Jean Lannes

Jean Lannes a l'era nassù a Lectoure ij 10 d'avril dël 1769 e a l'é mòrt a Ebersdorff ij 31 ëd maj dël 1809.
A l'é na figura mìtica ant la stòria dl'epopea napoliònica.
Duca ëd Montbel, maressial dl'Amper, Napoleon a lo arcordava tanme eròe dj'eròe. A l'é stàit da banda ëd Napoleon an tute le bataje, fin-a a cola d'Aspern-Essling, cand ciapà an pien da na bala 'd canon a-j ven amputà la gamba drita e a meuir ëd gangren-a dòp chèich di. Për órdin ëd Napoleon a l'é stàit sotrà al Panthéon ëd Paris.

Ansema a Davout e Masséna, Lannes a l'é stàit antra ij pì fòrt dij marëssaj ëd Napoleon, ël mej esponent dël métod ëd guèra dl'amperador. Për sòn, a l'ha sempe partissipà a j'amprèise ch'a ciamavo arzolussion e ël pì grand corage.

Lannes a l'avìa pòca anstrussion e a l'era stàit a botega da 'n tenzior.
Sot-tenent ant j'armade arvolussionarie fin dal 1792, a l'é rivà al gré ëd comandant ëd brigà durant la guèra contra la Spagna dël 1793-1794. Dël 1795, a l'arforma dl'armada da part dij termidorian, a l'ha përdù sò gré.

Anrolasse torna tanme volontari, dël 1796-1797 a l'ha pijà part a la campagna d'Italia, an fasend-se armarché a Milésim, a Bassan e an montand fin-a al gré ëd general ëd brigà. Trames a soe amprèise pì avosà, a-i é cola dël pont d'Àrcole, difendù daj croat: al darié assàot Lannes as buta a la testa dij granatié e, ferì doe vire, a riess a pije-lo.
Dël 1797 a l'ha comandà ël còrp dë spedission fransèis ant l'Italia sentral, batend j'armade pontifisse al Senio e mnand apress le tratative diplomàtiche con lë Stat pontifiss.

Dël 1798-1799 a l'é andaje dapress a Napoleon ant la campagna d'orient tanme comandant d'un-a dle brigà ëd Kléber, batend-se con valor a San Gioann d'Acri e a Abukin.
Promovù general ëd division, a l'é stàit un dij pòchi generaj che Napoleon a l'ha vorsù da banda na vira rintrà d'Egit e, tut afàit fidel, a l'ha apogià ël colp dë stat dij 18 brumaj e a l'é vnù comandant ëd la vardia consolar.

Ant la sconda campagna d'Italia dël 1800 a l'é nominà dal Prim Cónsol al comand dla vangoardia e con soa division a duverta la stra a l'armada ëd riserva dal Grand San Bernard fin-a a Marengh, an bolversand ij nemis a Osta, Cas-cion e an conquistand Ivrèja e an vagnand ancora contra j'aostrìach a la Ciusela. A l'ha vagnà la bataja ëd Montbel (dont a sarà creà duca) e a l'ha soportà ël pèis pì grev an cola ëd Marengh, andoa a l'ha arzistù për set ore a j'atach dj'aostrìach; a l'é arcompensà dal Prim Cónsol ch'a-j conferiss la siàbola d'onor.

Ambassador ëstrasordinari a Lisbon-a dël 1802, ant ël 1804 a l'é stàit nominà marëssal dl'amper.
Sempe al comand dij soldà dl'avangarda a l'ha partissipà, un-a apress l'àutra, a j'àutre prinsipaj campagne napoliòniche, combatend an cola d'Austerlitz dlë dzèmber 1805 (andoa a comandava la snistra dla Grand'armada) e a Jena d'otóber 1806. Dël 1808 Napoleon a l'ha butalo comandant an cap ëd n'ala dëstacà dl'armada an Ëspagna, andoa a l'ha pijà Saragòssa ai 21 ëd fërvé 1809.

Dël 1809, për la dariera vira, Napoleon a l'ha daje ël comand dl'avangardia. A l'ha pijà part ai combatiment dantorn a Eckmühl e a l'avansà su Vien-a. Con sò còrp a l'ha mnà l'armada fransèisa a traversé ël Danubi e, con Masséna, a l'ha soportà ël pèis dla frosa bataja d'Aspen-Essling.
Durant l'artirà dij 22 ëd maj a l'é stàit ferì dla ferìa ch'a lo menrà a la mòrt.