Tanatos (mitologia)
Tanatos (także Śmierć; stgr. Θάνατος Thánatos ‘śmierć’, łac. Mors ‘śmierć’, ‘bóg śmierci’) – w mitologii greckiej bóg i uosobienie śmierci.
| bóg śmierci | |
 Tanatos, replika płaskorzeźby autorstwa Johanna Gottfrieda Schadowa pochodzącej z nagrobka hrabiego Aleksandra von der Marka | |
| Inne imiona |
Śmierć |
|---|---|
| Występowanie | |
| Atrybuty |
czarne skrzydła u ramion, zgaszona i odwrócona pochodnia, łańcuch |
| Teren kultu | |
| Odpowiednik |
Mors (rzymski) |
| Rodzina | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo | |
Był bóstwem chtonicznym. Uchodził za syna Nyks i Tartara (lub Ereba) oraz za brata bliźniaczego boga Hypnosa[1][2][3]. Według niektórych źródeł para boskich braci (Tanatos i Hypnos) nie miała ojca[2][4].
Jego rzymską odpowiedniczką była bogini (lub uosobiona abstrakcja) Mors[5][6].
Występuje w micie o Alkestis[7].
W sztuce przedstawiany jest zwykle jako młodzieniec z czarnymi skrzydłami u ramion (symbolizują śmierć, psychopompa), ze zgaszoną i odwróconą pochodnią w ręce (symbolizuje śmierć), w towarzystwie Hypnosa[2][8][9].
[...] zlatuje na czarnych skrzydłach, wchodzi niepostrzeżony do pokoju i złotym nożem odcina konającemu pukiel włosów. W ten sposób, niby kapłan umarłych, poświęca człowieka na ofiarę bóstwom podziemnym i na zawsze odrywa od ziemi[10].
Wyobrażenie o bogu przejawia się w sztukach plastycznych, między innymi w greckim malarstwie wazowym, w rzeźbie (sarkofagi, nagrobki, płaskorzeźba na kolumnie świątyni Artemidy w Efezie), w malarstwie olejnym (cykl obrazów Thanatos Jacka Malczewskiego)[2].
Od Tanatosa pochodzi nazwa nauki badającej problematykę związaną ze śmiercią – tanatologia[11][12].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Wyżyna olimpijska. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 176. ISBN 83-7391-077-8.
- ↑ a b c d Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 421–422. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
- ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 333. ISBN 83-04-04673-3.
- ↑ Homer: Iliada. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 246.
- ↑ Vojtech Zamarovský, op.cit., s. 293. ISBN 80-8046-098-1.
- ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 240, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
- ↑ Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 252. ISBN 83-221-0111-2.
- ↑ Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 524: Fax. ancientlibrary.com. [dostęp 2010-11-26]. (ang.).
- ↑ Władysław Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990. ISBN 83-214-0746-3.
- ↑ Bóstwa doli i spraw ludzkich. W: Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 119–120. ISBN 83-210-0677-9.
- ↑ Tanatologia. sjp.pwn.pl. [dostęp 2012-04-30].
- ↑ tanatologia. swo.pwn.pl. [dostęp 2012-04-30].
Bibliografia
edytuj- Aaron J. Atsma: Thanatos. theoi.com. [dostęp 2010-11-08]. (ang.).
- Thanatos. mythindex.com. [dostęp 2010-11-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-26)]. (ang.).
- Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9.
- Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek-English Lexicon: θάνα^τος. perseus.tufts.edu. [dostęp 2011-08-06]. (ang.).
- Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003, s. 1297. ISBN 83-7399-022-4.
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 724. ISBN 83-01-03529-3.
- Carlos Parada: Thanatos (Death). maicar.com. [dostęp 2010-11-08]. (ang.).
- Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 622: Thanatos. ancientlibrary.com, 2005. [dostęp 2010-12-03]. (ang.).
- William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Thanatos. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-04-28]. (ang.).
- Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Thanatos. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-04-28]. (ang.).