Generalitat Valenciana

Obecne Generalitat swą nazwę bierze od ciała kolegialnego istniejącego w dawnym Królestwie Walencji, które po rekonkwiście zakończonej na tych terenach w 1245 roku uzyskało pewną autonomię w ramach Korony Aragonii. Potwierdzeniem tych przywilejów był zbiór praw Furs de València nadany w 1261 roku^[2].

Wobec długotrwałych wojen z Kastylią, jakie w XIV i XV wieku toczyła Aragonia, kolejni jej władcy dla sfinansowania poczynań armii zmuszeni byli do poboru danin nadzwyczajnych^[3]. Pierwszy edykt w tej sprawie został ogłoszony w 1329 roku przez Alfonsa IV Łagodnego, jednak zbliżone w swej treści dokumenty wydawali także jego następcy, Piotr IV Ceremonialny czy Marcin I Ludzki^[4]. To za panowania tego ostatniego walenckie kortezy obradujące w latach 1401–1407 powołały osiemnastoosobową komisję mającą kierować poborem podatków nadzwyczajnych^[3][4]. Gromadzone środki pochodziły z ceł „generalnych”, od handlu (generalitats) oraz z podatku podymnego (fogatges)^[4]. Po zwołaniu kortezów w roku 1417 za panowania Alfonsa V Wspaniałomyślnego komisja ta przybrała sformalizowaną postać Diputació del General^[3][4], znanego też jako Generalitat del Regne^[2][5]. W przeciwieństwie do innych krajów aragońskiej korony – Katalonii czy samej Aragonii – organ ten co do zasady nigdy nie uzyskał uprawnień wykraczających znacznie poza sferę fiskalną^[3][4]. Dodatkowo w 1648 roku część swoich kompetencji utracił na rzecz Zarządu Elektów Trzech Stanów (Junta d’Electes dels Tres Estaments)^[4][5]. Jako odrębny organ Diputació del General przetrwało aż do dekretów de Nueva Planta z 1707 roku, na mocy których król Hiszpanii Filip V zniósł odrębne instytucje w krajach Korony Aragonii^{[2][3][4][5][6]}.

Powrót do historycznej nomenklatury zaproponowano po raz pierwszy w okresie XX-wiecznej transformacji ustrojowej, w tzw. Statucie z Elche, którego projekt w 1976 roku został przygotowany przez grupę niezależnych intelektualistów. Inspiracją dla wyboru takiej nazwy najprawdopodobniej był kataloński samorząd z okresu Drugiej Republiki (1931–1939). Mniej więcej w tym samym czasie żądanie ustanowienia „tymczasowego Generalitat Kraju Walenckiego” znalazło się także w akcie założycielskim prodemokratycznego Porozumienia Sił Politycznych i Związków Zawodowych Kraju Walenckiego^[4]. W szczątkowym zakresie walencki samorząd został wprowadzony na podstawie dekretu królewskiego z 1978 roku, kiedy to utworzono „przedautonomiczną” Radę Kraju Walenckiego (hiszp. Consejo del País Valenciano)^[7]. Ostatecznie Generalitat Valenciana jako autonomiczny system instytucjonalny zostało powołane na mocy statutu autonomii z 1982 roku^[8].

Począwszy od roku 2006 wszelkie nazwy urzędowe organów Generalitat ustalane są wyłącznie w języku walenckim^[9].

Naczelnym organem kolegialnym we Wspólnocie Walenckiej są Corts Valencianes („Kortezy Walenckie”) czyli jednoizbowy parlament autonomiczny^[10][11]. Nazwa stanowi nawiązanie do średniowiecznych kortezów składających się z izb kościelnej, rycerskiej i królewskiej^[11]. Współczesne Corts tworzy nie mniej niż 99 deputowanych^[11] wybieranych na czteroletnią kadencję^[10]. Wybory do Kortezów mają charakter powszechny, wolny, równy i bezpośredni, a także odbywają się w głosowaniu tajnym^[10][11].

Corts Valencianes sprawują przyznaną wspólnocie autonomicznej władzę prawodawczą^[12]. Oprócz legislacyjnej^[13], Kortezy pełnią także funkcję kontrolną (rząd regionalny jest powoływany przez parlament i ponosi przed nim odpowiedzialność polityczną) i kreacyjną (uprawnienia Corts obejmują wybór członków poszczególnych instytucji)^[14]. Dodatkowo wśród prerogatyw Kortezów znajduje się zatwierdzanie ustaw budżetowych Wspólnoty^[15].

Siedziba parlamentu znajduje się w Walencji w pałacu Borgiów (Palau de Benicarló)^[12].

Zgodnie z przepisami statutu władza wykonawcza Wspólnoty należy do dwóch organów: Prezydenta (President de la Generalitat) oraz Rady Generalitat (Consell de la Generalitat). Rada stanowi rodzaj regionalnego rządu kierującego pracami administracji podległej Generalitat. W jej skład wchodzą radcy (consellers) odpowiadający za pracę poszczególnych resortów^[16]. Funkcję przewodniczącego sprawuje wybierany spośród członków Corts prezydent^[17], który wskazuje poszczególnych członków Rady^[16]. Prezydent jest najwyższym organem władzy autonomicznej, a jednocześnie – wobec mianowania przez monarchę – najwyższym przedstawicielem państwa hiszpańskiego we Wspólnocie Walenckiej^[17].

Poza naczelnymi organami władzy samorządowej w skład Generalitat statut zalicza także szereg innych instytucji. W pierwszej kolejności wskazuje się, że do kategorii tej zaliczyć należy autonomiczne organy administracji wymiaru sprawiedliwości, a wśród nich Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości Wspólnoty Walenckiej (Tribunal Superior de Justícia de la Comunitat Valenciana; naczelny organ sądowniczy w regionie) oraz Radę Sprawiedliwości Wspólnoty Walenckiej (Consell de la Justícia de la Comunitat Valenciana)^[18].

Ponadto pojęcie „Generalitat” obejmuje dalsze instytucje powołane przez walencki parlament. Do kategorii tej statut zalicza urząd Síndic de Greuges (z wal. „rzecznik krzywd”) – ombudsmana, odpowiednika rzecznika praw obywatelskich w randze Wysokiego Komisarza Corts^[19]. Ponadto charakter taki ma także Sindicatura de Comptes („urząd obrachunkowy”) – organ pełniący funkcje kontrolne w stosunku do polityki finansowej i sfery budżetowej Generalitat^[20].

Dodatkowo Generalitat Valenciana współtworzą cztery instytucje opinio- i normodawcze. Consell Valencià de Cultura („Walencka Rada Kultury”) pełni funkcje doradcze i wspomagające wspólnotowe instytucje publiczne we wszelkich kwestiach mających wpływ na kulturę regionu^[21]. Powołana w 1998 roku^[22] Acadèmia Valenciana de la Llengua („Walencka Akademia Języka”) odpowiada za stanowienie prawa językowego wiążącego wszystkie organy administracji autonomicznej^[23]. Comité Econòmic i Social („Komitet Ekonomiczny i Socjalny”) stanowi ciało doradcze przy Radzie Generalitat w sprawach związanych z ekonomią, polityką społeczną i zatrudnieniem^[24]. Ostatnią z wymienionych instytucji jest Consell Jurídic Consultiu („Prawna Rada Konsultacyjna”) – ciało doradcze przy Radzie, służące także administracji autonomicznej jako całości we wszystkich kwestiach związanych z systemem prawnym^[25].

Znaczna część instytucji została wpisana do statutu podczas jego gruntownej reformy z 2006 roku. W pierwotnym brzmieniu poza trzema naczelnymi organami Generalitat statut wymieniał jedynie ograny wymiaru sprawiedliwości, ombudsmana i Radę Kultury^[26].

Na podstawie stosownego przepisu statutu^[27] Generalitat może uczestniczyć w pracach niektórych organów Unii Europejskiej^[28]; posiada także stałe biuro zlokalizowane na terenie Brukseli^[29]. Ponadto walencki samorząd prowadzi własną placówkę w Madrycie mającą promować w stolicy interesy regionu^[30].

Ustawa o symbolach Wspólnoty Walenckiej z 1984 roku ustanowiła jako jeden z nich sztandar Generalitat. Składa się on ze szkarłatnego płata tkaniny obszytego złotą frędzlą, na którym umieszczono herb Wspólnoty: złotą tarczę o czterech czerwonych słupach zwieńczoną hełmem, z którego korony wyrasta klejnot – złoty smok. Posługiwanie się sztandarem Generalitat zastrzeżono dla Prezydenta, przewodniczącego parlamentu oraz członków rządu^[31]. Herb wspólnoty, w swojej uproszczonej wersji znajduje się także w logotypie, z którego Generalitat korzysta od 1984 roku. W roku 2018, z okazji 600. rocznicy powołania Generalitat znak został zaprezentowany w nowej, odświeżonej formie^[32]. Odrębnego logo używa walencki parlament – w sposób symboliczny przedstawia ono postaci św. Jerzego, Maryi oraz Anioła Stróża odpowiadające trzem średniowiecznym stanom reprezentowanym w Corts^[33].

•  
  Sztandar Generalitat
•  
  Logo z lat 1985–2018
•  
  Godło Generalitat od 2018
•  
  Logo Corts Valencianes

• Generalitat de Catalunya – analogiczny system instytucjonalny we wspólnocie autonomicznej Katalonii

• Ley Orgánica 5/1982, de 1 de julio, de Estatuto de Autonomía de la Comunidad Valenciana, „Boletín Oficial del Estado” (86), 10 lipca 1982, s. 18813–18820 [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-28]  (hiszp.).
• Ley Orgánica 1/2006, de 10 de abril, de Reforma de la Ley Orgánica 5/1982, de 1 de julio, de Estatuto de Autonomía de la Comunidad Valenciana, „Boletín Oficial del Estado” (164), 11 kwietnia 2006, s. 13934–13954 [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-15]  (hiszp.).
• Llei Orgànica 5/1982, d’1 de juliol, d’Estatut d’Autonomia de la Comunitat Valenciana. Legislació consolidada [PDF], „Diari Oficial de la Generalitat Valenciana”, tekst ujednolicony, 13 marca 2019 [dostęp 2019-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-03]  (kat.).