Ulice w Krakowie
Ulice Krakowa – drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne i wewnętrzne, a także place na terenie Krakowa.
Sieć dróg krajowych w 2013 roku mierzyła 38,8 km, wojewódzkich – 25,2 km, a dróg powiatowych – 251,48 km. Długość dróg gminnych wynosiła 785,2 km, a dróg wewnętrznych – 281,9 km[1].
Historia
edytuj| Wiek | Nowe ulice[a] | Liczba ulic ogółem |
|---|---|---|
| XIV | 42 | 42 |
| XV | 23 | 65 |
| XVI | 27 | 92 |
| XVII | 4 | 96 |
| XVIII | 24 | 120 |
| XIX | 220 | 340 |
| 1926 r. | 117 | 457[3] |
Nieregularność przebiegu współczesnej sieci ulic Starego Miasta jest pokłosiem przebiegu średniowiecznych szlaków handlowych. Najstarsze ich skrzyżowanie znajdowało się początkowo na podgrodziu (Okole), w okolicy dzisiejszego placu św. Marii Magdaleny, później przesunęło się na północ – na plac między kościołami Wszystkich Świętych i Dominikanów, a następnie przed kościół św. Wojciecha[4].
Najstarszą i najważniejszą średniowieczną drogą w Krakowie była – istniejąca przynajmniej od IX wieku – tzw. Wysoka Droga. Prowadziła ona z Rusi na Morawy. Wysoka Droga biegła szlakiem obecnych (2014) ul. Kopernika i ul. Mikołajskiej do Małego Rynku, dalej przez ul. Stolarską, plac św. Marii Magdaleny (wówczas był to rynek Okołu) aż do przeprawy na Wiśle pod Wawelem[4].
W XI wieku główną arterią, która prowadziła również przez podgrodzia, był biegnący z Węgier do Rynku szlak solny; tam rozdzielał się on na dwie drogi: jedna wiodła przez obecną ul. Sławkowską, ul. Długą, ul. Śląską, ul. Łokietka przez Olkusz na Śląsk, druga – przez Prądnik Czerwony i Miechów do Wielkopolski[5].
W wyniku lokacji Krakowa głównym placem miasta stał się Rynek Główny, stanowiący centrum regularnego układu urbanistycznego charakteryzującego się szachownicowym układem ulic. Układ wówczas ustalony utrzymał się do czasów obecnych (2014)[6]. Nazwy nadawano jedynie ulicom prowadzącym do Rynku, pozostałe często nie miały nazwy, lub nosiły nazwy jak Psia czy Kącik[3].
W XVII wieku zanotowano niższy przyrost liczby ulic, co związane było z utratą gospodarczego znaczenia Krakowa. W kolejnych wiekach miasto zmniejszało swój obszar (było to powodowane licznymi pożarami, najazdami wojsk, powodziami i epidemiami). Po I rozbiorze Polski Austriacy założyli na prawym, południowym brzegu Wisły konkurencyjne (w zamierzeniu) dla Krakowa Podgórze, którego ulice (ul. Kalwaryjska i ul. Limanowskiego) odwzorowywały bieg szlaku solnego[2].
Osiem lat po pożarze Krakowa, w 1858 roku, nastąpiła reorganizacja podziału administracyjnego miasta i zmieniono nazwy wielu ulic[7]. Wtedy również ustalono porządkową numerację domów[3].
W 1996 roku było ok. 2000 ulic[3].
W 2014 roku w delegaturze Krowodrza było 694 ulic, w Nowej Hucie – 535, Podgórzu – 1191, a w Śródmieściu – 483[8].
W 2017 roku w związku z tzw. ustawą dekomunizacyjną zmieniono nazwy sześciu krakowskich ulic[9].
Aleje w Krakowie
edytujPoniżej znajduje się lista alei w Krakowie[10]:
| Nazwa | Dzielnica |
|---|---|
| 29 Listopada | Stare Miasto, Prądnik Czerwony, Prądnik Biały |
| 3 Maja | Krowodrza, Zwierzyniec |
| Władysława Andersa | Grzegórzki, Bieńczyce, Nowa Huta |
| Władysława Beliny-Prażmowskiego | Grzegórzki |
| Tadeusza Bora-Komorowskiego | Prądnik Czerwony, Czyżyny, Grzegórzki |
| Ignacego Daszyńskiego | Grzegórzki |
| Dembowskiego | Podgórze |
| Do Kopca | Zwierzyniec |
| Dygasińskiego | Prokocim-Bieżanów |
| Ferdinanda Focha | Zwierzyniec |
| Artura Grottgera | Krowodrza |
| Jana Olbrachta | Grębałów |
| Jana Pawła II | Prądnik Czerwony, Czyżyny, Bieńczyce, Nowa Huta |
| Kasy Oszczędności Miasta Krakowa | Zwierzyniec |
| Kasztanowa | Zwierzyniec |
| Kijowska | Krowodrza |
| Konarowa | Zwierzyniec |
| Zygmunta Krasińskiego | Stare Miasto, Zwierzyniec |
| Mieczysława Małeckiego | Zwierzyniec |
| Adama Mickiewicza | Stare Miasto, Krowodrza |
| Modrzewiowa | Zwierzyniec |
| Panieńskich skał | Zwierzyniec |
| Pod Kopcem | Podgórze |
| Pokoju | Czyżyny, Grzegórzki |
| Powstania Warszawskiego | Grzegórzki |
| Powstańców Śląskich | Podgórze, |
| Elvisa Presleya | Dębniki |
| Przyjaźni | Nowa Huta |
| Pustelnika | Zwierzyniec |
| Róż | Nowa Huta |
| Jana Skrzyneckiego | Podgórze |
| Juliusza Słowackiego | Stare Miasto, Krowodrza |
| Solidarności | Grębałów, Nowa Huta |
| Sosnowa | Zwierzyniec |
| Jerzego Waszyngtona | Zwierzyniec |
| Wędrowników | Zwierzyniec |
| Żubrowa | Zwierzyniec |
Place w Krakowie
edytujPoniżej znajduje się lista placów w Krakowie w porządku alfabetycznym[10]:
| Zdjęcie | Nazwa | Dzielnica | Zdjęcie | Nazwa | Dzielnica |
|---|---|---|---|---|---|
| Plac Bawół | Stare Miasto | Plac Bernardyński | Stare Miasto | ||
| Bieńczycki Plac Targowy | Bieńczyce | Plac Błonie-Beszcz | Czyżyny | ||
| Plac Bohaterów Getta | Podgórze | Plac Braci Dudzińskich | Podgórze | ||
| Plac Centralny im. Ronalda Reagana | Nowa Huta | Plac Dominikański | Stare Miasto | ||
| Plac Inwalidów | Krowodrza | Plac św. Maksymiliana Marii Kolbego | Mistrzejowice | ||
| Plac Jana Nowaka-Jeziorańskiego | Stare Miasto | Plac Kossaka | Stare Miasto | ||
| Plac ks. Mieczysława Kuznowicza | Stare Miasto | Plac Lasoty | Podgórze | ||
| Plac Łagiewnicki | Łagiewniki | Plac Mariacki | Stare Miasto | ||
| Plac Jana Matejki | Stare Miasto | Plac na Groblach | Stare Miasto | ||
| Plac Na Stawach w Krakowie | Zwierzyniec | Plac Niepodległości | Podgórze | ||
| Plac Nowowiejski | Krowodrza | Plac Nowy | Stare Miasto | ||
| Nowy Kleparz | Stare Miasto | Plac Przystanek | Podgórze | ||
| Plac Edwarda Raczyńskiego | Grzegórzki | Plac Emila Serkowskiego | Podgórze | ||
| Plac Władysława Sikorskiego | Stare Miasto | Plac Szczepański | Stare Miasto | ||
| Plac św. Ducha | Stare Miasto | Plac św. Marii Magdaleny | Stare Miasto | ||
| Plac Marii Turzymy | Nowa Huta | Plac Bogdana Włosika | Bieńczyce | ||
| Plac Wolnica | Stare Miasto | Plac Wszystkich Świętych | Stare Miasto |
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kraków w liczbach 2013. Kraków, 2014-08-05 (akt.). s. 12. [dostęp 2014-08-13]. (pol.).
- ↑ a b Supranowicz ↓, s. 8.
- ↑ a b c d Adamczewski ↓, s. 467.
- ↑ a b Supranowicz ↓, s. 5.
- ↑ Supranowicz ↓, s. 6.
- ↑ Supranowicz ↓, s. 7.
- ↑ Supranowicz ↓, s. 9.
- ↑ Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-08-15]. (pol.).
- ↑ Dekomunizacja nazw ulic w Krakowie. krakow.pl. [dostęp 2017-10-19].
- ↑ a b wykaz ↓.
Bibliografia
edytuj- Alfabetyczny wykaz ulic Miasta Krakowa. 26-01-2005 (akt.). [dostęp 2014-08-13]. (pol.).
- Łukasz Ziółkowski: Kraków. ExpressMap, 2011. ISBN 978-83-7546-309-5. (pol.).
- Elżbieta Supranowicz: Nazwy ulic Krakowa. Kraków: Instytut Języka Polskiego Polska Akademia Nauk, 1995. ISBN 83-85579-49-6.
- Jan Adamczewski: Mała encyklopedia Krakowa. Kraków: wanda, 1996. ISBN 83-87023-01-9.
Linki zewnętrzne
edytuj- Stanisław Tomkowicz: Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów : ich nazwy i zmiany postaci (1926) w bibliotece Polona