Urzędy ziemskie
Urzędy ziemskie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów wywodziły się z urzędów książęcych z czasów rozbicia dzielnicowego.
Najważniejszymi urzędnikami ziemskimi byli wojewoda i kasztelan, gdyż z urzędu wchodzili do Senatu[1].
Po nich w każdej ziemi następowali pozostali urzędnicy. W większości były to godności honorowe. Urzędy ziemskie dzieliły się na dygnitarskie (łac. dignitates) i officia. Dygnitarzami byli: wojewoda, kasztelan, podkomorzy i sędzia ziemski. Officia to urzędy: stolnika, podstolego, cześnika, podczaszego, łowczego, miecznika, chorążego i wojskiego.
Porządek starszeństwa sprecyzowała konstytucja (ustawa sejmowa) z 1611 roku, z pewnymi zmianami wprowadzonymi w 1613 roku[2].
I tak w Koronie po urzędach senatorskich następowali kolejno[3]:
- podkomorzy
- starosta grodowy
- chorąży
- sędzia ziemski
- stolnik
- podczaszy
- podsędek (w Prusach Królewskich zastępował go ławnik)[4]
- podstoli
- cześnik
- łowczy
- wojski większy
- pisarz ziemski
- miecznik
- wojski mniejszy
- skarbnik[5]
- burgrabia (ostatni w hierarchii ziemskiej województwa krakowskiego[6])
- horodniczy (ostatni w hierarchii ziemskiej województw wschodnich Rzeczypospolitej[7]).
Na Litwie kolejność była następująca[3]:
- ciwun
- marszałek ziemski
- podkomorzy
- starosta grodowy
- chorąży
- sędzia ziemski
- wojski większy
- stolnik
- podstoli
- pisarz ziemski
- podwojewodzi albo podstarości
- sędzia grodzki
- pisarz grodzki
- podczaszy
- cześnik
- horodniczy
- skarbnik
- łowczy
- miecznik
- koniuszy
- oboźny
- strażnik
- krajczy
- leśniczy
- mostowniczy
- budowniczy
- strukczaszy[8]
- derewniczy[8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Jedynym starostą wchodzącym do Senatu był starosta generalny Księstwa Żmudzkiego.
- ↑ Volumina Legum tom 3, str. 16, 88 i 94.
- ↑ a b hierarchia urzędów ziemskich mogła różnić się w poszczególnych województwach i powiatach
- ↑ Zbigniew Góralski, Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1998, s. 192.
- ↑ Zbigniew Góralski, Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1998, s. 187.
- ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 20.
- ↑ Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV-XVIII wieku. Oprac. Eugeniusz Janas, Witold Kłaczewski. Kórnik 2002, s. 8.
- ↑ a b w województwie wileńskim, Zygmunt Gloger, Geografia historyczna dawnej Polski, Kraków 1900, s. 276.
Linki zewnętrzne
edytuj- Urzędy główne i sejmowanie do połowy XVIII w.. nonpossumus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-09)]. z Feliks Koneczny, „Dzieje administracji w Polsce w zarysie”