Ambystoma
Ambystoma – rodzaj płazów ogoniastych z rodziny ambystomowatych (Ambystomatidae).
| Ambystoma[1] | |||||
| Tschudi, 1838[2] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – ambystoma tygrysia (A. tigrinum) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
Ambystoma | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Lacerta subviolacea Barton, 1804 (= Lacerta maculata Shaw, 1802) | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Zasięg występowania
edytujRodzaj obejmuje gatunki występujące od Labradoru, Zatoki Jamesa i ekstremalnie południowo-wschodniej Alaski, na południe przez południową Kanadę, większość Stanów Zjednoczonych i Sierra Madre Zachodnia oraz centralny płaskowyż Meksyku; najwyraźniej nieobecne na półwyspie Floryda, również w Nevadzie, południowej Kalifornii, południowo-zachodniej Arizonie (Stany Zjednoczone), Kalifornii Dolnej i tropikalnych nizinach Meksyku[31].
Morfologia
edytujNiektóre gatunki, jak ambystoma meksykańska (Ambystoma mexicanum) posiadają zdolność rozmnażania się już w postaci larwalnej. Zjawisko to znane jest pod nazwą neotenii, a neoteniczna postać larwalna płazów z tego rodzaju nazywana jest aksolotlem.
Ambystoma tigrinum i A. mavortium w postaci larwalnej są bardzo podobne do A. mexicanum i zapewne dlatego z nim mylone. Larwy A. tigrinum i A. movortium znane są jako "water dog".
Systematyka
edytujEtymologia
edytuj- Axolotus: nahuatl āxōlōtl lub āxōlōmeh „wodny potwór”, od atl „woda”; xolotl „potwór”[13]. Gatunek typowy: Axolotus pisciformis Jarocki, 1822 (= Gyrinus mexicanus Shaw & Nodder, 1789).
- Philhydrus (Phylhydrus[b]): gr. υλλον phullon „liść”; ὕδρος hudros „wąż wodny”[13]. Gatunek typowy: Siren pisciformis Shaw, 1802 (= Gyrinus mexicanus Shaw & Nodder, 1789).
- Siredon: gr. σειρηδών seirēdon „syrena”[13]. Gatunek typowy: Siredon axolotl Wagler, 1830 (= Gyrinus mexicanus Shaw & Nodder, 1789).
- Axolot: jak Axolotus. Gatunek typowy: Siren pisciformis Shaw, 1802 (= Gyrinus mexicanus Shaw & Nodder, 1789).
- Axolotus (Axolotl, Axolotes, Acholotes)[b]: jak Axolotus. Gatunek typowy: Siren pisciformis Shaw, 1802 (= Gyrinus mexicanus Shaw & Nodder, 1789).
- Ambystoma (Amblystoma[c], Ambistoma[b]): gr. αμβλυς amblus „tępy”, od αμβλυνω amblunō „stępić”; στομα stoma, στοματος stomatos „usta”[2].
- Xiphonura: gr. ξιφος xiphos „miecz”; ουρα oura „ogon”[9]. Gatunek typowy: Salamandra jeffersoniana Green, 1827.
- Salamandroidis (Salamandroides[b]): gr. σαλαμάνδρα salamandra „salamandra”; -οιδης -oidēs „przypominający”[13]. Gatunek typowy: Lacerta subviolacea Barton, 1804 (= Lacerta maculata Shaw, 1802).
- Limnarches: gr. λιμνη limnē „staw, jezioro”; αρχων arkhōn „szef”, od αρχω arkhō „rządzić”[32]. Nazwa zastępcza dla Ambystoma Tschudi, 1838.
- Xiphoctonus: gr. ξιφος xiphos „miecz”; κτονος ktonos „morderca”, od κτεινω kteinō „zabić”[32]. Nazwa zastępcza dla Ambystoma Tschudi, 1838.
- Heterotriton: gr. ἑτερος heteros „inny, różny”; τρίτων tritōn „traszka”[32]. Gatunek typowy: Salamandra ingens Green, 1831 (= Salamandra tigrina Green, 1825).
- Plagiodon: gr. πλαγιος plagios „ukośny”, od πλαζω plazō „odwrócić się”; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[17]. Nazwa zastępcza dla Ambystoma Tschudi, 1838.
- Desmiostoma: gr. δεσμα desma, δεσματος desmatos „przepaska”; στομα stoma, στοματος stomatos „usta”[32]. Gatunek typowy: Desmiostoma maculatus Sager, 1858 (= Salamandra tigrina Green, 1825).
- Axoloteles: jak Axolotus. Gatunek typowy: Axoloteles guttatus Wood, 1826 (= Gyrinus mexicanus Shaw & Nodder, 1798).
- Pectoglossa: gr. πηκτος pēktos „utkwiony, stały”; γλωσσα glōssa „język”[32]. Gatunek typowy: Plethodon persimilis J.E. Gray, 1859 (= Salamandra jeffersoniana Green, 1827).
- Linguaelapsus: łac. lingua, lingula „język”; lapsus „ślizganie”[32]. Gatunek typowy: Ambystoma annulatum Cope, 1886.
- Rhyacosiredon: gr. ῥυαξ rhuax, ῥυακος rhuakos „wezbrany strumień”, od ῥεω rheō „płynąć”; σειρηδών seirēdon „syrena”[32]. Gatunek typowy: Amblystoma altamirani Dugès, 1895.
- Plioambystoma: Pliocen; rodzaj Ambystoma Tschudi, 1838[32]. Gatunek typowy: Plioambystoma kansense Adams & Martin, 1929.
- Bathysiredon: gr. βαθυς bathus „głęboki”; σειρηδών seirēdon „syrena”[32]. Gatunek typowy: Siredon dumerilii Dugès, 1870.
- Lanebatrachus: Henry Higgins Lane (1878–1965), amerykański zoolog; βατραχος batrakhos żaba[29]. Gatunek typowy: Lanebatrachus martini Taylor, 1941 (= Plioambystoma kansense Adams & Martin, 1929)
- Ogallalabatrachus: formacja Ogallala, środkowy Pliocen, Rhinoceros Hill, Hrabstwo Wallace, Kansas; βατραχος batrakhos żaba[30]. Gatunek typowy: Ogallalabatrachus horarium Taylor, 1941 (= Plioambystoma kansense Adams & Martin, 1929).
Podział systematyczny
edytujDo rodzaju należą następujące gatunki[31]:
- Ambystoma altamirani Dugès, 1895
- Ambystoma amblycephalum Taylor, 1940
- Ambystoma andersoni Krebs & Brandon, 1984
- Ambystoma annulatum Cope, 1886 – ambystoma pierścieniowata
- Ambystoma barbouri Kraus & Petranka, 1989
- Ambystoma bishopi Goin, 1950
- Ambystoma californiense J.E. Gray, 1853 – ambystoma kalifornijska
- Ambystoma cingulatum Cope, 1868
- Ambystoma dumerilii (Dugès, 1870)
- Ambystoma gracile (Baird, 1859)
- Ambystoma jeffersonianum (Green, 1827)
- Ambystoma laterale Hallowell, 1856 – ambystoma niebieskoplama
- Ambystoma lermaense (Taylor, 1940)
- Ambystoma mabeei Bishop, 1928
- Ambystoma macrodactylum Baird, 1850 – ambystoma długopalca
- Ambystoma maculatum (Shaw, 1802) – ambystoma plamista
- Ambystoma mavortium Baird, 1850
- Ambystoma mexicanum (Shaw & Nodder, 1798) – ambystoma meksykańska
- Ambystoma opacum (Gravenhorst, 1807) – ambystoma paskowana
- Ambystoma ordinarium Taylor, 1940
- Ambystoma rosaceum Taylor, 1941
- Ambystoma silvense Webb, 2004
- Ambystoma talpoideum (Holbrook, 1838) – ambystoma krecia
- Ambystoma texanum (Matthes, 1855)
- Ambystoma tigrinum (Green, 1825) – ambystoma tygrysia
- Ambystoma velasci Dugès, 1888
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Ambystoma, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b von Tschudi 1838 ↓, s. 92.
- ↑ F. Jarocki: Zoologiia czyli zwierzętopismo ogólne podług naynowszego systematu ułożone. T. 3: Gady i płazy. Warszawa: Latkiewicz, 1822, s. 22.
- ↑ J. Brookes: A Prodromus of a Synopsis of Animalium, Comprising a Catalogue Raisonne of the Zootomical Collection of Joshua Brook. London: Richard Taylor, 1828, s. 16. (ang.).
- ↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugthiere und Vogel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart and Tübingen: J.G. Cotta, 1830, s. 209–210. (niem.).
- ↑ Ch.-L. Bonaparte. Saggio d’una distribuzione metodica degli Animali Vertebrati. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 49, s. 77, 1831. (wł.).
- ↑ G. Cuvier: The animal kingdom arranged in conformity with its organization. Cz. 2. New York: G. & C. & H. Carvill, 1831, s. 89. (ang.).
- ↑ J. van der Hoeven: Handboek der dierkunde, of Grondbeginsels der Natuurlijke Geschiedenis van het Dierenrijk. Amsterdam: C. G. Sulpke, 1833, s. 305. (niderl.).
- ↑ a b von Tschudi 1838 ↓, s. 95.
- ↑ W. Swainson: Natural History of Fishes, Amphibians & Reptiles, or Monocardian Animals. Cz. 2. London: Longman & Co., 1839, s. 94. (ang.).
- ↑ L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Wien: Braumüller et Seidel, 1843, s. 33. (łac.).
- ↑ R. Owen. Characters of a new species Axolotl. „The Annals and Magazine of Natural History”. 14, s. 23, 1844. (ang.).
- ↑ a b c d e L. Agassiz: Nomenclator zoologicus: continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 42. (łac.).
- ↑ a b J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. xi. (niem.).
- ↑ Gray 1850 ↓, s. 35.
- ↑ a b Gray 1850 ↓, s. 49.
- ↑ a b A.M.C. Duméril, G. Bibron & A.H.A. Duméril: Erpétologie Genérale ou Histoire Naturelle Complète des Reptiles. T. 9. Paris: Librarie Enclyclopedique de Rore, 1854, s. 101. (fr.).
- ↑ G. Jan: Cenni sul Museo Civico di Milano ed Indice Sistematico dei Rettili ed Anfibi Esposti nel Medesimo. Milano: Luigi di Giacomo Pirola, 1857, s. 55. (wł.).
- ↑ A. Sager. Description of a new genus of perenni-branchiate amphibians. „Peninsular Journal of Medicine and the Collateral Sciences”. 5, s. 428, 1858. (ang.).
- ↑ E.D. Cope. On the primary divisions of the Salamandridae, with descriptions of two new species. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 11, s. 122, 1859. (ang.).
- ↑ J.G. Wood: The Illustrated Natural History. Cz. 3: Reptiles, Fishes, Molluscs, etc. New York: George Routledge and Sons, 1863, s. 183. (ang.).
- ↑ E.D. Cope. A review of the species of the Amblystomidae. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 19, s. 184, 1868. (ang.).
- ↑ S.G. Mivart. On Plethodon persimilis of Gray. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 35, s. 698, 1867. (ang.).
- ↑ E.D. Cope. The hyoid structure in the amblystomid salamanders. „The American Naturalist”. 21, s. 88, 1887. (ang.).
- ↑ L.H. Stejneger & T. Barbour: A Check List of North American Amphibians and Reptiles. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1917, s. 8. (ang.).
- ↑ E.R. Dunn. A new genus of salamanders from Mexico. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”. 10, s. 85, 1928. (ang.).
- ↑ L.A. Adams & H.T. Martin. A new urodele from the Lower Pliocene of Kansas. „American Journal of Science”. 17, s. 517, 1929. DOI: 10.2475/ajs.s5-17.102.504. (ang.).
- ↑ E.R. Dunn. Bathysiredon, a new genus of salamanders, from Mexico. „Notulae Naturae of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 38, s. 1, 1939. (ang.).
- ↑ a b Taylor 1941 ↓, s. 180.
- ↑ a b Taylor 1941 ↓, s. 181.
- ↑ a b D. Frost: Ambystoma Tschudi, 1838. [w:] Amphibian Species of the World 6.2, an Online Reference [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2024-07-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 2. Springfield: Charles C. Thomas, 1950, s. 1–256. (ang.).
Bibliografia
edytuj- J.J. von Tschudi: Classification der Batrachier mit Berücksichtigung der fossilen Thiere dieser Abtheilung der Reptilien. Neuchâtel: Petitpierre, 1838, s. 1–99, tab. 1–6. (niem.).
- J.E. Gray: Catalogue of the Specimens of Amphibia in the Collection of the British Museum. Cz. 2: Batrachia Gradientia, etc. London: Printed by Order of the Trustees, 1850, s. 1–72. (ang.).
- E.H. Taylor. Extinct toads and salamanders from Middle Pliocene beds of Wallace and Sherman counties, Kansas. „Bulletin. State Geological Survey of Kansas”. 38, s. 177–196, 1941. (ang.).