Księstwo Bułgarii

Stosownie do postanowień traktatu w San Stefano z 3 marca 1878 roku, który zakończył wojnę rosyjsko-turecką, na Bałkanach miała powstać tzw. Wielka Bułgaria obejmująca tereny Mezji, Tracji i Macedonii, pozostająca pod całkowitym wpływem Rosji. Postanowienia te wywołały sprzeciw mocarstw europejskich, które obawiały się nadmiernego wzrostu znaczenia Imperium Rosyjskiego. W dniach 13 czerwca – 13 lipca 1878 zwołano kongres w Berlinie, podczas którego dokonano rewizji warunków pokoju w San Stefano. W rezultacie postanowień traktatu berlińskiego zamiast Wielkiej Bułgarii powstało Księstwo Bułgarii obejmujące obszar między Dunajem i Starą Płaniną, a także Rumelia Wschodnia ze stolicą w Płowdiwie. Oba państwa pozostawały zależne od Imperium Osmańskiego. Autonomii nie uzyskała natomiast Macedonia, którą ponownie włączono do Turcji.

Władcą nowo powstałego Księstwa Bułgarii został Aleksander I Battenberg, powinowaty rosyjskiego cesarza Aleksandra II Romanowa. Rolę tymczasowej stolicy państwa pełniło Wielkie Tyrnowo, w którym na początku 1879 zwołano założycielskie zebranie przyszłego parlamentu (nazwanego Zgromadzeniem Narodowym) oraz uchwalono Konstytucję Tyrnowską^[1][2]. Wkrótce potem, stosownie do propozycji wysuniętej przez Marina Drinowa, stolicę kraju przeniesiono do Sofii^[3].

 

Ponieważ zarówno Księstwo Bułgarii, jak i Rumelia Wschodnia były zamieszkane w znacznej większości przez Bułgarów, wkrótce w obu krajach pojawiły się stronnictwa polityczne na rzecz zjednoczenia. W 1885 roku procesowi zjednoczeniowemu zaczął sprzyjać również konserwatywnie dotąd nastawiony książę Aleksander I. We wrześniu tego samego roku rumelijscy oficerowie wspierani przez działaczy Partii Liberalnej dokonali zamachu stanu w Płowdiwie i przejęli władzę w prowincji. Wkrótce potem Aleksander I ogłosił zjednoczenie Bułgarii. W listopadzie 1885 na Księstwo Bułgarii napadła Serbia, uznając aneksję Rumelii za zagrażającą jej interesom. Mimo posiadania militarnej przewagi po trzech dniach walk Serbowie zostali wyparci. Pozostałe państwa europejskie, w szczególności mocarstwa, również nie uznały zjednoczenia, w związku z czym status Rumelii pozostawał niejasny do 24 marca 1886 roku, kiedy to Imperium Osmańskie zgodziło się uznać zwierzchnictwo księcia bułgarskiego nad prowincją.

Aneksja Rumelii Wschodniej i wzrost znaczenia bułgarskich liberałów, którzy dążyli do ograniczenia wpływów rosyjskich w Bułgarii, doprowadziły do wzrostu niezadowolenia Rosji. W sierpniu 1886 roku prorosyjsko nastawieni oficerowie odsunęli od władzy Aleksandra I i na krótko przejęli rządy w państwie. Wkrótce potem opozycja pod wodzą Stefana Stambołowa zdołała odzyskać władzę, po czym sformowała tymczasową Radę Regentów. W 1887 roku Wielkie Zgromadzenie Narodowe wybrało, wbrew woli Rosji, Ferdynanda I Koburga nowym księciem, co doprowadziło do zerwania na kilka lat stosunków dyplomatycznych między oboma krajami.

Zwieńczeniem bułgarskich dążeń do posiadania własnego państwa było ogłoszenie przez Księstwo Bułgarii, formalnie wciąż zależnego od Turcji, niepodległości. Sprzyjające ku temu okoliczności wystąpiły w 1908. Uwaga mocarstw europejskich była skupiona na niemiecko-francuskim sporze o Maroko i dążeniach Austro-Węgier do aneksji Bośni i Hercegowiny. Ponadto w Turcji rozpoczęła się rewolucja młodoturecka, zaś na ważnej linii kolejowej łączącej turecki Adrianopol z bułgarskim Bełowem wybuchł strajk. W tej sytuacji książę Ferdynand I, wspierany przez rząd Aleksandyra Malinowa, wydał 5 października (lub 22 września wg kalendarza juliańskiego, obowiązującego w Bułgarii do 1916 roku) manifest, w którym ogłosił niepodległość kraju^[4]. Księstwo Bułgarii stało się odtąd Carstwem Bułgarii, zaś Ferdynand I przyjął tytuł cara. W 1909 roku Carstwo Bułgarii, Rosja i Turcja zawarły trójstronne porozumienie, które ostatecznie usankcjonowało powstanie nowego, niezawisłego państwa na Bałkanach.

Data ogłoszenia manifestu, 22 września, jest obecnie Świętem Niepodległości w Bułgarii.

• Historia Bułgarii

• Simeon Radew: Строители на съвременна България (w tłum. Budowniczowie współczesnej Bułgarii). T. 1. Wydawnictwo Захарий Стоянов (Zacharij Stojanow), 2004. ISBN 9547393030. Brak numerów stron w książce