Bra

Bra
Provincia:	Provincia ëd Coni
Nòm 'n italian:	Bra
Coordinà:	Latitudin: 44° 42′ 0′′ N Longitudin: 7° 51′ 0′′ E Mostra an sla carta
Autëssa:	285 m s.l.m.
Surfassa:	59 km²
Abitant:	29.154 (31-07-07)
Frassion comunaj:	Polens, San Maté, San Miché, Bandì, Riva, Cà dël bòsch, Boschèt
Comun dj'anviron:	Cavlimor, Cherasch, La Mora, Pocapaja, Sanfrè, Santa Vitòria, Vërdun
CAP:	12042
Prefiss tel.:	0172
Còdes ÌSTAT:	004029
Còdes fiscal:	B111
Nòm dj'abitant:	braghèis
Sant protetor:	Madòna dle Fior (Madòna dël Fio')
Festa dël borgh:	8 dë stèmber
Sit istitussional

Bra a l’é un comun ëd 29.154 abitant dla provincia ëd Coni.

Sità dla provincia ‘d Coni (soa colin-a a l’é già ‘nt la zòna dël Roé) as treuva a sud ëd Turin e a nòrd-est ëd Coni, anviron 50 km da tute doe.

J’orìgin e j’insediament uman ant la zòna ‘d Bra a son motobin vej, tant che la presensa uman-a a l’ é provà già dl'era neolìtica. Al temp dij roman a ven fondà a la fin dël II sécol aGC, longh la valada ‘d Tane, la sità ‘d Pollentia (Polens), amportant sènter ëd tràfich comersial e militar antra ij pòrt lìgur e la pian-a piemontèisa. Dòp la bataja 'd Polens, 6 d’avril 402, quandi le trupe roman-e comandà da Stilicon a l’han afrontà e taparà via ij Gòt d’ Alarich, a l’ha tacà la decadensa ‘d Polens. Chèich topònim ant j’anviron ëd Bra, pèj dla località Gòta, ch’as treuva ‘n sle colin-e dël Bandì, frassion antrames Bra e Sanfrè, a son da consideresse, second në stòrich local, ël prof. Edoardo Mosca, antich topònim d’ orìgin gòtica. Dvòte, sempe second ël Mosca, as tratava dë stansiament locaj, ëd trupe gòtiche stèite tajà fòra dal gròss ëd l'esèrcit d’ Alarich an ritirà.

Dòp ëd la decadensa 'd Polens, j’abitant a l’han tacà a spostesse ‘n sl’àut për essi pì sicur, andoa ch’as treuva la Bra dël dì d’ancheuj.

Dël 1515, Bra a l'é stàita atacà daj soldà ëd Fransesch I, re 'd Fransa; ël pais a l'é stàit rassià e le fortificassion demolìe.

Con la pas ëd Cateau-Cambrésis, ansema a Cherasch, Bra a l'é tornà ai Savòja.

Bra a l’è mnuva sità dël 1760 su decret ëd Carl Emanuel III ëd Savòja. Ël Set-sent a l’è stèit ël sécol ch’a l’ha vist la sità ‘d Bra chërsi sota al profil architetònich, ‘dcò grassie a la presensa ‘d Bernardo Antonio Vittone, architet ch’a l’ha signà doe ciadeuvre dl'art tard-baròca: l’intrada dla ca dla comun-a e la gesia ‘d Santa Ciàira.

• La Zìzola, costrussion sìmbol ëd la sità. Posissionà an sël brich pì àut ëd la sità: la colin-a ‘d MontVierm.
• Palass Traversa: la part originaria a l’è dla metà dël sécol ch'a fa XV. Dòp dij travaj ëd j’agn '80, la costrussion a l’è mnuva sede dël Musé d’ Archeologìa Stòria Art, ch’a cheuj ij repert ch’a rivo da la veja Polens (fondà dai Roman) e euvre d'art local dal '600 ai nòsti di.
• Palass Comunal. Costrussion d’orìgin medieval; sò aspet d’ancheuj a l’é euvra dl'architet Bernardo Antonio Vittone
• Palass Mathis an front al Palass Comunal, bele finì d’essi restaurà
• Sede dla Banca Popolar ëd Noara, disegnà da Giotto Stoppino

• Sant Andreja, an stil baròch
• Sant Antonin Màrtir
• San Gioann Batista
• Santa Marìa dj’ Àngej
• Santa Ciàira
• San Vitor, an località Polens
• San Lorens, an località Riva
• San Ròch
• San Gioann Decolà (o dij Batù Nèir)
• San Gioann Batista "Lontan"
• dla Tërnità (o dij Batù Bianch) dël Ses-sent
• Santuari dla Madòna dël Fio’

• Museo dë Stòria Natural "Ettore e Federico Craveri"
• Museo Stòrich e Archeològich ëd "Palass Traversa"

• Minca doi agn a-i è Corto in Bra rassegna anternassional ëd pelìcole curte

• Ant j’agn dëscobi, ant ël mèis dë stèmber, a-i è "Cheese", la fera anternassional dël làit e dël formagg. Anventà dal moviment Slow Food, ch’a l’ha sede ‘n Bra, a cheuj produtor e trasformator ëd làit ëd tut ël mond.

A son nassù a Bra:

• San Giusep Benedèt Cotolengh (1786-1842), fondator a Turin dla Cita Ca dla Divin-a Providensa
• Emma Bonino (1948- ), polìtica
• Gina Lagorio (1922-2005), scritris
• Gianni Farinetti (1953- ), scritor
• Giovan Battista Gandino (1827-1905), latinista
• Carlo Petrini (1949- ), fondator dël moviment anternassional Slow Food
• Carlo Euclide Milano (1880-1958), stòrich
• Edoardo Mosca ( ? - 1992), stòrich
• Gioachino Traversa (1745- ?), musicista
• Edoardo Brizio (1846-1907), archeòlogh
• Ettore e Federico Craveri, siensià naturalista, fondator dël Musé ëd Siense naturaj, che ‘ncheuj a pòrta so nòm

Ëd Bra a son ëdcò ij Mambassa, nòta formassion musical italian-a, ch’a son bitasse ‘nsema dël 1995.

Fin-a a la fin ëd j’agn 60 a Bra a-i era na gròssa atività ‘d concerìe. Al di d’ancheuj l'industria a Bra a l’é rapresentà da doe gròsse fàbriche ‘d laminà plàstich, n’ asienda ‘d motor elétrich e na carosserìa për càmion.

Fin-a da j’agn '70 Bra a l’é famosa për le soe squadre d’hockey ansima pra. La squadra feminin-a, Hockey Bra Lorenzoni, a l’ha vagnà 13 scudèt an serie A e 10 dël Campionà al sarà; cola dij fieuj d’ hockey ansima pra a l’ha vagnà lë scudet 1974/1975 con ël nòm ëd Hockey Bra Benevenuta.

• Braoggi

Ël sìndich a l'é Giovanni Fogliato (dal 2019).

Bra a l'é gemelà con:

• Corral de Bustos - Ifflinger, Argentin-a
• Spreitenbach, Svìssera
• Weil der Stadt, Gërmania
• San Sosti, Italia

• Sit istitussional