Kalendarz
Kalendarz – system rachuby czasu. Dzieli on czas na podstawie dwóch okresowych zjawisk atmosferycznych: cyklu zmian pór roku i zmian faz Księżyca. Z tego względu obowiązuje podział kalendarzy na słoneczne (solarne), księżycowe (lunarne) i księżycowo-słoneczne (lunisolarne)[1]. Słowo kalendarz pochodzi od łac. calendae, tj. pierwszy dzień miesiąca[2].
| Kalendarium dzień po dniu |
| << | listopad 2024 | >> | ||||
| Pn | Wt | Śr | Cz | Pt | So | Nd |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Pierwsze kalendarze opierały się na zmianach pór roku i zachodzących w ich ramach zjawiska w naturze. Później powstały kalendarze oparte na obserwacjach astronomicznych, formułujące abstrakcyjne pojęcie podziału czasu[3].
Obecnie najbardziej rozpowszechnionym kalendarzem na świecie jest kalendarz gregoriański, wprowadzony w 1582 przez papieża Grzegorza XIII. Na mocy decyzji Grzegorza XIII w 1582 roku po 4 października nastąpił od razu 15 października[4]. Kalendarz gregoriański nie wszędzie został wprowadzony od razu. W niektórych państwach (np. w krajach arabskich, Chinach, Indiach, Nepalu, Etiopii, Izraelu, Sri Lance) obowiązują dwa kalendarze: gregoriański i regionalny, często związany z panującą w danym kraju religią[5].
Kalendarze były tworzone przez osoby wykształcone, najczęściej kapłanów lub uczonych. Pożytek z kalendarza był użyteczny dla społeczeństwa, stąd poszukiwano sposób na jego upowszechnienie. Przy tworzeniu kalendarzy korzystano również z prostych obserwacji, o charakterze ludowym[2].
Typy kalendarzy
edytuj- Kalendarz księżycowy – kalendarz oparty na fazach Księżyca. Stosowany był przez starożytnych Babilończyków. Na podstawie kalendarza babilońskiego powstały kalendarz żydowski i muzułmański[3];
- Kalendarz słoneczny – kalendarz oparty na cyklu zmian pór roku związanym z ruchem obiegowym Ziemi wokół Słońca[3]. Pierwowzorem kalendarzy słonecznych był kalendarz egipski, w których rok liczył 12 miesięcy po 30 dni i 5 dni dodatkowych pod koniec roku[1]. Tego typu kalendarzem był kalendarz juliański, wprowadzony w 46 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara[3];
- Kalendarz księżycowo-słoneczny – kalendarz będący kombinacją kalendarza słonecznego i księżycowego. Pierwszym kalendarzem tego typ był kalendarz egipski po reformie Ptolomeuszów[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kalendarz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-06-10].
- ↑ a b Szymański 2012 ↓, s. 142.
- ↑ a b c d e Szymański 2012 ↓, s. 121.
- ↑ Szymański 2012 ↓, s. 122.
- ↑ Szymański 2012 ↓, s. 123.
Bibliografia
edytuj- Józef Szymański: Nauki pomocnicze historii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-16171-2.