Zygmunt Unrug
Zygmunt Unrug (ur. 1676 w Międzychodzie, zm. 1 maja 1732) – polski szlachcic z rodu Unrugów, dyplomata, protestant (brat czeski). Absolwent szkoły w Lesznie, następnie Uniwersytetu we Frankfurcie, prześladowany z powodów religijnych.
| |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1676 |
| Data śmierci | |
| Ojciec |
Krzysztof Unrug |
| Matka |
Bogumiła Jaskólecka |
| Żona |
Beata Szarlota Luiza Gorzeńska |
| Dzieci |
Chryzostom Zygmunt |
Życiorys
edytujUrodził się w 1676. Był synem Krzysztofa Unruga (1624–1689) herbu własnego, właściciela Międzychodu i Kargowej, starosty gnieźnieńskiego i wałeckiego oraz Bogumiły Jaskóleckiej herbu Zaremba. Po ojcu odziedziczył Poniec, Kawcze, Szelejewo i Zduny. Ożenił się z Beatą Szarlotą Luizą Gorzeńską herbu Nałęcz. Mieli dwóch synów: Chryzostoma Zygmunta i Krzysztofa Zygmunta (1728–1768), późniejszego generała armii koronnej[1].
Był pułkownikiem armii koronnej, a od 1698 starostą gnieźnieńskim. W 1705 potwierdził pacta conventa Stanisława Leszczyńskiego[2]. Przyczynił się do detronizacji Augusta II Sasa, ujawniając jego tajne listy. W 1708 król Stanisław Leszczyński wysłał go do Berlina by wybadał nastawienie Fryderyka I do Polski i chęć ewentualnej mediacji pruskiej, między konfederacją sandomierską a zwolennikami Stanisława. Ponieważ Unrug ani nie obiecywał ustępstw terytorialnych, ani nie uznawał w imieniu RP królewskiego tytułu Fryderyka (Królestwo Prus powstało w 1701 a Rzeczpospolita go nie uznawała), spotkał się z chłodnym przyjęciem. Fryderyk nie miał zamiaru złamać sojuszy ze Szwedami z 1703 i 1707. Ostatecznie Leszczyńskiemu pomagał w mediacji ze Szwedami poseł francuski w Polsce Jean Louis d’Usson de Bonnac.
W 1715 został przez Trybunał Główny Koronny w Piotrkowie skazany na śmierć za wywód teologiczny uznany za bluźnierczy. Orzeczono następującą karę:
rękę na spalenie, język na wyrwanie tylną stroną przez kark, głowę na ścięcie mieczem[3].
Chodziło o znajdujące się w jego silva rerum zdanie zacytowane z dzieł pewnego katolickiego księdza (żyjącego w XVII w.), wyrwane z kontekstu a przede wszystkim celowo przeinaczone przez oskarżyciela Andrzeja Potockiego (tryb pytający przedstawiono sędziom jako twierdzący, co w istotny sposób zmieniło sens owej myśli). Obawiając się kaźni zmuszony był uciec z kraju[4].
W jego obronie stanęła szlachta (zarówno dysydencka jak i część katolickiej) oraz niektórzy z katolickich biskupów, w tym nuncjusz apostolski abp Vincenzo Santini w imieniu papieża Innocentego XIII, a także Uniwersytet Paryski. Na Sejmie 1726 przy okazji rozpatrywania innych skarg przeciw Trybunałowi, uchwalono jego Korekturę, ponowiono ustawy z lat 1627 i 1638 zabraniające Trybunałowi wydawać wyroki bez oparcia ich na obowiązującym prawie (zwane vim legis sapiunt, łac. uchodzące za mające moc prawa)[5], wyrok skazujący anulowano[6], jedynie sprawę jego majątku (skonfiskowanego i w części przyznanego oskarżycielowi) odłożono na przyszły Sejm (który został zerwany)[7]. Ostatecznie wyrokiem z 9 marca 1741 Trybunał oddalił pretensje oskarżycieli do tej części majątku, którą jego rodzina zdołała odzyskać[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Teodor Żychliński: Złota Księga Szlachty Polskiej. Rocznik 1. Poznań: 1879, s. 342–343.
- ↑ Articuli pactorum conventorum Stanów tej Rzeczypospolitej i W. X. L. i państw do nich należących z Posłami JKM [...], s. 23.
- ↑ Sprawa Zygmunta Unruga ↓, s. 27.
- ↑ a b Sprawa Zygmunta Unruga ↓.
- ↑ Pierwsza z tych ustaw dotyczyła podobnej sprawy, w której skazany był Samuel Światopełk Bolestraszycki.
- ↑ Volumina Legum tom 6 str. 215–226 (Korektura Trybunału), str. 234 (rehabilitacja Unruga)
- ↑ Władysław Konopczyński, **Liberum veto 1918, s. 326; Chronologia sejmów 1948, s. 162.
Bibliografia
edytuj- Kronika Polski. pod red.: A. Nowak. Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 314.
- Historia Dyplomacji Polskiej. Tom II 1572–1795. pod red.: Zbigniew Wójcik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1982, s. 362.
- Aleksander Kraushar: Sprawa Zygmunta Unruga: epizod historyczny z czasów saskich 1715–1740. Kraków: Gebethner i Spółka, 1890.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zygmunt Unrug, Listy do Dawida Cassnusa 1721-1722, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Braci Czeskich.