Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

 

MKCK jest niezależną, neutralną organizacją zapewniającą ochronę i pomoc humanitarną ofiarom wojny i przemocy. Nie jest organizacją rządową, mimo iż współpracują z nią rządy państw. Nie jest również organizacją pozarządową, ponieważ oprócz działalności społecznej i indywidualnej obejmuje także zakres działalności państwowej. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża otrzymał obecną nazwę w 1875 roku po przyjęciu jako znaku rozpoznawczego dla sanitariuszy i szpitali polowych odwrotnych barw sztandaru Szwajcarii (czerwony krzyż na białym tle). Jest to centrum informacji o jeńcach, osobach internowanych i zaginionych. Interweniuje również w tych sprawach u właściwych władz, zajmuje się poszukiwaniem zaginionych oraz wymianą jeńców podczas wojny. Komitet spieszył z pomocą humanitarną ofiarom konfliktów w Wietnamie, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Środkowej i Afryce. Uczestniczy w przygotowaniu projektów konwencji dotyczących humanitarnego prawa konfliktów zbrojnych. Może z upoważnienia stron walczących występować w roli mediatora i pośredniczyć w wymianie jeńców wojennych, rannych i chorych osób cywilnych.

Podstawową misją Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca jest zapobieganie i łagodzenie cierpienia ludzkiego oraz ochrona ludzkiej godności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji dotyczącej narodowości, rasy, płci, przekonań religijnych lub politycznych. W wypełnianiu swojej misji Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc podejmuje przede wszystkim takie zadania jak:

• ochrona życia i zdrowia,
• zapewnienie poszanowania istoty ludzkiej, zwłaszcza podczas konfliktów zbrojnych i w innych krytycznych sytuacjach,
• praca na rzecz zapobiegania chorobom i rozwijanie pomocy społecznej,
• aktywizowanie pracy wolontariuszy i stała gotowość do niesienia pomocy,
• budowa uniwersalnego poczucia solidarności ze wszystkimi, którzy potrzebują ochrony i pomocy.

Statut, wspólny dla wszystkich części składowych Ruchu CK i CP, określa następująco jego wspólną misję:

Poprzez swą działalność humanitarną i upowszechnianie swoich ideałów Ruch CK i CP wspiera trwały pokój, który nie może być rozumiany po prostu jako stan bez wojny, lecz jako dynamiczny proces współpracy między wszystkimi państwami i narodami, współpracy opartej na poszanowaniu wolności, niepodległości i suwerenności narodów, równości praw człowieka, jak również na sprawiedliwym i równym podziale zasobów dla zaspokajania potrzeb narodów. „Inter arma caritas” („Miłosierdzie wśród walki”) oraz „Per humanitatem ad pacem” („Przez humanitaryzm do pokoju”) – to dewizy wyrażające wspólne ideały Ruchu CK i CP^[1][2].

• humanitaryzm – człowieczeństwo, ochrona życia, zdrowia i poszanowanie ludzkiej godności i praw człowieka
• bezstronność – pomoc udzielana bez rozróżnienia wszystkim stronom konfliktu, najpierw najbardziej potrzebującym
• neutralność – brak stanowiska w sporach: religijnych, rasowych, politycznych itp.
• niezależność – niezależność od państwa w granicach prawa
• dobrowolność – przynależność do organizacji jest dobrowolna, nieprzymusowa
• jedność – w każdym z krajów istnieje tylko jedna organizacja działająca w ramach Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca
• powszechność – wszystkie stowarzyszenia są równe, Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc stara się być obecny na całym świecie

• opieka nad rannymi, chorymi i jeńcami w czasie wojny,
• pomoc ofiarom klęsk żywiołowych, wypadków i epidemii w okresie pokoju,
• wizytuje obozy dla uchodźców i internowanych,
• opieka nad uchodźcami,
• jest źródłem informacji o jeńcach,
• organizowanie kursów ratowniczych, szkolenia sanitariuszy,
• szerzenie oświaty zdrowotnej,
• organizowanie krwiodawstwa.

Czerwony Krzyż powstał w 1863 roku z inicjatywy szwajcarskiego filantropa i finansisty Henriego Dunanta, wstrząśniętego widokiem dogorywających i pozostawionych sobie rannych, jaki ujrzał 24 czerwca 1859 roku na pobojowisku wielkiej bitwy pod Solferino, gdzie armia Cesarstwa Austrii stoczyła krwawą całodniową bitwę z armią włoską wspomaganą przez armię francuską. W wyniku bitwy na polu walki pozostało nieomal 30 tysięcy ofiar, w tym ponad 20 tysięcy rannych. Wstrząśnięty widokiem ofiar pozostawionych praktycznie bez opieki, podjął spontanicznie próbę udzielenia im pomocy przy udziale miejscowej ludności, którą z powodzeniem zachęcił do wynoszenia i pielęgnowania rannych, niezależnie od ich narodowości.

 

Po powrocie do rodzinnej Genewy napisał książkę Wspomnienie Solferino, w której zawarł opis tego co widział i przeżył oraz przedstawił swoje propozycje, a przede wszystkim ideę powołania dodatkowej służby medycznej, która miałaby nieść pomoc rannym w czasie wojny. Zaproponował powołanie narodowych stowarzyszeń pomocy, które w czasie pokoju przygotowywałyby swych wolontariuszy do takich zadań, a ponadto postulował, by ranni oraz ci, którzy się nimi opiekują, byli uznawani za osoby neutralne nawet na polu walki.

Idee te poparli czterej znani obywatele Genewy – Gustave Moynier, gen. Guillaume Henri Dufour, dr Louis Appia i dr Théodore Maunoir, powołując wspólnie Międzynarodowy Komitet Pomocy Rannym, który przekształcił się nieco później w Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

Inicjatywa spotkała się z dużym rozgłosem w całej Europie. W październiku 1863 spotykają się na konferencji w Genewie osoby popierające pomysł Henry Dunanta z 16 państw, przyjmując postanowienia określające rolę krajowych Komitetów Pomocy Rannym. Czerwony Krzyż na białym tle (odwrotność flagi szwajcarskiej) przyjęto jako symbol powoływanych organizacji. Był to początek Ruchu Czerwonego Krzyża.

W grudniu 1863 powstały krajowe organizacje w Wirtembergii i Oldenburgu, w lutym 1864 w Belgii i Prusach. Pierwszym z „Czerwonym Krzyżem” w nazwie było Holenderskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża w 1867 roku^[3]. Turecki Czerwony Półksiężyc powstał w 1868, Japoński Czerwony Krzyż w 1877, Rosyjski Czerwony Krzyż w 1879^[4], Amerykański Czerwony Krzyż w 1881.

Prawo wewnętrzne chroniące znak czerwonego krzyża jako pierwsza wprowadziła w 1891 r. Belgia^[5].

 

Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża podjął starania, by przekonać rządy państw o konieczności zapewnienia pomocy i ochrony rannym żołnierzom i osobom świadczącym tę pomoc. Starania te doprowadziły do przyjęcia w 1864 traktatu międzynarodowego zwanego Konwencją Genewską o „polepszeniu losu rannych w armiach czynnych”. Czerwony krzyż został wówczas prawnie uznany za znak ochronny wojskowej służby zdrowia.

Na Konwencję tę trzykrotnie powołała się Deklaracja brukselska (1874) w art. 13, 35 i 56^[6].

 

Znak Czerwonego Półksiężyca powstał jako muzułmański odpowiednik znaku Czerwonego Krzyża. Półksiężyc jest symbolem islamu. Od czasu wojny rosyjsko-tureckiej w 1876 czerwony półksiężyc stał się rozpoznawalnym znakiem pomocy humanitarnej w krajach islamskich. Znak został oficjalnie wpisany do Konwencji Genewskich z 1929 roku (art. 19 i 24 Konwencji o rannych, równocześnie uznano znak Czerwonego Lwa i Słońca). Organizacje Al-Hilal al-Ahmar (arab. czerwony półksiężyc) Stowarzyszenia krajowe Czerwonego Półksiężyca współtworzyły dzisiejszy Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Od tego momentu funkcjonuje na równi ze znakiem Czerwonego Krzyża.

W ciągu następnych lat powstały nowe stowarzyszenia krajowe Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Odgrywały one dużą rolę w niesieniu pomocy rannym w czasie różnych konfliktów zbrojnych, a szczególnie w czasie I wojny światowej, a po nastaniu pokoju podjęły szereg innych zadań w dziedzinie ochrony zdrowia, pomocy socjalnej, działalności wśród młodzieży, szkolenia pierwszej pomocy i organizowania ratownictwa, szkolenia pielęgniarek i innego personelu sanitarnego, tworzenia szpitali i zakładów opiekuńczych, niesienia pomocy ofiarom klęsk i konfliktów, krwiodawstwa, poszukiwań ofiar wojny i wiele innych.

 

 

W 1919 powołano Ligę Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (w 1991 zmieniono jej nazwę na Międzynarodową Federację Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca). Miało to na celu ułatwianie wzajemnych kontaktów i współpracy, koordynowanie działalności w różnych dziedzinach, inicjowanie nowych form pracy, wymianę doświadczeń.

Od 1933 kiedy naziści zdobyli władzę w Niemczech do Czerwonego Krzyża w Szwajcarii zaczęły docierać pierwsze informacje o łamaniu praw człowieka w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych^[7]. W czasie II wojny światowej Czerwony Krzyż nie przerwał -znanej już wtedy aliantom- zbrodni Holocaustu, ale dokonywał pewnych prób pomocy humanitarnej w krajach okupowanych przez Niemców. W 1942 Niemiecki Czerwony Krzyż poinformował szwajcarski Czerwony Krzyż, że nie będzie udostępniał żadnych informacji o losie „nie-aryjskich” więźniów (Żydów) czym potwierdził swoją współpracę ze zbrodniczym reżimem niemieckich nazistów^[8]. W 1943 niemieccy naziści zgodzili się aby Czerwony Krzyż wysyłał paczki z pomocą humanitarną, żywnością i lekami do więźniów obozów koncentracyjnych w okupowanej Europie jeśli znane są ich nazwiska. W rezultacie paczek przygotowano zbyt mało, zdarzało się, że były rabowane przez Niemców, a efekty całej akcji były mizerne^[9]. Czerwony Krzyż uratował 3500 żydowskich sierot zagrożonych przez Niemców śmiercią poprzez ich ewakuację z Rumunii do Palestyny w 1944. Szwajcarski Czerwony Krzyż w 1944 uratował 15000 węgierskich Żydów w tym wiele dzieci przed wysłaniem ich do niemieckiego obozu śmierci Auschwitz-Birkenau^[10]. Czerwony Krzyż wysyłał ze Szwajcarii pociągi z żywnością i lekarstwami dla Polaków ocalonych z powstania warszawskiego, aresztowanych przez Niemców w obozie w Pruszkowie. Inspekcje Czerwonego Krzyża w obozach koncentracyjnych w okupowanej Europie były oszukiwane i manipulowane przez niemieckich nazistowskich zbrodniarzy, którzy deklarowali że aresztowani przez nich ludzie są traktowani dobrze i oczekiwali w związku z tym pozytywnych opinii. Było tak w niemieckim obozie koncentracyjnym i getcie w Terezinie w Czechach, gdzie zmarło z głodu i chorób około 33000 Żydów ale Niemcy po starannych przygotowaniach obozu i wyrzuceniu osób chorych na pastwę losu wywarli na inspektorach Czerwonego Krzyża fałszywe wrażenie, że nic złego tam się nie dzieje a ludzie są tam zadbani i żyją w przyzwoitych i higienicznych warunkach zapewnionych przez niemiecki rząd^[11]. W Terezinie Niemcy terroryzowali Żydów, którzy tuż przed i po inspekcji byli wysyłani do obozów śmierci. Inspekcja została zaproszona tylko do obejrzenia wyremontowanych zabudowań i parków oddalonych od brudnych baraków i krematorium. Inspekcja Czerwonego Krzyża sporządziła wtedy w 1944 pozytywny raport na temat tego niesławnego nazistowskiego obozu, po którym oprowadzał ich zastraszony przez Niemców „burmistrz” Paul Eppstein, który miał akurat podbite oko. Rok wcześniej Watykan poprosił Niemców o możliwość inspekcji obozu w Terezinie, ale mu odmówiono. Niemieccy naziści nielegalnie wykorzystywali znak Czerwonego Krzyża na samochodach dowożących truciznę Zyklon-B do mordowania ludzi w obozach śmierci w okupowanej Europie^[12]. Pod koniec II wojny światowej szwedzki i duński Czerwony Krzyż wziął udział w międzynarodowej akcji ratowania ludzi z obozów koncentracyjnych w Niemczech poprzez organizację tzw. białych autobusów. W 1943 Stalin nie zgodził się na udział szwajcarskiego Czerwonego Krzyża w badaniu zbrodni katyńskiej, jednakże udało się zorganizować komisję lekarską z udziałem Polskiego Czerwonego Krzyża i jednego niezależnego eksperta ze Szwajcarii, który potwierdził winę ZSRR^[13]. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża poniósł przerażającą klęskę w ratowaniu ludzi przed niemieckim nazistowskim oraz komunistycznym^[14] ludobójstwem narodów świata podczas II wojny światowej i pomógł tylko nielicznym^[8].

Po II wojnie światowej nastąpił znaczny rozwój Ruchu, zwłaszcza dzięki powstaniu wielu nowych stowarzyszeń krajowych, szczególnie w krajach rozwijających się. Podjęto nowe zadania związane np. ze zwalczaniem skutków narkomanii, bezrobocia, nowych epidemii (np. AIDS), szeroko pojętą problematyką rozwoju. Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca stał się najważniejszą światową organizacją świadczącą pomoc i ochronę ofiarom klęsk i konfliktów zbrojnych.

Jednocześnie organizacja prowadzi prace nad rozwojem i doskonaleniem międzynarodowego prawa humanitarnego, która doprowadziła w 1949 do podpisania czterech konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny, a w 1977 do przyjęcia 2 Protokołów Dodatkowych do tych konwencji. W dniu 8 grudnia 2005 r. przyjęto III Protokół dodatkowy o znaku Czerwonego Kryształu. Prace w tej dziedzinie są prowadzone do dziś, bowiem wciąż pojawiają się nowe problemy związane z ochroną różnych kategorii ofiar wojny.

 

• 1919 – 1922: Henry Davison (USA)
• 1922 – 1935: John Barton Payne (USA)
• 1935 – 1938: Cary Travers Grayson (USA)
• 1938 – 1944: Norman Davis (USA)
• 1944 – 1945: Jean de Muralt (Szwajcaria)
• 1945 – 1950: Basil O’Connor (USA)
• 1950 – 1959: Emil Sandstrom (Szwecja)
• 1959 – 1965: John MacAulay (Kanada)
• 1965 – 1977: José Barroso Chávez (Meksyk)
• 1977 – 1981: Adetunji Adefarasin (Nigeria)
• 1981 – 1987: Enrique de la Mata (Hiszpania)
• 1987 – 1997: Mario Enrique Villarroel Lander (Wenezuela)
• 1997 – 2000: Astrid N. Heiberg (Norwegia)
• 2001 – 2009: Don Juan Manuel Suárez Del Toro Rivero (Hiszpania)
• 2009 – 2017: Tadateru Konoé (Japonia)
• 2017 - obecnie: Francesco Rocca (Włochy)

 

Czerwony Kryształ to nowy znak ochronny wprowadzony III Protokołem Dodatkowym (wszedł w życie 14 stycznia 2007 r.) do konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny z dnia 12 sierpnia 1949 r.^[15] Celem wprowadzenia nowego znaku nie było zastąpienie pozostałych znaków (Czerwonego Krzyża, Półksiężyca, Gwiazdy Dawida) nowym, nie kojarzącym się ani z chrześcijaństwem, ani z islamem, ani z judaizmem, ani z żadną inną religią – ale stworzenie neutralnego, nowego obok istniejących w prawie międzynarodowym znaku. Wewnątrz granic własnego państwa istnieje dla stowarzyszenia krajowego możliwość wpisania w kryształ: krzyża, półksiężyca, gwiazdy Dawida lub kombinacji powyższych znaków^[16].

 

W Izraelu jako symbol stosowana była Czerwona Gwiazda Dawida. Był to jeden z powodów, dla których izraelska organizacja do 2006 roku była jedynie obserwatorem, a nie pełnoprawnym członkiem Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Obecnie Magen David Adom jest pełnoprawnym członkiem Federacji i Ruchu.

 

Czerwony Lew i Słońce był stosowany jako znak ochronny wojskowych służb medycznych oraz znak informacyjny stowarzyszenia krajowego w Persji czyli dzisiejszym Iranie^[17], jednakże po wybuchu rewolucji islamskiej zaniechano w 1980 roku stosowania tego symbolu, zastępując go stosowanym w większości pozostałych krajów islamskich Czerwonym Półksiężycem.

Obowiązująca I Konwencja Genewska z 1949 w art. 44 dozwala na używanie znaku i nazwy Czerwony Krzyż bądź Krzyż Genewski (odpowiednio też innych symboli wspomnianych uprzednio) w czasie wojny i pokoju jedynie do oznaczenia lub chronienia formacji i zakładów sanitarnych, ich personelu i sprzętu. W czasie pokoju z upoważnienia krajowego stowarzyszenia należącego do ruchu można wyjątkowo używać znaku do oznaczania pojazdów używanych jako ambulanse i do wskazywania położenia punktów opatrunkowych, zastrzeżonych wyłącznie dla udzielania bezpłatnej pomocy lekarskiej rannym i chorym.

W Polsce za bezprawne używanie znaku grozi kara grzywny (art. 15 ustawy z 16 listopada 1964 r. o Polskim Czerwonym Krzyżu^[18]), zaś w czasie wojny – kara pozbawienia wolności do lat 3 (art. 126 § 1 Kodeksu karnego^[19]).

Zobacz hasło Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w Wikisłowniku

• Polski Czerwony Krzyż
• Światowy Dzień Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
• Światowe Stowarzyszenie Czerwonej Swastyki

• Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
• Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
• Polski Czerwony Krzyż
• Statutes of the International Red Cross and Red Crescent Movement