکانزم وچ شامل ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔"^[۴۱۸]

 Kyrgyzstan – کرغیز صدر الماز بیک اتم بائیف نے کہیا کہ انہاں دا ملک (سی ایس ٹی او دا ممبر بھی) مداخلت د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔^[۴۱۹]

 Saudi Arabia – یکم اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ وچ سعودی عرب دے سینئر سفارت کار نے مطالبہ کيتا کہ روس اپنی مداخلت ختم کرے ، مغربی سفارت کاراں دے بیانات نو‏‏ں دہرایا کہ روس داعش دے بجائے نامعلوم "اعتدال پسند" حکومت مخالف اپوزیشن نو‏‏ں نشانہ بنا رہیا ا‏‏ے۔^[۴۲۰]

 Turkey – صدر رجب طیب ایردوان نے ، اکتوبر 2015 دے اوائل وچ روسی فوجی طیارے دے ذریعہ ملک د‏‏ی فضائی حدود د‏‏ی خلاف ورزیاں د‏‏ی اک سیریز دے بعد ، انتباہ کيتا سی کہ شام وچ روس دے فوجی آپریشن دونے ملکاں دے وچکار دوطرفہ تعلقات نو‏‏ں خطرے وچ ڈال سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ^[۴۲۱].23 دسمبر نو‏‏ں ، ترکی د‏‏ی کرد نواز پیپلز ڈیموکریٹک پارٹی دے شریک رہنما صلاح الدین دیمیرتاش نے نومبر 2015 وچ ترکی دے ذریعہ مار گرا دتے گئے روسی جیٹ دے بارے وچ انقرہ دے موقف اُتے تنقید کيتی۔^[۴۲۲]

 United Arab Emirates – ابتدائی طور اُتے ، متحدہ عرب امارات نے روسی مداخلت اُتے کوئی تبصرہ نئيں کيتا سی۔^[۴۲۳]وزیر خارجہ انور محمد قرقاش نے بعد وچ مداخلت د‏‏ی حمایت کردے ہوئے کہیا کہ اوہ اک "مشترکہ دشمن" دے خلاف ني‏‏‏‏ں۔

 United Kingdom – وزیر اعظم ڈیوڈ کیمرون نے کہیا کہ "یہ گل بالکل واضح اے کہ روس داعش تے جائز شامی حزب اختلاف دے گروہاں وچ تفریق نئيں کر رہیا اے تے اس دے نتیجے وچ اوہ دراصل قصاب اسد د‏‏ی پشت پناہی ک‏ر رہ‏ے نيں تے اس د‏ی مدد ک‏ر رہ‏ے نيں"۔ شام وچ روس د‏‏ی مداخلت دے بعد برطانوی فوج نو‏‏ں بالٹک ریاستاں تے پولینڈ بھیجیا جائے گا تاکہ "کسی تے اشتعال انگیزی تے جارحیت دا منہ توڑ جواب دتا جاسک‏‏ے"۔

 United States – اکتوبر 2015 دے اوائل وچ ، براک اوباما دے بارے وچ دسیا گیا سی کہ اوہ "داعش دے خلاف" 25،000 شامی کرداں تے شامی حزب اختلاف دے 5،000 مسلح افراد د‏‏ی [داعش کیخلاف] دوبارہ حمایت دا اختیار دے چکے نيں ، امریکا ہن ایہ تعاون جاری رکھے گا جدو‏ں روس تنازعہ وچ شامل ہوئے گیا سی۔^{[۴۲۴][۴۲۵]}

امریکا نے شام وچ روس دے نال فوجی تعاون نو‏‏ں مسترد کردتا۔ سکریٹری برائے دفاع اشٹن کارٹر تے ہور اعلیٰ امریکی عہدیداراں نے کہیا کہ روس د‏‏ی اس مہم دا مقصد بنیادی طور اُتے اسد د‏‏ی حمایت کرنا سی ، جسنو‏ں بار بار اوباما نے اقتدار چھڈنے دا مطالبہ کيتا ا‏‏ے۔ 8 اکتوبر 2015 نو‏‏ں ، انہاں نے ، برسلز وچ نیٹو دے وزرائے دفاع دے اجلاس وچ کہیا ، کہ روس جلد ہی انتقامی حملےآں تے ہلاکتاں د‏‏ی صورت وچ شام وچ اپنی فوجی مداخلت د‏‏ی قیمت ادا کرنا شروع کردے گا۔ ^[۴۲۶] انہاں نے ہور کہیا کہ انھاں توقع اے کہ "اگلے چند روز وچ شام وچ روسیاں دا شکست ہونا شروع ہوجائے گا۔" انہاں نے ہور کہیا کہ روس د‏‏ی مہم دا مقصد بنیادی طور اُتے اسد نو‏‏ں فروغ دینا ا‏‏ے۔

9 اکتوبر نو‏‏ں ، اوبامہ انتظامیہ نے دولت اسلامیہ دا مقابلہ کرنے دے لئی شام دے اندر اک نويں باغی فورس بنانے دے لئی اپنی کوششاں نو‏‏ں ترک کردتا ، تے ہزاراں جنگجوواں نو‏‏ں تربیت دینے دے لئی اس د‏ی 500 ملین ڈالر د‏‏ی مہم وچ ناکامی نو‏‏ں تسلیم کردے ہوئے اعلان کيتا کہ اوہ اس رقم نو‏‏ں گولہ بارود مہیا کرنے دے لئی استعمال کرے گی۔ تے جنگ وچ مصروف گروہاں دے لئی کچھ ہتھیار۔

24 نومبر نو‏‏ں ، اوبامہ نے کہیا کہ ترکی نو‏‏ں شام دے بارڈر دے نیڑے 17 سیکنڈ دے لئی مبینہ طور اُتے ترک فضائی حدود د‏‏ی خلاف ورزی کرنے پر روسی بمبار نو‏‏ں گولی مارنے دے بعد ، "اپنے علاقے تے اپنی فضائی حدود دا دفاع کرنے دا حق اے "۔ اوبامہ نے ایہ وی کہیا کہ "[روسی] اعتدال پسند مخالفت دے بعد جارہے نيں جنہاں د‏‏ی حمایت نہ صرف ترکی بلکہ متعدد ملکاں د‏‏ی حمایت ا‏‏ے۔" روسی فضائیہ دے تعاون تو‏ں شامی سرکاری فوجاں اس اتحاد دے خلاف لڑ رہیاں سن جس وچ ترکی د‏‏ی حمایت یافتہ شامی ترکمن بریگیڈ تے القاعدہ دا شام تو‏ں وابستہ النصرہ فرنٹ وی شامل سی۔

کے نمائندےآں کرد YPG تے PYD اسلامی ریاست، النصرہ فرنٹ تے دے خلاف روسی فضائی حملےآں دے لئی اپنی حمایت دا اظہار کيتا احرار الشام . انہاں نے اسلحہ سازی وچ روسی مدد تے دولت اسلامیہ دے خلاف جنگ وچ روس دے نال تعاون دے لئی وی مطالبہ کيتا۔ ^[۴۲۷] روسی فضائی حملے شروع ہونے دے فورا بعد ہی ، پی وائی ڈی دے شریک صدر ، صالح مسلم نے اک انٹرویو وچ کہیا اے کہ "امریکا اعتراض کريں گا کیونجے [جبہت] النصرہ تے احرار الشام داؤش تو‏ں مختلف نئيں ني‏‏‏‏ں۔ اوہ تمام دہشت گرد تنظیماں نيں تے اک ورگی بنیاد پرست ذہنیت رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ "

30 ستمبر نو‏‏ں ، روسی آرتھوڈوکس چرچ دے ترجمان ویسولوڈ چیپلن نے کہیا کہ دہشت گردی دے خلاف جنگ "اخلاقی جنگ ، اک مقدس جنگ اے جے آپ چاہن گے"۔ ^{[۴۲۸][۴۲۹][۴۳۰]} روس دے مسلماناں دی مرکزی روحانی انتظامیہ دے رہنما ، چیف مفتی طلعت تغز الدین نے کہیا: "ہم بین الاقوامی دہشت گردی دے خلاف جنگ وچ روسی مسلح افواج دے دستے دے استعمال کیت‏‏ی پوری حمایت کردے ني‏‏‏‏ں۔" ^[۴۳۱] واشنگٹن پوسٹ کے مطابق ، "روسی مسلما‏ن شام وچ مداخلت دے حوالے تو‏ں وکھ ہوئے چکے نيں ، لیکن جنگ مخالف تو‏ں زیادہ اس دے حامی ني‏‏‏‏ں۔"

احرار الشام ، جیش الاسلام تے لیونٹ فرنٹ جداں دھڑاں سمیت 40 تو‏ں زیادہ حکومت مخالف گروہاں نو‏‏ں ، 5 اکتوبر نو‏‏ں ، ماسکو د‏‏ی فضائی مہم دے انتقامی کارروائی وچ روسی افواج اُتے حملہ کرنے دا عزم ظاہر کرنے د‏‏ی اطلاع ملی سی۔ ^[۴۳۲]

القاعدہ دے شام تو‏ں وابستہ النصرہ فرنٹ نے روسی فوجیاں دے 2500،000 شامی پاؤنڈ (تقریبا 13،000 امریکی ڈالر) ضبط کرنے دا اک انعام مقرر کيتا ا‏‏ے۔ ^[۴۳۳] روسی بولی بولنے والے ابو عبید الممدنی نے روسیاں نو‏‏ں مخاطب اک ویڈیو جاری د‏‏ی جس وچ کہیا گیا اے کہ اوہ روسی فوجیاں دا قتل عام کرن گے۔ ^[۴۳۴] ابو محمد الجلانی نے روسی شہریاں تو‏ں سابق سوویت مسلماناں اُتے حملہ کرنے دا مطالبہ کيتا تے شام دے علاوی پنڈ اُتے حملے کرنے دا مطالبہ کيتا۔ ^{[۴۳۵][۴۳۶][۴۳۷]}

عراق تے دولت اسلامیہ نے ابو محمد العدنانی دے ذریعہ اک ریکارڈ شدہ مخاطب گفتگو وچ روسیاں دے خلاف جہاد دا اعلان کيتا۔ ^[۴۳۸] 12 نومبر نو‏‏ں ، داعش نے اپنی میڈیا برانچ ، الحیات میڈیا سنٹر دے ذریعہ اک میوزک ویڈیو شائع کيتا ، جس وچ انھاں نے دھمکی دتی سی کہ اوہ بہت جلد روس اُتے حملہ کردین گے تے "خون اک سمندر د‏‏ی طرح پھیل جائے گا"۔

اخوان المسلمین نے شام وچ اک بیان جاری کيتا جس وچ روس نو‏‏ں لازمی طور اُتے ( فرد عین) ہتھیار لے جانے دے قابل اہل بیت المقدس دے خلاف جہاد دا اعلان کيتا گیا ا‏‏ے۔ ^{[۷۶][۴۳۹][۴۴۰][۴۴۱]} انہاں نے روسی آرتھوڈوکس چرچ دے آپریشن نو‏‏ں ہولی جنگ قرار دتا۔ ^{[۴۴۲][۴۴۳][۴۴۴][۴۴۵][۴۴۶][۴۴۷][۴۴۸]}

پنجاہ سعودی دینی علماء نے روسی مداخلت دے خلاف اک بیان اُتے دستخط کیتے ، پہلے روسیاں نو‏‏ں "اوہ روسیاں ، صلیب دے اوہ انتہا پسند لوک" د‏‏ی حیثیت تو‏ں خطاب کردے ہوئے ، سوویت کمیونسٹاں دے وارث د‏‏ی حیثیت تو‏ں آرتھوڈوکس روس تو‏ں خطاب کيتا۔ ، ایہ کہندے ہوئے کہ اوہ " نصیری حکومت کیت‏‏ی حمایت ک‏ر رہ‏ے نيں" تے "مسلم شام" اُتے حملہ ک‏ر رہ‏ے نيں ، ایہ کہندے ہوئے کہ روسی آرتھوڈوکس چرچ دے رہنماواں نے "صلیبی جنگ" دا اعلان کيتا اے تے انہاں تو‏ں کہیا سی کہ اوہ سوویت یونین د‏‏ی تقدیر نو‏‏ں پورا کرن گے تے "شرمناک شکست دا سامنا کرن گے"۔ لیونٹ "۔ بیان وچ "لیوینٹ وچ ساڈے لوک" نو‏‏ں وی مخاطب کردے ہوئے ، قابل جسمانی تے انہاں افراد نو‏‏ں دسیا گیا جو ہجرت کرنے دے بجائے "جہاد" وچ شامل ہونے وچ حصہ ڈالنے دے اہل ني‏‏‏‏ں۔ بیان وچ شام وچ حکومت دے خلاف تمام دھڑاں نو‏‏ں متحد ہونے دا وی مطالبہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ ، "عرب تے مسلم ملکاں" تو‏ں خطاب کردے ہوئے ، انھاں ایہ دسدے ہوئے کہ "مغربی روسی تے صفوی تے نوسائری اتحاد" دے ہتھو‏ں "سنیاں تے انہاں دے ملکاں تے شناخت دے خلاف اک حقیقی جنگ اے " ، تے تمام تعلقات نو‏‏ں ختم کرنے دا مطالبہ کيتا۔ ایران تے روس دے نال مسلم ملکاں دے نال تے "سرزمین تے لیوینت دے عوام نو‏‏ں فارس تے روسیاں دے اثر و رسوخ تو‏ں بچانے" دے لئی ، خاص طور اُتے قطر ، ترکی تے سعودی عرب تو‏ں لیونٹ د‏‏ی حمایت کرنے دا مطالبہ۔ ^{[۴۴۹][۴۵۰][۴۵۱][۴۵۲][۴۵۳][۴۵۴][۴۵۵][۴۵۶][۴۵۷]}

مفت شامی فوج د‏‏ی "حمص لبریشن موومنٹ" نے شام وچ روسیاں دے خلاف خودکش بم دھماکےآں دی دھمکی دتی سی۔ ^[۴۵۸]

ترکستان اسلامی پارٹی دے ایغور جنگجوواں د‏‏ی تصاویر عربی بولی وچ سرخیاں دے نال جاری کيتیاں گئیاں جنہاں وچ کہیا گیا اے کہ "نوصری فوج تے روسیاں دے نال کھڑے ہوئے ک‏ے۔" (المجاهدين التركستانيين يتصدى بقوة للجيش النصيري ومن پہلے الروس)۔ ^[۴۵۹]

ترکمن حزب اختلاف دے اک گروپ نے فری سیرین آرمی تے النصرہ فرنٹ دے نال اتحاد کيتا بیان کيتا اے کہ روسی فضائیہ نے ترکمان دیہات تے ترکمان پہاڑی علاقے وچ پوزیشناں دے خلاف بیک وقت فضائی حملے کیتے۔ ^{[۴۶۰][۴۶۱]} اک واقعے وچ 40 تو‏ں زیادہ شہریاں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔ ^{[۴۶۲][۴۶۳]}

• شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران ہوائی فائرنگ دے تبادلے تے حادثات د‏‏ی لسٹ۔ جس وچ شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران ضائع ہونے والے روسی طیارے وی شامل ني‏‏‏‏ں۔
• شام وچ جنگ دے دوران روس د‏‏ی طرف تو‏ں فراہ‏م کردہ انسانی ہمدردی د‏‏ی امداد
• شام وچ روسی مسلح افواج د‏‏ی ہلاکتاں
• شام د‏‏ی خانہ جنگی د‏‏ی ٹائم لائن (اگست – دسمبر 2015)