Zelmira

Zelmira

Rodzaj	opera seria
Muzyka	Gioacchino Rossini
Libretto	Andrea Leone Tottola
Liczba aktów	2
Język oryginału	włoski
Źródło literackie	Zelmira Dormonta De Belloy
Data powstania	1822
Prapremiera	16 lutego 1822 Teatro San Carlo Neapol
Premiera polska	1823 Lwów
poprzednia Matilde di Shabran następna Semiramida

Zelmira (wł. Zelmira) – opera seria Gioacchina Rossiniego w dwóch aktach, do której libretto napisał Andrea Leone Tottola. Jej premiera miała miejsce w Neapolu 16 lutego 1822 roku.

Libretto Andrea Tottoli zostało oparte na tragedii francuskiego autora Dromonta De Belloy i należy do najgorszych, jakie Rossini opracowywał muzycznie. Mimo to kompozytor włożył w nie sporo wysiłku, miało to być bowiem jego pożegnanie z Neapolem. Z końcem stagione upływał termin kontraktu zawartego z kompozytorem. Jego dotychczasowy impresario Domenico Barbaja opuszczał Neapol i udawał się do Wiednia, gdzie miał objąć kierownictwo teatru przy Bramie Karynckiej. Zaproponował Rossiniemu nowy, korzystny kontrakt i wystawienie w Wiedniu Zelmiry, na co Rossini zgodził się bez wahania^[1].

16 lutego 1822 odbyła się premiera opery i zakończyła się pełnym sukcesem. Zarówno Rossini jak i główni wykonawcy byli przedmiotem nie kończących się owacji. Prasa nazwała operę arcydziełem, najlepszym co Rossini dotychczas napisał i stawiała ją wyżej od Mojżesza w Egipcie. Zelmira utrzymała się na scenie przez kilkanaście lat. Przyćmiły ją jednak następne opery Rossiniego. W 1964 roku została ponownie wystawiona w Neapolu po z górą wiekowej przerwie^[2].

Akcja utworu rozgrywa się w starożytności na wyspie Lesbos, król Polidor panuje szczęśliwie otoczony miłością ludu, córki Zelmiry i zięcia Ilona. Podczas nieobecności Ilona, Azor król sąsiedniej Mityleny, napada na wyspę i podbija ją. Stary Polidoruchodzi z życiem dzięki Zelmirze, która ukrywa go w podziemiach mauzoleum królów wyspy. Uzurpator niedługo cieszy się zwycięstwem, zostaje bowiem zamordowany na rozkaz Antenora nowego pretendenta do władzy^[1]. W tym momencie rozpoczyna się akcja opery. Antenor i Lukip udają żałobę po śmierci Azora, w istocie przemyśliwają nad zagarnięciem władzy nad wyspą i zrzuceniem winy za śmierć króla Mityleny na Zelmirę, co do której krąży już posądzenie o zamordowanie ojca. Ilo powraca z pola walki stęskniony za żoną i synkiem, znajduje jednak Zelmirę zatrwożoną i przejętą wydarzeniami. Antenor przekonuje Ilona, że Zelmira nie tylko zabiła ojca, ale nastawała również na życie męża, jako potajemna kochanka Azora. Zelmira pogrąża się w rozpaczy. Antenor koronuje się na króla Lesbos, a Leukip próbuje zabić Ilon, gdy Zelmira udaremnia zamach, oskarża ją o próbę zamordowania męża. Zelmira zostaje wtrącona do więzienia^[4].

Antenor przechwytuje listy Zelmiry do męża, każe ją uwolnić i śledzić mając nadzieję odkryć, gdzie ukrywa się Polidor. Zelmira przekazuje syna w ręce swej powiernicy Emmy. Ilo spotyka w podziemiach Polidora i przekonuje się o niewinności Zelmiry. Ona cieszy się takim obrotem sprawy, nie wie, że Antenor śledził Ilona i teraz aresztował Polidora. Teraz Antenor jeszcze raz oskarża Zelmirę o zamordowanie Azora i skazuje ją i Polidora na śmierć. Powiadomiony przez Emmę Ilo nadciąga na czele swych oddziałów. Uwalnia żonę i teścia, a Antenora i Leukipa wtrąca do więzienia. Zelmira nie posiada się z radości^[4].

Zelmira z pewnością nie dorównuje, jak tego chcieli wychwalający Rossiniego dziennikarze neapolitańscy, Mojżeszowi. Należy jednak niewątpliwie do bardziej udanych dzieł kompozytora. Uderza jednością stylu i troską o prawdę ekspresji dramatycznej. Czasami element refleksyjny przeważa w niej nawet nad spontanicznością wypowiedzi. Do najlepszych jej kart należą duet Zelmiry i jej przyjaciółki Emmy Perchè mi guari e piangi. Dzieło zdumiewało współczesnych śmiałością stylu. Stendhal na marginesie Zelmiry napisał: Rossini w operze oddalił się od stylu "Tankreda" i "Aureliana", podobnie jak Mozart w "La clemenza di Tito" od stylu "Don Juana". Dwaj ci geniusze poszli w przeciwnych kierunkach. Mozart byłby się zupełnie zitalianizował, Rossini natomiast stanie się na koniec prawdopodobnie bardziej niemiecki od Beethovena^[2].

• Gasdia, Fink, Mateuzzi, Merritt, Garcia, pod dyr. Scimone (Erato 1989)
• Devia, Ganassi, Kelly, Workman, Regazzo, pod dyr. Beniniego (live 1999)^[5]

• Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. T. 2. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, 2008. ISBN 978-83-224-0900-8. Brak numerów stron w książce
• Wiarosław Sandelewski: Rossini. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1980. ISBN 83-224-0133-7. Brak numerów stron w książce