Climate fiction

Termin climate fiction upowszechnił się w drugiej dekadzie XXI wieku^[6]. Bloger i dziennikarz Danny Bloom uważa się za twórcę tego terminu − twierdzi, że wymyślił go w 2007 roku, a w 2012 roku umieścił w informacji prasowej anonsującej jego powieść Polar City Red (powieść ta sprzedała się w zaledwie 270 egzemplarzach). Termin spopularyzował się jednak po audycji w radiu NPR, poświęconej narodzinom nowego podgatunku literackiego, osnutego wokół katastrofy klimatycznej i nie wzmiankującej Blooma^[7][8].

Przeciwnicy pojęcia wskazują, że temat zmian środowiska naturalnego podejmowany jest w fantastyce naukowej od dawna, a z kolei teksty literackie nie należące do gatunku sci-fi, a podejmujące tematykę klimatyczną również bazują na wyobrażeniach rodem ze science fiction i wiele jej zawdzięczają^[9]. Wskazują, że być może jest to po prostu etykietka, która ma ukryć fantastykę naukową przed niechętnymi jej czytelnikami i zachęcić ich do przeczytania książki, która pod określeniem science fiction by ich nie zainteresowała^[8].

Według Gregersa Andersena podstawową cechą fikcji klimatycznej jest wykorzystanie w kreacji świata przedstawionego naukowego twierdzenia, że wynikająca z działalności człowieka emisja gazów cieplarnianych powoduje globalne ocieplenie i, w efekcie, katastrofę klimatyczną^[4]. Z kolei Rodge Glass pisze, że cli-fi różni się od sci-fi tym, że wynika z potrzeby ostrzeżenia, a przedstawione w niej niebezpieczeństwa wydają się nam znajome^[8].

Do wątków literatury cli-fi należą m.in. powodzie wynikające z podniesienia się poziomu wód, wymieranie gatunków, pustynnienie^[10].

Manjana Milkoreit twierdzi, że dzięki cli-fi odbiorca może zapoznać się z kryzysem klimatycznym nie poprzez suchy zbiór danych, ale poprzez opowieść, która odwołuje się do emocji, intelektu i duchowości i pozwala wyobrazić sobie ludzkość w zmienionych przez katastrofę okolicznościach. Dzięki temu odczuwa katastrofę jako osobistą i naglącą^[11].

Utwory, których tematem były wyzwania stawiane przez zmianę środowiska naturalnego, pojawiały się na długo przed terminem climate fiction. Źródła wymieniają m.in. Zatopiony świat J.G. Ballarda z 1962 roku oraz The Sea and Summer George’a Turnera z 1987 roku^[12]. Niektóre wskazują nawet na Juliusza Verne’a jako na protoplastę gatunku^[13]. Z kolei Adam Trexler wymienia Jesteśmy snem Ursuli Le Guin z 1971 roku jako pierwszą powieść, w której pojawia się troska o efekty spowodowanego przez człowieka efektu cieplarnianego^[10].

Liczba utworów literackich odnoszących się do globalnego ocieplenia zaczęła stopniowo wzrastać w latach 80. i 90. XX wieku, umacniając się w pierwszej dekadzie XXI wieku. Zdaniem Adama Trexlera reelekcja George’a W. Busha na prezydenta USA w 2004 roku wzmocniła zmartwienie o przyszłość planety i przyczyniła się do znacznego wzrostu liczby utworów fikcji klimatycznej. Wzrost ten dokonywał się też równolegle z takimi wydarzeniami jak Szczyt Ziemi 1992, kampania wyborcza Ala Gore’a (umiejscawiające troskę o stan planety w centrum debaty politycznej) czy kolejne wezwania naukowców do działania^[10].

• Margaret Atwood Rok potopu(inne języki) (2009)^[5]
• T.C. Boyle A Friend of the Earth (2000)^[10]
• Ben Bova The Caryatids (2009)^[10]
• Michael Crichton Państwo strachu (2004)^[10]
• Maggie Gee(inne języki) The Flood (2004)^[10]
• Sarah Hall(inne języki) The Carhullan Army (2007)^[14]
• Barbara Kingsolver Lot motyla (2012)^[5]
• Doris Lessing Mara i Dann (1999)^[10]
• Saci Lloyd(inne języki) Carbon Diaries 2015 (2008)^[10]
• Maja Lunde Historia pszczół (2017)^[15]
• Cormac McCarthy Droga^[10]
• Ian McEwan Solar^[15]
• Nathaniel Rich(inne języki) Odds Against Tomorrow (2013)^[5]
• George Turner The Sea and Summer (1987)^[16]
• Maja Wolny Jasność (2019)^[2]
• Cezary Zbierzchowski Chłopi 2050, czyli Agronauci w czasach katastrofy klimatycznej^[17]