Wińsko
Wińsko (niem. Winzig, tuż po zakończeniu II wojny światowej Winiec) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wołowskim, w gminie Wińsko. Siedziba gminy Wińsko.
| wieś | |
 Kościół św. Michała Archanioła w Wińsku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
178 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
1766[2] |
| Strefa numeracyjna |
71 |
| Kod pocztowy |
56-160[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DWL |
| SIMC |
0882939 |
Położenie na mapie gminy Wińsko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wołowskiego  | |
 51°28′15″N 16°36′51″E/51,470833 16,614167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1285 roku, utraciło prawa miejskie w 1945 roku[4]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Wińsko. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wrocławskiego.
Toponimia
edytujNazwa wsi pochodzi od napoju alkoholowego wina lub winnej latorośli, z której się je uzyskuje.
W dokumencie potwierdzającym posiadłości klasztoru w Lubiążu, pochodzącym z roku 1217, znajduje się napis „Wroblino juxta Vin”. Przez niektórych badaczy jest on traktowany jako najwcześniejsza wzmianka o Wińsku. Natomiast za pierwszy pewny historyczny przekaz mówiący o Wińsku przyjmuje się dokument wydany w roku 1272, w którym wymieniony został proboszcz tutejszego kościoła o imieniu Nicolaus.
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Wynque oraz Winczk[5][6]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Wincigium[7].
Historia
edytujPoczątkowo istniała tu osada targowa, w roku 1285 książę Przemko ścinawski dokonał lokacji miasta na prawie niemieckim. Około 1300 roku w Wińsku były bite monety książęce. Pierwszy przekaz źródłowy wymieniający burmistrza oraz radców miejskich Wińska pochodzi z roku 1377. W XIV w. miasto otoczono ceglanymi murami obronnymi. W roku 1404 książę Konrad oleśnicki nadał miastu prawo magdeburskie, potwierdzając jednocześnie dotychczasowe przywileje. W roku 1423 Wińsko zostało splądrowane przez husytów. W roku 1512 król Władysław nadał miastu herb. Ukazywał on umieszczonego na czerwonym tle rycerza z podniesioną przesłoną hełmu, który w prawej ręce trzyma nagi miecz, w lewej natomiast gałąź winorośli z winnymi gronami.
Od czasu zakupu ziemi wołowskiej przez księcia Fryderyka II legnickiego (w pierwszej połowie XVI wieku) do roku 1675, miasto pozostawało w rękach Piastów, rezydujących najczęściej na zamku w Legnicy. Około roku 1613 wybudowany został ratusz. W czasie wojny trzydziestoletniej, w roku 1633, miasto zostało spustoszone. Rok później w mieście wybuchła zaraza. W roku 1712 wybuchł wielki pożar, w czasie którego miasto zostało prawie doszczętnie zniszczone. Wiek XIX był bardzo pomyślnym okresem w rozwoju miasta, w latach 1821–1858 rozebrano mury miejskie[8]. Pod koniec XIX wieku Wińsko uzyskało połączenie kolejowe w związku z otwarciem w roku 1898 linii kolejowej Rawicz-Legnica. Budynek stacji kolejowej gotowy był już w 1896 roku. W roku 1911 w Wińsku wybudowana została gazownia. Po pierwszej wojnie światowej miasto zostało podłączone do elektrowni w Legnicy. W 1921 roku struktura wyznaniowa ludności przedstawiała się następująco: 359 katolików, 1654 ewangelików, 30 żydów, 13 innowierców i 1 bezwyznaniowiec. W trakcie działań wojennych w czasie II wojny światowej w bardzo dużym stopniu zniszczone zostało historyczne centrum miasta. Z przyrynkowej zabudowy ocalało zaledwie 6 domów, z ratusza zostały tylko mury obwodowe, które wkrótce rozebrano.
W 1945 roku żołnierze radzieccy wznieśli na ul. Rawickiej obok cmentarza pomnik na prowizorycznym cmentarzu poległych w walce o miasto (zwłoki później przeniesiono na cmentarz w Wołowie)[9].
W 1946 roku na cmentarzu wzniesiono grób nieznanego żołnierza[9].
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[10]:
- centrum historyczne miasta, zniszczone podczas działań wojennych w 1945 r.; został mocno zniszczony m.in. ratusz i większość kamienic
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, ul. Kościelna 4, wybudowany w latach 1884–1886, w stylu neogotyckim wg projektu Karla Lüdecke[11].
- Kościół św. Trójcy, późnogotycki kościół halowy, zbudowany w 2. połowie XV wieku. Wieża jest neogotycka i pochodzi z roku 1876[11]. Poewangelicki, po II wojnie światowej cerkiew, od roku 1997 filialny kościół katolicki.
- cmentarz żydowski, z drugiej połowy XIX w.
- mury miejskie, średniowiecze z XIV w., oryginalne fragmenty oraz partie zrekonstruowane w XX w.
inne zabytki:
- cmentarz żydowski
- liczne budynki z przełomu XIX/XX w.
Komunikacja
edytujPrzez miejscowość Wińsko przebiega droga krajowa i wojewódzka:
Wspólnoty wyznaniowe
edytuj- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Wińsko (Sala Królestwa ul. Piłsudskiego 89)[12]
Międzynarodowe partnerstwo
edytujW 2008 roku nawiązano partnerstwo z niemiecką gminą Hollenstedt w dolnosaksońskim powiecie Harburg.
Utrzymywane są także kontakty partnerskie z niemieckim miastem Meschede.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 148424
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1472 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 182. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 427.
- ↑ a b Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 805
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 195. [dostęp 2012-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ a b Zabytki sztuki w Polsce, Warszawa 2006, s. 933.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-12].
Bibliografia
edytuj- Philipp Hanke, Topographische Chronik der Stadt Winzig, Winzig 1864.
Linki zewnętrzne
edytuj- Winzig, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 563.